Het is algemeen bekend dat koningin Elizabeth een van de grootste landeigenaars ter wereld is. Minder bekend is dat haar bezittingen het grootste deel van de zeebodem rond het Verenigd Koninkrijk omvatten, tot wel twaalf zeemijl uit de kust.
Dat opvallende detail uit de geschiedenis van de monarchie komt in een ander daglicht te staan nu de afnemende biodiversiteit van Groot-Brittannië meer aandacht krijgt. De koninklijke familie is dringend verzocht om een grotere rol op zich te nemen bij het herstel van de natuur, te beginnen met de eigendommen die zij beheren.
De laatste tijd stuiten de inspanningen om de kustwateren te herstellen op hindernissen die uniek zijn voor deze monarchie. Zo is een zeewierboerderij bijvoorbeeld verjaagd naar Zuidoost-Azië en dreigt het grootste project om zeegras te herplanten dat ooit in Groot-Brittannië is ondernomen te ontsporen.
Volgens voorstanders verkeert het VK niet in de positie om dergelijke kansen te laten lopen. Bijna de helft van de in het wild levende dieren en plantensoorten is sinds de Industriële Revolutie verloren gegaan. Dat blijkt uit een biodiversiteitsmonitoring die vorig jaar door het Natural History Museum in Londen is gestart. Groot-Brittannië behoort nu tot de onderste tien procent van de wereld en presteert het slechtst van de G7-landen.
Wetenschappers omschrijven het verlies van zeegrasvelden en zeewierwouden bij de kustlijn in één woord als catastrofaal. Bijna negentig procent van het zeegras is verdwenen. Veel daarvan in de laatste dertig jaar door kustontwikkeling, overbevissing, vervuiling en schade door boten en ankers. Sommige wetenschappers voorspellen dat het grootste deel van de 67.000 vierkante kilometer aan zeewierwouden in het VK tegen 2100 waarschijnlijk verloren zal zijn.
Wanneer zeegras en zeewier gedijen, bieden ze bescherming tegen kusterosie, dienen ze als kraamkamer voor het mariene leven aan de kust en slaan ze enorme hoeveelheden koolstof op. Om toestemming te krijgen voor het herstel van deze ecosystemen is echter een huurovereenkomst nodig en moeten vergoedingen worden betaald aan de Crown Estate. Dat is het commerciële vastgoedbedrijf dat de eigendommen van de vorstin beheert.
Wetenschappers en voorstanders die bij de herstelinspanningen betrokken zijn, zeggen dat het idee dat er moet worden betaald om stervende ecosystemen in het belang van de natie te herstellen misplaatst is. Op andere plekken hoeft dat niet. In Florida bijvoorbeeld is de overheid eigenaar van de kustwateren. Zij stelt kosteloos gebieden beschikbaar voor herstel en eist in sommige gevallen van projectontwikkelaars dat ze herstelprojecten financieren. Dat vertelt Susan Bell, marien ecoloog aan de Universiteit van Zuid-Florida.
Richard Unsworth, hoogleraar Mariene ecologie aan de Universiteit van Swansea in Wales, kan niet begrijpen dat de Crown Estate ‘ons zou laten betalen voor het planten van zeegras op hun zeebodem’. Zijn Project Seagrass is een van de belangrijkste pogingen tot herstel van het mariene milieu in het VK.
Samen met het Wereld Natuur Fonds en Sky Ocean Rescue ontwikkelde Unsworth plannen om 3035 hectare zeegras terug te planten op honderden plaatsen langs de Britse kust. Voor de huur van een testgebied van twee hectare voor de kust van Wales moest 2500 pond worden betaald. Unsworth zegt te vrezen dat de kosten voor de rest van de campagne onbetaalbaar worden.
Een groot deel van het geld voor de campagne moet ter plaatse worden ingezameld met donaties van 10 of 5 pond.
‘Wist je dat kinderen ons vertellen dat ze hun vriendjes vragen een donatie te doen voor hun verjaardag in plaats van elkaar cadeautjes te geven? En wij geven dat geld door aan de koningin,’ zegt Unsworth. ‘Het is een rommeltje, laten we wel wezen. Er is geen moment geweest dat ik dacht: ze proberen ons te helpen.’
Ondertussen heeft een bedrijf uit Hampshire, dat een netwerk van 58 kleine zeewierboerderijen in het hele land wilde opzetten in de hoop biomateriaal voor plastic, cosmetica en veevoer te kunnen verbouwen en tegelijkertijd de biodiversiteit in de zee te stimuleren en CO2 op te slaan, een jaar lang gewacht op pachtovereenkomsten van de Crown Estate en vergunningen van de regering. Toen het geduld van de investeerders opraakte, verplaatste Howard Gunstock, medeoprichter van Carbon Kapture, de zeewierproductie naar Zuidoost-Azië.
‘Als het te lang duurt, verstrijkt de periode waarin werkzaamheden mogen worden uitgevoerd,’ zegt Gunstock. ‘En achttien maanden later heb ik niets meer aan die contacten.’
De koningin en de zeebodem hebben een lange geschiedenis
De koningin heeft haar enorme bezittingen, met inbegrip van de zeebodem, te danken aan de Normandische verovering in 1066. Willem de Veroveraar eiste toen heel Engeland op voor de kroon. Hoewel de koningin tegenwoordig bij wet de wettige eigenaar van al het land is, geeft dit haar geen macht over het grootste deel ervan. Zij heeft alleen volledige zeggenschap over haar privélandgoederen, waaronder Balmoral en Sandringham.
Maar als eigenaar blijft zij inkomsten halen uit de zeebodem en de helft van het intergetijdengebied, het land tussen de hoog- en laagwaterlijn. Dit is onderdeel van de kroonbezittingen, waartoe ook alle zilver- en goudvoorraden en waardevol onroerend goed in het centrum van Londen behoren.
Deze portefeuille van 14,4 miljard pond wordt namens de koningin beheerd door de Crown Estate. Dat is vastgelegd in een overeenkomst die in 1760 werd gesloten tussen het Parlement en koning George III. Aan het begin van zijn regeerperiode, jaren voordat hij de confrontatie met de Amerikaanse revolutionairen aanging, kreeg hij te maken met een financiële crisis. Die bracht hem ertoe het beheer van de kroonbezittingen over te dragen in ruil voor een vaste jaarlijkse toelage uit de inkomsten van die bezittingen.
Tegenwoordig is deze ‘unieke, typisch Britse organisatie’ zoals het Britse Parlement de Crown Estate heeft genoemd, een combinatie van een koninklijke schenking en een publiek investeringsfonds. De inkomsten gaan naar de staatskas en een kwart ervan wordt terugbetaald aan de royals. In de afgelopen tien jaar heeft de Crown Estate 3 miljard pond opgebracht voor de koninklijke familie en de schatkist.
Het merendeel van deze inkomsten is afkomstig van stedelijk vastgoed, waaronder het grootste deel van de beroemde Regent Street in Londen. De zeebodem is pas onlangs een grote inkomstenbron geworden voor de Crown Estate. De mariene inkomsten uit bronnen zoals offshore windmolens, pijpleidingen en kabels bedroegen 121 miljoen pond in 2021.
Het Parlement heeft de Crown Estate bekritiseerd voor de nadruk op het genereren van inkomsten, wat ‘leek te verhinderen dat de beheerders van de Crown Estate ten volle rekening hielden met mogelijk bredere publieke belangen.’ De aankondiging van een verwachte inkomstenmeevaller van 8,8 miljard pond in de komende tien jaar door de verkoop van leasecontracten voor windmolenparken op zee leidde in het Parlement tot ophef. De wetgevers riepen op om de archaïsche instelling te moderniseren of haar beheerstaken te ontnemen.
‘De zeebodem is meer dan een melkkoe voor de Crown Estate en de schatkist,’ aldus Luke Pollard, een parlementslid uit de kuststad Plymouth. ‘Midden in een klimaat- en milieucrisis is het nodig dat de Crown Estate natuur en CO2 op hetzelfde niveau plaatst als de inkomsten uit offshore activiteiten.’
Tijd voor meer hervormingen?
Volgens sommigen is de antiquiteit van de Crown Estate de kern van het probleem. Econoom Duncan McCann zegt dat niemand opzettelijk een dergelijke financiële instelling zou hebben opgezet, die noch het privé-eigendom van de vorstin, noch een overheidsorgaan van de regering is. In plaats daarvan is de Crown Estate een hybride instelling die in de loop van honderden jaren door stapsgewijze hervormingen is ontstaan.
Nu vinden sommige critici dat er meer hervormingen nodig zijn. De Zoological Society of London en de Marine Conservation Society hebben hervormingen van de vergunningen aanbevolen die het herstel van mariene habitats zouden bevorderen en de waarde ervan zouden erkennen. In een onderzoek van de New Economics Foundation wordt geconcludeerd dat het herstel van zeewierwouden in slechts één deel van West Sussex, langs de zuidkust van Engeland, de plaatselijke gemeenschap meer dan drie miljoen pond per jaar zou opleveren.
In 2017 besloot het Schotse Parlement het beheer van Crown Estate-activa in Schotland over te dragen aan een nieuwe organisatie, Crown Estate Scotland (CES), om meer autonomie te krijgen ten opzichte van Westminster. Een soortgelijk streven is voorgesteld in Wales.
Als mogelijke oplossing stelden de leiders van de liberale Green Party voor om de Crown Estate te vervangen door een ‘groen soeverein vermogensfonds’. Molly Scott Cato, politica van de Green Party en econoom, zegt dat veel mensen in het VK verbaasd zijn dat milieu-initiatieven kunnen worden dwarsgezeten door een dergelijke ‘bizarre, middeleeuwse nalatenschap’.
‘Als je duizend mensen zou ondervragen, denk ik niet dat een van hen zou zeggen: ‘Ja, prima! De koningin mag dat bezitten. Zij kan het planten van zeegras tegenhouden.’’ Cato: ‘De overweldigende meerderheid zou zeggen dat dat krankzinnig is.’
‘Ik hoop dat we de zaken goed aanpakken’
In feite spelen de koningin en de leden van haar familie geen enkele rol in het beheer van de Crown Estate. Dat is overgelaten aan een achtkoppige vastgoedcommissie. Huub den Rooijen, hoofd Offshore Wind Energy bij de Crown Estate, zegt dat het bedrijf streeft naar ‘het juiste evenwicht’ tussen sociale en milieuvoordelen en commerciële inkomsten.
In dat kader krijgen ‘volwassen’ sectoren met bewezen inkomstenstromen vaak voorrang, aldus Den Rooijen. Maar hij is het ermee eens dat voor innovatieve herstelprojecten alleen de administratiekosten in rekening zouden moeten worden gebracht.
‘We weten niet echt welke technologieën in de toekomst de juiste zullen zijn,’ zegt hij. ‘Als er dan een liefdadigheidsinstelling of een universiteit is die zegt: ‘Wij denken dat ons project kan werken en kan worden opgeschaald,’ dan zouden zij daar natuurlijk niet voor moeten betalen.’
Om zich bezig te houden met dergelijke ‘innovatieve nieuwe initiatieven’ is het bedrijf volgens Den Rooijen bezig zijn relatie met de natuurlijke omgeving te heroverwegen. ‘Ik hoop dat we de zaken goed aanpakken,’ zegt hij. ‘Als blijkt dat we dat niet doen, dan horen we dat graag.’
Aan de zuidkust van Engeland ontvouwt zich een hoopvol scenario. Daar onderhandelen de Adur & Worthing Councils in Sussex met de Crown Estate over de eerste huurovereenkomst voor ‘natuurlijk kapitaal’ in het land. Het plan is om een zeewierwoud aan te leggen dat het equivalent van de CO2-uitstoot van meer dan zevenduizend huizen kan opnemen en tegelijk een habitat vormt voor zeepaardjes, kreeften, inktvissen en zeebaarzen.
De vergroening van de koningin
De afgelopen jaren heeft koningin Elizabeth de reputatie opgebouwd een milieubewust staatshoofd te zijn. Als persoonlijk gebaar heeft ze bont afgezworen en bijenkorven bij Buckingham Palace laten plaatsen. Tijdens de klimaatconferentie van afgelopen herfst in Glasgow gebruikte ze haar publieke platform om politici tot actie op te roepen. Ter gelegenheid van haar zeventigste regeringsjaar heeft ze bomen laten planten.
Ook koninklijke erfgenamen hebben ambities getoond voor een groenere planeet. Prins Charles zet zich al sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw in voor het milieu en prins William heeft de nieuwe Earthshot Prize voor oplossingen voor de klimaatverandering en andere milieuproblemen in het leven geroepen.
De inzet van de koningin voor de bescherming van het milieu is voor een deel de reden waarom 120 wetenschappers en vooraanstaande leiders haar en haar familie opriepen ‘het voortouw te nemen bij het genezen van ons land’ en de bossen, rivieren, moerassen en andere ecosystemen te herstellen. ‘U hebt een unieke en historische kans om de aangetaste natuur in deze gebieden radicaal aan te pakken,’ schreef de groep vorig jaar in een brief aan de koninklijke familie.
Zeegrasvelden leken een uitstekend voorbeeld te zijn. De aanleg is een hele uitdaging. Toen Unsworth en zijn collega-wetenschappers in 2019 aan de slag gingen, waren er in het Verenigd Koninkrijk slechts enkele kleine proefprojecten geweest. Het grootste zeegrasherstelproject ter wereld, in Chesapeake Bay in Maryland (VS), had echter aangetoond dat aanplant op grote schaal een sleutel tot succes was.
Begin maart 2020 gingen Unsworth en zijn vrijwilligers aan de slag bij Dale, een dorp in het zuidwesten van Wales. Zigzaggend voeren ze in een kleine opblaasboot over een gebied van twee hectare dat ze van de Crown Estate hadden gehuurd. Ze legden meer dan 16 kilometer touw uit, waaraan duizenden kleine zakjes van jute waren vastgebonden. Deze bevatten bij elkaar een miljoen zaden die door duikers langs de Britse kust een voor een met de hand waren verzameld. De kleine zakjes moesten voorkomen dat de zaden zouden wegspoelen of door krabben werden opgegeten.
Toen de duikers eind vorig jaar terugkeerden, was er een nieuwe weide ontstaan. Hoewel de weide op sommige plaatsen nog wat kale plekken vertoonde, stak deze meer dan één meter boven de zanderige zeebodem uit. Een gezonde weide waarvan de plaatselijke gemeenschap hoopt dat deze snel onderdak zal bieden aan kabeljauw, schol en koolvis, maar ook inktvissen, roggen en zeeslakken.
Unsworth vertelt dat men voor Project Seagrass nu op zoek is naar stukken zeebodem waarvoor geen zaken hoeven te worden gedaan met de Crown Estate. Ongeveer twintig lokale gemeenschappen hebben contact met hem opgenomen nadat het proefproject bij Dale het nationale nieuws haalde. Eén plan dat nu in ontwikkeling is, betreft een terrein in particulier bezit in de Solent. Dat is een zeestraat tussen de zuidkust van Engeland en het eiland Wight. Andere locaties zijn eigendom van verschillende landeigenaren, waaronder leden van de Britse aristocratie.
Voor de kust van de stad Plymouth in het zuidwesten werden in maart zeegraszaden gezaaid op een stuk zeebodem van één hectare groot. Dat gebied is eigendom van het hertogdom Cornwall, het landgoed van prins Charles. Het terrein wordt niet beheerd door de Crown Estate en werd gratis ter beschikking gesteld.
Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op nationalgeographic.com
