De bof, daar krijg je die typische bolle wangen van, toch? En de mazelen, is dat niet die ziekte van de rode huiduitslag? Tegen de mazelen wordt sinds 1976 gevaccineerd, en in 1987 werden ook de bof en rodehond opgenomen in het Rijksvaccinatieprogramma. Daardoor zijn deze ziekten voor het grootste gedeelte uit ons collectieve geheugen verdwenen. Fijn natuurlijk, maar die onwetendheid brengt ook risico’s met zich mee.

‘Deze ziekten zijn vergeten, maar kunnen echt ernstig zijn,’ zegt Pieter Fraaij, infectioloog en immunoloog aan de afdeling kinderimmunologie van het Erasmus MC in Rotterdam. ‘Ik wil mensen niet onnodig bang maken, maar het is wel belangrijk om te begrijpen waarom die vaccinaties zo nodig zijn.’

Bof

De bof wordt veroorzaakt door het bofvirus en verloopt gelukkig meestal mild. Wordt iemand wel ziek, dan uit zich dat in koorts, spierpijn en verkoudheidsklachten. Typisch voor de bof is een ontsteking van de speekselklier, waardoor een kind een of twee pijnlijk opgezette wangen krijgt.

‘Ook kun je van de bof meningitisachtige complicaties krijgen,’ zegt Fraaij. ‘Een hersenontsteking dus. Dat valt meestal mee, maar in het ergste geval word je er doof van. Daarnaast kunnen de eierstokken en de zaadballen erdoor worden aangedaan. Ook dat loopt meestal goed af, maar veroorzaakt soms onvruchtbaarheid. Niet niets dus.’

Rodehond

Rodehond is een ziekte die vooral gevaarlijk is op het moment dat een zwangere vrouw het virus oploopt, vertelt Fraaij. Niet zozeer voor haar, maar voor de ongeboren baby.

‘Het rubellavirus kan dan door de placenta heen de ongeboren vrucht infecteren,’ vertelt de immunoloog. ‘Hoe vroeger in de zwangerschap je rodehond oploopt, hoe meer kans het virus krijgt de organen van de ongeboren baby aan te tasten. Die verstoring van de ontwikkeling van het ongeboren kind heet het Congenitaal Rubella Syndroom (CRS) en kan vrij ernstige gevolgen hebben. Zo kan er schade ontstaan aan het brein, de ogen, de lever, het bloed en de botten en kan het virus een spontane miskraam veroorzaken.’

‘Omdat rodehond alleen zwangere vrouwen treft, werden vroeger alleen meisjes ertegen gevaccineerd,’ vertelt Fraaij. ‘Inmiddels weten we beter: je wilt natuurlijk de circulatie stoppen. Daarom vaccineren we tegenwoordig gewoon iedereen.’

Mazelen

‘De mazelen kun je echt een vergeten ziekte noemen,’ zegt Fraaij. ‘Weinig mensen weten nog wat het is. Het mazelenvirus is een van de besmettelijkste virussen die er bestaan: iemand die de mazelen heeft kan tot wel achttien anderen besmetten, mits ze ongevaccineerd zijn natuurlijk. Mazelen veroorzaken een droge hoest, waarna de bekende rode huiduitslag volgt. Maar dan zijn we er nog niet.’

Een op de twintig kinderen loopt na een mazeleninfectie een longontsteking op, vertelt Fraaij. Bovendien kunnen de mazelen, net als de bof, een ontsteking van het brein veroorzaken. ‘Een hele dramatische complicatie is wat we subacute scleroserende panencefalitis (SSPE) noemen,’ vervolgt hij.

‘Het mazelenvirus krijgt dan veranderingen in het genetische materiaal en blijft zich in de hersenen verspreiden, langzaam maar zeker met weefselverlies tot gevolg. Kinderen gaan zich raar gedragen, kunnen insulten krijgen en gaan heftige ongecontroleerde bewegingen maken: myoclonus heet dat,’ legt Fraaij uit. ‘Dit alles kan tot jaren na de initiële infectie plaatsvinden en duurt een paar maanden tot jaren. Uiteindelijk zal het kind comateus worden, om uiteindelijk te overlijden. Een vreselijk ziektebeeld.’

Lees ook: Difterie, kinkhoest, tetanus en polio: hoe zat het ook alweer?