Niemand weet precies hoe de ‘ryžių Kalnas’ of Kruisenheuvel in Litouwen is ontstaan. Op de heuvel, even buiten het noordelijke stadje Šiauliai, trekken duizenden metalen en houten kruisen al bijna tweehonderd jaar een gestaag groeiende menigte pelgrims aan. Tussen de houten kruisen en foto’s van aanbeden plaatselijke patriotten is het gerinkel van rozenkransen in de wind te horen. Ondanks talloze pogingen om de plek te ontruimen blijft deze heuvel een krachtig symbool voor vrome toewijding.
De geschiedenis van de Kruisenheuvel wordt omgeven door kleurrijke legenden en fabels. De eerste vermelding van de plek stamt uit 1850, maar sommigen denken dat de kruisen hier al eerder opdoken en werden achtergelaten door rouwende verwanten van patriotten die waren gevallen in de opstanden tegen het Russische tsarenregime, in 1831 en 1863. De tsaar onderdrukte de nationale identiteit van de Litouwers door hun godsdienstvrijheid in te perken, waarbij het families werd verboden hun doden te eren met een gepaste begrafenis op een kerkhof. Velen geloven dat de kruisen en heiligenbeelden pas eind negentiende eeuw voor het eerst opdoken, nadat de Maagd Maria hier met het Jezuskind op de arm was verschenen en gelovigen had gevraagd om de gewijde plek met kruisen te bezaaien.
De traditie van kunstig vervaardigde kruisen is van generatie op generatie overgeleverd. De Unesco erkent de ambachtelijke vervaardiging van kruisen als een immaterieel erfgoed van Litouwen en als een “symbool van nationale en religieuze identiteit” die de Litouwse natie in tijden van tegenspoed heeft verenigd. In de Sovjettijd bleef religie verboden en werd de Kruisenheuvel verboden gebied. In april 1961 werd de hele locatie door de overheid platgebrand en door bulldozers met de grond gelijk gemaakt. En hoewel de Kruisenheuvel daarna nog viermaal werd verwoest, bleef de plaatselijke bevolking het risico op politieke straffen trotseren door de plek telkens bij nacht weer van houten kruisen te voorzien.
Sinds Litouwen in 1991 onafhankelijk werd, kan de bevolking haar religie weer vrijelijk en openlijk uitoefenen. Maar door de leegloop van het platteland en de dorpen zijn er steeds minder jongeren die het ambacht van het uit hout snijden van kruisen beheersen. Niemand weet precies wie er officieel de baas is over de Kruisenheuvel en daardoor wordt de plek onderhouden door verschillende organisaties en individuele vrijwilligers. Ondanks deze onzekere toekomst verwelkomt de Kruisenheuvel toeristen, zodat ze meer te weten kunnen komen over het tragische verleden van de Litouwers, hun onwrikbare geloof en hun hoop voor de toekomst.
Zoals Rūta Stankuvienė, directeur van het toerismebureau van Šiauliai, het omschrijft: “Het maakt niet uit wie je bent, welk geloof je beoefent of in welke tijd van het jaar je komt, want de canonieke rituelen van de kerk zijn hier niet zo belangrijk. De deuren staan hier altijd open, omdat er helemaal geen deuren zijn. Hier vind je een combinatie van natuur en cultuur, die iedereen opneemt in een unieke ervaring.”
