Er is een zeiltocht van vier uur voor nodig om Redonda te bereiken, maar een wandeling van slechts twee minuten over het eilandje om er de eerste ‘draak’ te ontmoeten.
Het afgelegen eilandje in het Caraïbische West-Indië is een indrukwekkend stuk oude vulkaan, omringd door tientallen meters hoge klippen en bedekt met struikgewas en kniehoog gras waarin enkele van de zeldzame soorten die op dit eilandje leven zich verbergen. In het lage struikgewas liggen de nesten van verschillende soorten genten en fregatvogels, terwijl de eigenaars ervan met tientallen tegelijk door de lucht zweven. In de buurt zitten drie hagedissen en dwerggekko’s, beide soorten inheems op het eilandje, in stukjes schaduw. En de Redonda-anolis, een zeldzame, vijftien centimeter lange leguaanachtige ‘draak’ die geheel zwart is, is nog stoutmoediger: als ik een paar seconden blijf stilstaan en tegen de roestige overblijfselen van een hijskraan leun, duikt een heel legertje van de diertjes op en rennen ze over mijn sneakers.
Zo is het niet altijd geweest. Sterker nog, als je nog maar vijf jaar geleden naar Redonda reisde – een hele onderneming, zowel destijds als nu – zou je een plek hebben aangetroffen die door de bewoners van het naburige Antigua (waartoe Redonda officieel behoort) werd afgeschreven als een stervend eilandje dat in zee afbrokkelde. Eind negentiende, begin twintigste eeuw was Redonda een halve eeuw lang een bruisend oord met een winstgevende mijn. Met behulp van grote takelsystemen werden emmers vol guano (vogelmest) en fosfaat – beide gebruikt als kunstmest – naar beneden naar de kust afgevoerd. Op het hoogtepunt van de activiteiten werkten er ruim honderd man in de mijn, die vrijwel allemaal permanent op het eilandje woonden.
Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog werd de mijn gesloten, met achterlating van twee zaken die een grote invloed op het eilandje zouden hebben: geiten en ratten. In de honderd jaar erna werkten deze invasieve soorten gebroederlijk samen om alles op te eten wat ze zagen, totdat er niets anders over was dan stof en verroeste mijnbouwmachinerie.
Maar in de afgelopen jaren heeft zich op Redonda een verbluffende ecologische ommekeer voorgedaan, en dat in een tempo dat zelfs de meest optimistische kenners heeft verrast. Bij het woord ‘natuurherstel’ denken veel mensen aan een geleidelijk en passief proces, zoals het met rust laten van een stuk land opdat de natuurlijke vegetatie het weer in bezit kan nemen. Maar voor het ‘Redonda Restoration Programme’ was natuurherstel een wat ingewikkelder onderneming, die gepaard ging met helikopters, in plastic gewikkelde geiten, alpinisten gewapend met rattengif en beschermende kleding gemaakt van felgekleurde zwembadnoedels en yogabroeken.
Overdreven? Niet echt.
Lange tijd werd Redonda beschouwd als een plek waar de natuur onherstelbaar was beschadigd, vanwege de omvang van de verwoestingen die door invasieve soorten waren aangericht en de afgelegen ligging van het eilandje. Ook moest het idee van natuurherstel in dit deel van de wereld nog voet aan de grond krijgen.
“Al met al wordt natuurherstel hier op Antigua gezien als een elitaire hobby,” zegt Natalya Lawrence, coördinator van de Environmental Awareness Group (EAG), de milieugroep die de natuurontwikkeling op Redonda begeleidt. “Als je rijk bent, kun je je bezighouden met bomen en hagedissen. Maar als je elke dollar moet omdraaien om je kinderen te voeden, heb je niet echt oog voor gevolgen op lange termijn.”
De EAG werd eind jaren tachtig opgericht en is sindsdien uitgegroeid tot een organisatie die op en rond Antigua talloze natuurherstelprojecten heeft uitgevoerd. In de afgelopen decennia zijn ze erin geslaagd om zo’n vijftien eilandjes in de regio te bevrijden van invasieve ratten. Maar Redonda, dat gezien vanuit Antigua aan de zuidwestelijke horizon opdoemt, was altijd het droomproject van de EAG. Na meerdere haalbaarheidsstudies en overlegrondes met alle betrokken partijen kon een groep vrijwilligers in 2016 dan eindelijk zijn kamp op het hoofdplateau van het eilandje opslaan en aan het werk gaan.
De eerste stap was het lokaliseren van Redonda’s kudde wilde geiten, die bestond uit zo’n zestig dieren. De vrijwilligers hadden een plan, maar na twee maanden hadden ze slechts één geit gevangen. “Die geiten waren gewoon te slim,” herinnert Shanna Challenger, coördinator voor het Redonda Restoration Programme, zich lachend. “Ze bekeken onze strikken aandachtig en sprongen er dan overheen.”
De dieren lieten zich evenmin lokken met voedsel en zoet water. Uiteindelijk wist een grotere groep werknemers de geiten één voor één te pakken te krijgen en ze met een helikopter van het eilandje te transporteren. Om de dieren rustig te houden werden ze tot hun nek in plastic gewikkeld en geblinddoekt met afgedankte yogabroeken. En tijdens de twintig minuten durende vlucht naar Antigua waren hun hoorns afgedekt met kleurrijke zwembadnoedels.
Tegelijkertijd was een grotere groep werknemers (onder wie vertegenwoordigers van meerdere milieugroepen, zoals Fauna and Flora International en Wildlife Management International) belast met de taak om de naar schatting zesduizend ratten op Redonda uit te roeien. De knaagdieren hadden zich tot in alle uithoeken van het eilandje verspreid – en ze waren vet en vraatzuchtig. Tegen de tijd dat de werknemers hun gifvallen gingen inspecteren, waren de vergiftigde ratten al aangevreten door hun overlevende soortgenoten. En omdat grote delen van Redonda vrijwel ontoegankelijk voor mensen zijn, huurde de EAG ook alpinisten van de British Mountaineering Council in om de hoge klippen te bereiken en tot in de lastigste uithoeken van het eilandje rattengif te plaatsen.
Toen het eilandje officieel was bevrijd van alle geiten en ratten, besloot de EAG af te wachten en te observeren welke soorten vegetatie zich het eerst zouden herstellen. Het bleek dat de milieugroep weinig hoefde te doen. Binnen een jaar was de populatie landvogels op het eilandje vertienvoudigd. Ook zeldzame inheemse soorten als de anolis en de boomhagedis zijn sterk in aantallen toegenomen. Zelfs de kleur van het eilandje is veranderd, van bruin naar groen, omdat grassen en bomen zich er sneller hebben hersteld dan werd verwacht. Bij een onderzoek in 2012 werden zeventien verschillende plantensoorten op Redonda geteld, maar bij de laatste telling, in 2019, waren dat er al 88.
Toekomstplannen
Zoals in het geval van veel milieuprojecten heeft dit programma geen duidelijke einddatum. Maar heel weinig mensen bezoeken Redonda, maar de EAG blijft het eilandje nauwgezet in de gaten houden om er zeker van te zijn dat het herstel goed doorzet en dat er niet opnieuw ratten of andere invasieve soorten opduiken. Intussen wordt een voorstel om Redonda en de omringende zee tot een permanent reservaat uit te roepen door de regering van Antigua besproken.
Wat er ook gebeurt, voor de EAG is Redonda nu al een mijlpaal in hun decennialange werk om de natuur op de eilandjes in deze regio te rehabiliteren. De snelheid waarmee de natuur zich op dit eilandje heeft hersteld, toont niet alleen aan dat dit soort projecten goed werken, maar ook dat zelfs de meest beschadigde plekken gered kunnen worden. “Met een beetje hulp van buitenaf kan de natuur weer gezond worden,” zegt Challenger.
Lawrence hoopt dat mensen in de hele wereld het werk op Redonda ter harte zullen nemen en al het werk dat in een natuurherstelproject van deze omvang wordt gestoken, zullen erkennen en vieren. Volgens haar is het niet moeilijk om de pracht van het eilandje te bewonderen. “Maar ze zien niet hoeveel werk ervoor nodig is geweest om het zo te krijgen.”
Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com
