Heb je door het hoge gras gelopen? Dan moet je jezelf altijd controleren op teken. Die beestjes kunnen namelijk de bacterie Borrelia burgdorferi bij zich dragen. Raak je daarmee besmet? Dan ligt de ziekte van Lyme op de loer. Wat kun je doen om Lymeziekte te voorkomen?

Stabiele cijfers

Eerst maar eens de huidige situatie. Jaarlijks krijgen 25.000 tot 30.000 mensen te horen dat ze Lymeziekte hebben opgelopen. Dat is een explosieve stijging ten opzichte van dertig jaar geleden.

Hoogleraar Infectieziekten Joppe Hovius plaatst wel een belangrijke kanttekening bij deze cijfers. Hij is onder meer de oprichter van het Amsterdam UMC Multidisciplinair Lymeziekte centrum (AMLC). ‘De afgelopen tien jaar is het aantal ziektegevallen min of meer stabiel.’ Dus ja, het aantal ziektegevallen is gestegen. Maar die trend heeft zich al tien jaar niet doorgezet.

Maar 27.000 patiënten per jaar is natuurlijk niet niks. Hoe kon de ziekte de afgelopen dertig jaar zo om zich heen grijpen? ‘Dat heeft meerdere oorzaken,’ begint Hovius. ‘Er kwam meer bekendheid over de ziekte, dus het aantal diagnoses nam toe. Daarnaast zijn er meer leefgebieden bijgekomen die geschikt zijn voor de teek. Mensen en teken komen vaker met elkaar in aanraking.’ Als laatste mogelijke oorzaak noemt Hovius het opwarmende klimaat. Teken zouden daardoor iets eerder actief kunnen worden.

Tekenbeet is lang niet altijd gevaarlijk

Toch is het goed om alles in perspectief te blijven zien. Jaarlijks worden anderhalf miljoen mensen gebeten door een teek. Eén op de vijf van deze teken draagt de ziekmakende bacterie bij zich. Als álle besmette teken Lymeziekte zouden veroorzaken, zou het aantal patiënten veel hoger liggen dan 27.000. ‘Ongeveer twee procent van de tekenbeten leidt tot ziekte,’ aldus Hovius. ‘Er is dus sprake van een grote afvalrace.’

De kans dat je Lymeziekte oploopt na een tekenbeet, neemt toe naarmate het beestje langer vastzit in je huid. ‘De bacterie zit in de darm van de teek. Als de teek bijt, dan reist de bacterie naar de speekselklier en kan de overdracht naar de mens beginnen. Dat heeft tijd nodig.’ Daarom is jezelf controleren ook zo belangrijk: hoe eerder je erachter komt dat een teek zit tegoed doet aan je bloed, hoe kleiner de kans dat je Lymeziekte krijgt.’

Symptomen van Lymeziekte

Maar stel nou: je raakt besmet met de Lyme-bacterie. Welke symptomen krijg je dan? ‘Het leeuwendeel van de mensen krijgt alleen een lokale huidafwijking,’ vertelt Hovius. Dat is de bekende rode ring of vlek die gedurende een tot drie weken steeds groter wordt. ‘Als je dat ziet, is er maar één conclusie: je hebt Lymeziekte.’ Dan moet je naar de huisarts, die je antibiotica meegeeft. In verreweg de meeste gevallen is daarna het gevaar geweken.

Maar niet iedereen ziet of krijgt zo’n rode kring. Per jaar merken 1500 Nederlanders niet tijdig op dat zij besmet zijn met Lyme of überhaupt door een teek zijn gebeten. Zij krijgen andere klachten, die niet altijd direct herleidbaar zijn.

‘Ze krijgen bijvoorbeeld een rode en gezwollen knie’, vertelt Hovius. Maar ook flauwvallen, hartritmestoornissen en hersenzenuwuitval zijn symptomen van de ziekte van Lyme, die jaren na de tekenbeet kunnen optreden.

Wordt Lymeziekte bij deze mensen na jaren vastgesteld, krijgen ze alsnog antibiotica toegediend. ‘De infectie verdwijnt dan, maar de klachten kunnen aanhouden.’ Denk daarbij aan zaken als spier- en gewrichtspijnen, vermoeidheid en concentratiestoornissen (brain fog). ‘Vandaar dat we zo beducht zijn op deze ziekte.’

Lyme voorkomen: tips

Wie Lymeziekte wil voorkomen, moet zichzelf grondig controleren na een dagje buitenlucht. ‘Zeker in het tekenseizoen, dat loopt van het voorjaar tot en met de herfst. Dan zijn ze het actiefst.’ Merk je de teek op? Verwijder hem dan zo snel mogelijk met bijvoorbeeld een tekentang en noteer het incident in je agenda. Dat kan relevante informatie zijn als je klachten krijgt.

Een tekenbeet volledig voorkomen, is moeilijker. ‘Je kunt de rest van je leven binnen blijven, maar dat wil ik niemand aanraden,’ zegt Hovius. ‘Je kunt er wel voor kiezen om hoog gras te vermijden, want daar houden ze zich vaak schuil. Loop je daar toch doorheen, kun je vooraf wat DEET op je sok spuiten en je broek in je sokken stoppen.’ Zo verklein je de kans dat de teek een geschikt plekje vindt om ongestoord de bloedmaaltijd tot zich te nemen.

Meer lezen? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief van National Geographic en ontvang de favoriete verhalen van de redactie wekelijks in je mail.