Mom brain: veel nieuwe moeders zullen bekend zijn met het fenomeen. Je vergeet afspraken, je bent constant je sleutels, telefoon of portemonnee kwijt en hebt moeite om op bepaalde woorden te komen. Is die warrigheid simpelweg een gevolg van slaaptekort – iets dat onlosmakelijk is verbonden met het nieuwbakken ouderschap – of liggen er andere redenen aan ten grondslag?

Het begint al in de zwangerschap

Nee, je bent niet gek. Een mom brain is daadwerkelijk iets waar je last van kunt hebben. Het begint al tijdens de zwangerschap. In veertig weken tijd ondergaat het moederlichaam grote aanpassingen die de ontwikkeling van de baby ondersteunen: van aanpassingen in de stofwisseling, het plasmavolume en immuunregulatie tot enorme toenames van de hormonen oestrogeen en progesteron.

Een onderzoek van Deakin University in Melbourne (Australië) toonde aan dat zwangere vrouwen slechter scoren op cognitieve functies dan niet-zwangere vrouwen. De verschillen begonnen in het eerste trimester en namen toe naarmate de zwangerschap vorderde.

Afnames van grijze stof

Die bevindingen worden onderschreven door verschillende studies. Wetenschappers van de University of California (VS) brachten neuroanatomische veranderingen in kaart vanaf de periode vóór de conceptie tot twee jaar na de bevalling. Voor dit onderzoek werd een gezonde 38-jarige vrouw gevolgd die tijdens en na haar zwangerschap in totaal 26 MRI-scans onderging.

Leestip: Wat is hersenmist – en wat is de link met long covid? Dit zegt de wetenschap over ‘brain fog’

Wat bleek? Er waren duidelijke afnames van de grijze stof in de hersenen: de zenuwcellen die verantwoordelijk zijn voor het verwerken van informatie, denken, leren, geheugen en besluitvorming. Ook de dikte van de hersenschors nam zichtbaar af, iets dat samenhangt met afname van het IQ.

De hoeveelheid witte stof, die verantwoordelijk is voor de communicatie tussen de hersendelen nam juist toe, net zoals het ventrikelvolume en hersenvocht, die het brein beschermen. Slechts enkele gebieden bleven ongeroerd door de overgang naar het moederschap.

Blijvend effect na de bevalling

De vergeetachtigheid kan nog jaren na de bevalling aanhouden. Bij een studie die in 2017 werd gepubliceerd in Nature Neuroscience werd twee jaar na de bevalling nog steeds een afname van de grijze stof geregistreerd in verschillende delen van de hersenen, waaronder de hippocampus. Onderzoek onder 25 nieuwe moeders toonde aan dat het gebied dat verantwoordelijk is voor het geheugen, wel weer toenam na de bevalling, maar dat dit niet meer het niveau van voor de zwangerschap bereikte.

Volgens Duitse onderzoekers van de Universiteit van Tübingen zijn deze veranderingen niet per definitie slecht. Zij concludeerden dat deze cognitieve aanpassingen waarschijnlijk samenhangen met de belangrijkste biologische taak van een moeder, namelijk het koesteren en verzorgen van een baby. Vrouwen zijn dan gevoeliger voor signalen van hun kind.

Bestaat er ook een ‘dad brain’?

Naar het brein van nieuwe vaders is beduidend minder onderzoek gedaan, maar er zijn steeds meer signalen dat er ook bij mannen cognitieve veranderingen optreden. Het specifieke hersengebied verschilde wel van dat van de vrouw, maar ook hier lijkt het brein te reageren op de biologische rol van de vader.

Leestip: Kun je je brein daadwerkelijk trainen met kruiswoordpuzzels?

Zo werd bij mannen die voor het eerste vader werden een meetbare krimp in de precuneus waargenomen. Dit deel van de hersenen speelt een rol bij bijvoorbeeld zelfreflectie en inlevingsvermogen. Hoe sterker deze krimp was, hoe sterker hun hersenen reageerden op foto’s van hun eigen baby.

Kinderen houden je jong

Tijdelijk of zelfs blijvend verlies van cognitieve functies klinkt ingrijpend, maar er zijn ook positieve effecten. Een Brits onderzoek onder ruim 12.000 vrouwen van middelbare leeftijd toonde aan dat vrouwen die een kind hadden gekregen, minder tekenen van hersenveroudering vertoonden dan vrouwen die géén kind hadden gekregen. Dat verschil kon niet worden verklaard door andere factoren.

Hoewel er meer onderzoek nodig is, lijken deze bevindingen te ondersteunen wat veel nieuwe moeders allang hebben ervaren: het krijgen van een kind houdt je jong.

Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!