Het komend jaar zal weer heel wat hemelse geneugten voor nachtkijkers met zich meebrengen, waaronder een tweetal maansverduisteringen en een komeet die mogelijk verrassend helder zal schijnen.
Hoewel er in 2018 nog veel meer astronomische fenomenen te zien zullen zijn, zetten we deze acht opmerkelijke gebeurtenissen aan de nachthemel voor je op een rij.
31 januari: blauwemaansverduistering
In het nieuwe jaar zijn er voor sommige mensen in de wereld twee kansen om een van de best te volgen shows aan de nachthemel te zien: een totale maansverduistering, wanneer de donkere schaduw van de aarde langzaam over de heldere maanschijf trekt terwijl onze planeet tussen de zon en de maan schuift. De eerste gelegenheid doet zich voor op 31 januari, maar in Nederland is deze verduistering niet te zien omdat de maan achter de horizon staat.
De volle maan van die nacht is ook een supermaan, oftewel een maan die relatief dichtbij de aarde staat en dus groter en helderder lijkt. En omdat de volle maan van 31 januari de tweede binnen één maand is, zal hij ook nog een ‘extra’ of ‘blauwe maan’ zijn.
De totale maansverduistering begint om 13:51 onze tijd en kan geobserveerd worden in het westelijk Pacifisch gebied, Alaska, westelijk Canada, Australië, Nieuw-Zeeland, Hawaï, Indonesië, de Filipijnen, China en Japan. Nachtkijkers in het oosten van Noord-Amerika zullen alleen een gedeeltelijke maansverduistering zien, omdat de gebeurtenis bij zonsopkomst plaatsvindt.
7-8 maart: planetenparade
Eind februari, begin maart kunnen vroege vogels in de eerste ochtenduren meerdere planeten op één lijn aan de zuidoostelijke nachthemel zien staan, wanneer Saturnus, Mars en Jupiter vlak bij elkaar aan het firmament lijken te twinkelen. Vanaf 7 maart zal de afnemende, bijna-volle maan aan elk van de drie planeten een bezoekje afleggen. En op 8 maart schuift de maan zelf tussen Mars en Jupiter.
15-16 juli: de maan en Venus
Bij zonsondergang plaatselijke tijd moeten nachtkijkers uitkijken naar een smalle wassende maansikkel (jonge maan), die laag aan de zuidwestelijke hemel vlakbij de planeet Venus komt te staan. Kijkers in Nederland zullen de samenstand van de beide hemellichamen het best kunnen zien om vijf uur in de ochtend van 16 juli.
27-28 juli: totale maansverduistering
Nachtkijkers in Nederland hebben ditmaal meer geluk: ze krijgen op 27 juli een tweede kans om de maan te zien verdonkeren, wanneer een totale maansverduistering in Zuid-Amerika, Europa, Australië, Afrika en Azië te zien zal zijn. De eclips vindt ongeveer een half etmaal later plaats dan het moment waarop de maan het verst van de aarde staat, waardoor deze volle maan de kleinste van 2018 zal zijn. De totale verduistering begint op 27 juli om half tien ’s avonds onze tijd. Tijdens de totaliteit trekt de maan door het donkerste gedeelte van de aardschaduw – de kernschaduw of umbra – waardoor potentieel een zeer donkere verduistering bereikt zal worden.
27 juli: Mars op z’n best
Op dezelfde dag als de totale maansverduistering staat Mars vlakbij de maan, en wel op het moment dat de rode planeet helderder aan de nachthemel staat dan op enige ander tijdstip in 2018. Mars staat ‘in oppositie’, oftewel tegenover de zon vanuit het perspectief van de aarde. In oppositie schijnt Mars aan de zuidelijke nachthemel als een superheldere oranje ster.
De baan van Mars rond de zon is geen perfecte cirkel, dus zal de planeet in de loop der tijd dichterbij of verder van de aarde af komen te staan. Dit jaar zal de rode planeet kort na oppositie – op 31 juli – dichtbij de aarde staan, op een afstand van 57,6 miljoen kilometer. De combinatie van nabijheid en oppositie betekent dat Mars dan op zijn helderst zal zijn sinds 2003, en dat de planeet tot 2035 niet meer zó dicht bij de aarde zal komen.
Terwijl de planeet dan met het blote oog spectaculair goed te zien zal zijn, zullen mensen met een amateur-telescoop ook de verschillende kenmerken van het Marsoppervlak kunnen waarnemen, zoals de witte poolkappen en de donkere vulkanische vlakten.
11 augustus: gedeeltelijke zonsverduistering
Bij zonsopkomst op 11 augustus zullen nachtkijkers in de noordelijke contreien van Noord-Amerika en Europa en ook in Groenland en Azië begroet worden door een gedeeltelijke zonsverduistering. Hoe groot de verduistering wordt, is afhankelijk van de locatie. Toeschouwers in afgelegen regio’s van Rusland en grote delen van noordoostelijk China – bijvoorbeeld rond de stad Harbin – zullen de spectaculairste eclips te zien krijgen, wanneer de maan enkele minuten vóór zonsondergang plaatselijke tijd 37 procent van de zon zal afschermen.
12-13 augustus: Perseïden-meteorenzwerm
De Perseïden worden beschouwd als een van de spectaculairste meteorenzwermen van het jaar, waarbij op het hoogtepunt soms wel zestig ‘vallende sterren’ per uur te zien zijn. Dit jaar lijkt bijzonder actief te worden, omdat het hoogtepunt van de zwerm zal samenvallen met de donkere, maanloze nacht van 12 op 13 augustus. De smalle maansikkel zal vroeg in de avond ondergaan, waardoor de meteorenzwerm op het hele noordelijk halfrond goed te zien zal zijn.
12 december: ontmoeting met Wirtanen
Als de eerste voorspellingen uitkomen, zal de komeet 46P/Wirtanen in december helder genoeg worden om met het blote aan de nachthemel zichtbaar te zijn. In dat geval zal deze komeet de helderste zijn die sinds 2013 vanaf het noordelijk halfrond te zien is. De ijzige binnendringer zal op 12 december zijn perihelium (de kortste afstand tot de zon) bereiken en dan door het sterrenbeeld Taurus de Stier trekken.
Slechts vier dagen later zwiept de komeet rond de zon en komt op weg naar het buitenste zonnestelsel het dichtst in de buurt van de aarde, op een afstand van 11,6 miljoen kilometer. Op dat punt valt Wirtanen gemakkelijk te spotten, omdat de komeet langs de heldere sterrenhopen van de Pleiaden (ook ‘Zevengesternte’ genoemd) en de Hyaden trekt.
Een prachtige manier om een geweldig astronomisch jaar uit te luiden. Veel kijkplezier!
Andrew Fazekas, de ‘Night Sky Guy’, schreef het boek Star Trek: The Official Guide to Our Universe en is presentator van Mankind to Mars van NG Live! Volg hem op Twitter, Facebook en zijn website.
