Rond het thema diëten heeft zich een hele industrie gevormd. De meeste producten in deze sector zijn bedoeld om mensen te helpen met afvallen, voor het opbouwen van spiermassa of het bereiken van een hogere leeftijd.
Maar nu de wereldbevolking gestaag groeit, proberen wetenschappers een dieetplan te bedenken waarmee in 2050 naar schatting tien miljard aardbewoners gevoed kunnen worden.
In een nieuw rapport dat in het Britse medische tijdschrift The Lancetis verschenen, wordt zo’n dieet omschreven. Het rapport raadt een grotendeels plantaardig dieet aan, met af en toe kleine porties vlees, zuivel en suiker. Het rapport werd opgesteld door een groep van dertig wetenschappers uit de hele wereld die onderzoek doen naar voeding en voedselbeleid. Drie jaar lang overlegden zij over aanbevelingen aan regeringen, bedoeld om het hoofd te kunnen bieden aan de uitdagingen die het voeden van een groeiende wereldbevolking met zich meebrengt.
“Zelfs kleine toenames in de consumptie van rood vlees of zuivelproducten zouden het moeilijk of onmogelijk maken dit doel te bereiken,” aldus de samenvatting van het rapport.
De auteurs kwamen tot hun conclusies door de verschillende neveneffecten van de voedselproductie onder de loep te nemen. Ze hielden rekening met broeikasgassen, met het verbruik van water en gewassen, en van stikstof en fosfor in kunstmest, en met de potentiële schade aan de biodiversiteit in het geval een bepaald gebied in landbouwgrond verandert. Door al deze factoren mee te rekenen menen de auteurs van het rapport dat de uitstoot van broeikasgassen kan worden teruggedrongen en dat genoeg land gereserveerd kan worden voor het voeden van de groeiende wereldbevolking.
Volgens de conclusies van het rapport zou de consumptie van vlees en suiker wereldwijd met de helft moeten dalen. Welke mensen minder vlees zullen eten en in welke regio’s dat moet gebeuren, varieert, zegt Jessica Fanzo, een van de auteurs van het rapport en professor voedingsbeleid en -ethiek aan de Johns Hopkins University. Zo zou de vleesconsumptie in de VS moeten dalen en vleesproducten vervangen moeten worden door groente en fruit. Maar in landen waar de bevolking aan ondervoeding lijdt, zou in ongeveer drie procent van het dieet vlees moeten worden opgenomen.
“We zullen in zwaar weer terechtkomen,” als er niets wordt gedaan, zegt Fanzo.
De veganistische trend volgen
De aanbeveling om de vleesconsumptie terug te dringen is niet nieuw. In oktober van dit jaar werd in een onderzoek in het tijdschrift Nature een soortgelijke richtlijn voor het terugdringen van de vlees- en suikerconsumptie gegeven.
Wat volgens Fanzo anders is aan het nieuwe rapport is het opsommen van maatregelen die voor zo’n verandering genomen zouden moeten worden.
De auteurs noemen dit de “Grote Voedselomwenteling”, bestaande uit strategieën die uiteenlopen van de minst ingrijpende maatregelen, zoals alleen het delen van informatie, tot zeer ingrijpende maatregelen, die de keus van de consument aan banden leggen.
“Ik denk dat het voor mensen op dagelijkse basis lastig is, omdat de huidige aanmoedigingen en politieke structuren daar niet bij helpen,” zegt Fanzo. Aanpassingen in de subsidiëring van landbouwproducten zou een tactiek kunnen zijn om het voedingssysteem grondig te veranderen, aldus het rapport. Daarmee zouden de onderlinge prijsverhoudingen tussen eetwaren verschuiven, zodat de consument tot andere keuzes zou worden aangespoord.
Of zo’n plan wereldwijd zoden aan de dijk zou zetten, is volgens Fanzo een tweede.
“Met de huidige regering in de VS denk ik niet dat er iets gaat veranderen,” zegt zij.
Greg Miller is hoofd wetenschap van de Amerikaanse National Dairy Council. Hij wijst op gezonde ingrediënten als calcium en vitamine D in zuivelproducten en waarschuwt voor grote veranderingen in het Amerikaanse voedingslandschap.
“De levens van miljoenen mensen zijn afhankelijk van zuivel,” zegt Miller, wijzend op diegenen die op melkveehouderijen of in de zuivelindustrie werken.
Over het duurzamer maken van de melkveehouderij zegt Miller dat “we die kant op zouden kunnen gaan, maar dan met de juiste aanmoedigingen en het juiste beleid. Op dit moment zijn subsidies voor betere technologie nodig. Kleinschalige boeren beschikken niet over het extra inkomen om de dingen te doen die zouden moeten gebeuren.”
Dankzij betere fokmethoden zijn er nu koeien die meer melk produceren, terwijl betere controlesystemen de voedselinname en activiteiten van de dieren in de gaten kunnen houden.
Slepende CO2-debatten
Niet alle experts zijn ervan overtuigd dat plantaardige diëten dé oplossing zijn voor wereldwijde voedselzekerheid. Frank Mitloehner, dierwetenschapper aan de University of California in Davis, is uitgesproken in zijn mening dat de vleesconsumptie te veel in verband wordt gebracht met de uitstoot van broeikasgassen.
“Wat me het meest zorgen baart, is dat het rapport ondanks het feit dat de veestapel van invloed is, het doet voorkomen alsof vlees de voornaamste bron van CO2-uitstoot is. Het gebruik van fossiele brandstoffen is nog altijd verreweg de grootste bron van CO2-uitstoot,” zegt Mitloehner.
Volgens de Amerikaanse milieudienst EPA is de overgrote meerderheid van de uitstoot van broeikasgassen toe te schrijven aan het verbruik van fossiele brandstoffen ten behoeve van de industrie, de elektriciteitsvoorziening en het vervoer. De landbouw is verantwoordelijk voor negen procent van de uitstoot, en daarvan wordt ruwweg vier procent veroorzaakt door de veestapel.
Mitloehner is het ook oneens met de methode die door de auteurs van het rapport is gebruikt om vast te stellen hoeveel broeikasgassen door de veestapel worden uitgestoten, waarbij hij vindt dat in de berekeningen te veel gewicht is toegekend aan de uitstoot van methaan. Vergeleken met CO2blijft methaan relatief korte tijd in de atmosfeer. Wetenschappers debatteren nog over de vraag hoe lang methaan precies in de atmosfeer aanwezig blijft, maar uit onderzoek is gebleken dat methaan wel een grote rol in de opwarming van de wereldzeeën speelt.
Voedselverspilling terugdringen
Terwijl er kritiek is op de dieetrichtlijnen van het rapport, is er meer instemming met het pleidooi van de auteurs om de voedselverspilling terug te dringen. Alleen al in de VS wordt bijna dertig procent van al het geproduceerde voedsel weggegooid.
Strategieën om die verspilling tegen te gaan worden in het rapport voor zowel de consument als de producent opgesomd. Betere opslagtechnologie en het in de gaten houden van voedselvervuiling zouden helpen bij het terugdringen van de hoeveelheid voedsel die wordt weggegooid, maar ook bewustwording bij de consument wordt als een efficiënte strategie aangeprezen.
Voor velen zijn het veranderen van eetgewoonten en het terugdringen van voedselverspilling lastige opgaven. Maar volgens Kathryn Kellogg, auteur van het boek 101 Ways to Go Zero Waste, kan ze met slechts 250 dollar per maand toe.
“Er zijn zóveel creatieve manieren om voedselverspilling te voorkomen, en ik denk dat de meeste mensen daar gewoon geen weet van hebben,” zegt zij. Als enkele van haar meest efficiënte gewoonten noemt ze het besef dat elk onderdeel van een groente gebruikt kan worden en het bijhouden van wat ze nog in de koelkast heeft liggen.
Maar Kellogg woont in Californië, in een gebied met goed bereikbare boerenmarkten. Voor andere mensen die in zogenaamde ‘voedselwoestijnen’ wonen, regio’s waar geen kleine voedselwinkels en markten zijn, is de beschikbaarheid van groente en fruit minder groot.
“Alle maatregelen die we aanbevelen, zijn momenteel beschikbaar,” zegt Fanzo. “Het zijn geen technologische toekomstdromen. Ze hoeven alleen maar te worden opgeschaald.”
De opstellers van het rapport zullen vanaf donderdag in meer dan dertig landen lezingen organiseren en zijn van plan om de hulp van internationale organisaties als de VN als potentiële handhavers van hun nieuwe richtlijnen in te roepen.
Lees ook: Een derde van al het voedsel gaat verloren of wordt weggegooid. Wat kunnen we eraan doen?
Lees ook: Menu van de toekomst: insecten, zeewier en bloederige vegaburgers
Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com
