Na een grote uitbraak in de Democratische Republiek Congo – met ruim 15.600 zieken en 537 doden tot gevolg – heeft de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) de verspreiding van het mpox-virus uitgeroepen tot internationale noodsituatie.

Het gaat om de nieuwe Ib-variant, die zich inmiddels ook heeft verspreid in landen waar de ziekte niet eerder is waargenomen, waaronder Burundi, Kenia en Oeganda. Op 15 augustus 2024 is in Zweden voor het eerst een geval van mpox-infectie met de nieuwe variant Ib vastgesteld buiten Afrika.

‘De huidige opmars van mpox vormt niet alleen een gevaar voor Afrika, maar voor de hele wereld,’ zegt Dimie Ogoina, voorzitter van de commissie voor noodtoestanden van de Wereldgezondheidsorganisatie. ‘Doordat mpox lange tijd werd genegeerd, ontstond er in 2022 al een wereldwijde uitbraak. Het is tijd om resoluut op te treden om te voorkomen dat de geschiedenis zich herhaalt.’

Wat is mpox en is het dodelijk?

Mpox, voorheen bekend als apenpokken, is een zoönose: een ziekte die van dieren op mensen wordt overgedragen. Het virus werd in 1958 voor het eerst ontdekt bij apen in een Deens onderzoekscentrum. In 1970 werd in de Democratische Republiek Congo (DRC) voor het eerst een menselijke baby gediagnosticeerd met mpox. Sindsdien hebben de meeste infecties plaatsgevonden in West- en Centraal-Afrika.

Mpox is een veel minder ernstige, minder besmettelijke verwant van de klassieke pokken. Beide zijn orthopoxvirussen, een genus van 12 DNA-virussen waartoe ook koepokken en kamelenpokken behoren.

Bernard Moss, viroloog bij het Amerikaanse National Institute of Allergy and Infectious Diseases (NIAID), legt uit dat er twee genetische groepen zijn. Groep II – de veroorzaker van de mpox-uitbraken in 2022 –heeft een sterftecijfer van minder dan één procent. Maar groep I – de veroorzaker van de huidige uitbraak – doodt één op de tien van de geïnfecteerden. De nieuwe variant, Ib, lijkt ziekmakender en besmettelijker dan eerdere varianten, met name voor kinderen onder de 15. De WHO heeft de opmars daarom als noodsituatie aangemerkt.

Hoe verspreidt mpox zich?

Beide mpox-groepen kunnen zich verspreiden door direct contact met besmette dieren en besmette items als kleding, beddengoed en handdoeken. Maar je kunt ook mpox oplopen door te zoenen of door direct contact met een besmette huid of laesies (wondjes) op de mond of geslachtsdelen. Daarnaast verspreiden de virusdeeltjes zich mogelijk door de lucht wanneer je met iemand praat die is besmet met mpox.

De incubatietijd is drie tot zeventien dagen. De symptomen van mpox zijn pijnlijke uitslag, vergrote lymfeklieren en koorts. Volgens de Centers for Disease Control and Prevention in de VS zijn mensen die mpox-symptomen hebben besmettelijk ‘totdat de uitslag volledig is genezen en er een nieuwe huidlaag is gevormd’.

Is mpox seksueel overdraagbaar?

De mpox-uitbraak van 2022 betrof vooral mannen die seks hebben met mannen, de nieuwe variant vooral doorgegeven via (hetero)seksueel contact. Maar er is geen bewijs dat mpox een soa is, zegt Moss. Naast huid-op-huidcontact wordt het virus ook overgedragen door contact met lakens, handdoeken of kleding.

Tijdens eerdere uitbraken in Afrika zijn vrouwen, kinderen en mannen van alle leeftijden besmet. ‘Dit virus blijft niet noodzakelijkerwijs binnen één geslacht of één populatie,’ waarschuwt Anne Rimoin, een epidemioloog op het gebied van infectieziekten en professor aan University of California.

Voorlichting is cruciaal. ‘We willen niet dat mensen zich zorgen maken, maar door bewustzijn te creëren kunnen mensen zichzelf beschermen,’ voegt Lewis eraan toe.

Zijn er tests en vaccins voor mpox?

Bij mpox-tests wordt een uitstrijkje gemaakt van een laesie. De CDC raadt aan om alleen te testen als je mpox-achtige uitslag hebt. Daarnaast zijn er momenteel twee vaccins voor mpox, beide aanbevolen door de WHO. Het goede nieuws is dat mensen die al volledig zijn gevaccineerd of eerder groep II-mpox hebben gehad ‘naar verwachting beschermd zijn tegen ernstige ziekte door groep I-mpox.’

Het Amerikaanse persbureau Associated Press meldt echter dat de vaccins weinig beschikbaar zijn in de Afrikaanse landen die het meest kwetsbaar zijn voor uitbraken. Doordat de WHO de mpox-uitbraak heeft uitgeroepen tot noodsituatie, is de organisatie juridisch in staat aanbevelingen te doen over hoe VN-lidstaten een epidemie moeten aanpakken.

Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief van National Geographic en ontvang de favoriete verhalen van de redactie wekelijks in je mail.