Verpleegster en antropologe Isela González riskeert dagelijks haar leven, net als sommige andere milieuactivisten.

“Ik ben ooit bij een rechtszaak buiten het gerechtsgebouw door iemand benaderd die me met de dood bedreigde vanwege mijn hulp aan de inheemse bevolking,” vertelt González. Ze is executive director van de niet-gouvernementele organisatie Alianza Sierra Madre, die zich inzet voor de inheemse bewoners van Sierra Tarahumara in Noord-Mexico. “Ze hopen dat dergelijke moorden niet alleen de bewoners zelf afschrikken, maar ook degenen die ze helpen.”

Elk jaar moeten ontelbare vreedzame activisten die betrokken zijn bij conflicten over land of milieu vrezen voor hun leven. Uit een nieuw onderzoek bleek dat afgelopen jaar meer dan tweehonderd van deze mensen om het leven werden gebracht. Dat maakt 2017 het jaar met het hoogste dodental tot nu toe.

“Het heeft morele en fysieke gevolgen voor mij,” aldus González. “Maar aan de andere kant, mijn verlangen naar gerechtigheid en eerherstel voor de omgekomen demonstranten, naar schadeloosstelling van hun families en de wens dat dit nooit meer gebeurt, die geven me een energie waardoor je door móet gaan.”

Oplopend dodental

Volgens de internationale milieuorganisatie Global Witness kwamen in 2017 207 milieuactivisten of -verdedigers om het leven. Dat aantal is hoger dan in 2016, waardoor 2017 het jaar is met het hoogste dodental ooit.

De landbouwindustrie, waaronder elke vorm van industrie valt die inkomsten genereert uit de landbouw, werd in verband gebracht met het hoogste aantal doden. Er zouden 46 activisten om het leven zijn gekomen in conflicten over grootschalige landbouwprojecten. De tweede plaats wordt ingenomen door de olie- en mijnbouwindustrie, van oudsher de gevaarlijkste sector voor activisten, met 40 doden. Stroperijen houtkap belandden op een gezamenlijke derde plaats, met elk 23 doden.

“Onze cijfers zijn slechts het topje van de ijsberg,” stelt Ben Leather, hoofdonderzoeker van de studie en senior activist bij Global Witness. “Vanwege de problemen bij de meldingen en de controle liggen de werkelijke cijfers zeer waarschijnlijk hoger.”

Global Witness baseerde zich op gegevens van nationale en internationale bronnen, zoals jaarrapporten en andere openbare informatie. De organisatie nam in haar rapport alleen verifieerbare sterfgevallen op, en deed zelf ook nog navraag naar gegevens als de namen van de omgekomen verdedigers en de doodsoorzaak.

Vanwege onderrapportage ligt het totale dodental vermoedelijk veel hoger, aldus Leather. Voor landen waar zeer beperkte vrijheid van meningsuiting is, zoals China, Rusland en sommige delen van Centraal-Azië, konden geen aantallen worden gevonden. Volgens de studie was het aantal meldingen uit Afrika verdacht laag, mogelijk omdat sterfgevallen niet gerapporteerd werden.

Bijna 60 van de moorden vonden plaats in Latijns-Amerika. Brazilië bleek het gevaarlijkste land, met 57 moorden. In de Filipijnen vielen 48 doden, het hoogste aantal in een Aziatisch land. Het dodental onder activisten in Mexico vervijfvoudigde, van 3 moorden in 2016 tot 15 in 2017.

Volgens het onderzoek kwamen 30 moorden op conto van het leger, en 23 op die van de politie. Minstens 90 moordpartijen zouden het werk zijn geweest van bendes, bewakers, landeigenaren, stropers en andere betrokkenen zonder banden met de staat.

“Corruptie speelt hierbij een grote rol,” vertelt Leather. “Overheidsdienaren die eigenlijk de rechten van activisten zouden moeten verdedigen, zijn vaak medeplichtig aan de aanvallen.”

In Honduras is een trend zichtbaar die tegengesteld is aan het beeld uit de rest van het onderzoek. In het Midden-Amerikaanse land werden minder milieuactivisten vermoord dan in voorgaande jaren. Maar de samenleving heeft te maken met een grotere repressie dan ooit.

“Er wordt een heel scala aan tactieken toegepast om milieuverdedigers het zwijgen op te leggen. De moorden zijn daarvan de heftigste vorm,” zegt Leather.

Naast een toename van het aantal individuele moordpartijen, was in 2017 ook meer sprake van massamoorden onder activisten dan ooit. In minstens zeven gevallen werden meer dan vier activisten tegelijk omgebracht. Dat zou erop kunnen wijzen dat de daders steeds meer het gevoel hebben dat ze hun gang kunnen gaan, aldus Leather. In het verleden kwamen moordzaken zelden voor de rechter.

“Het rapport gaat over veel meer dan alleen cijfers,” zegt Leather. “Het gaat over een wijdverspreide cultuur van straffeloosheid, die het geweld toestaat.”

Blik vooruit

Ondanks de risico's blijven milieuactivisten de strijd aangaan.

“Ik blijf doorgaan, omdat dat mijn taak is. Als ik deze gemeenschappen in de steek laat, als ik mijn werk in de steek laat, dan zou ik buigen voor terreur en bedreigingen,” zegt González Díaz. “Ja, natuurlijk ben ik ook echt bang, maar toch, alle activisten hebben een manier om ermee om te gaan. We zijn hierop voorbereid. Ik denk dat het een levenskeuze is die je maakt.”

Op veel terreinen kunnen consumenten invloed uitoefenen door hun beslissingen, stelt Global Witness. Ze kunnen naar bedrijven schrijven en hen aansporen om ervoor te zorgen dat in de hele toeleveringsketen met respect wordt omgegaan met de lokale bevolking. Ook kunnen mensen hun volksvertegenwoordigers vragen om druk uit te oefenen op landen om dergelijke misdrijven te vervolgen.

In de landbouwindustrie is vooral palmolie een omstreden product. Om ruimte te maken voor palmboomplantages worden bossen gekapt. De eetbare olie zit in ongeveer de helft van alle verpakte supermarktproducten, van chocola, margarine en ijs tot shampoo en lippenstift.

“Als je producten met palmolie consumeert, zou je naar het bedrijf kunnen schrijven om te vragen wat ze doen aan dit probleem,” oppert Leather.

Andere soorten teelt waarbij vaak conflicten om land bestaan, zijn koffie, suiker en fruit, zoals bananen en ananassen. De mijnbouw en houtkap, wat nog steeds gevaarlijke sectoren zijn voor milieuactivisten, leveren een bijdrage aan een heel scala van producten, van elektronica tot meubels.

“Als we deze trend willen ombuigen, moet er heel wat meer gebeuren,” stelt Leather. “Mensen zouden de bescherming van hun land of het milieu niet met de dood of bedreigingen moeten bekopen. Als het ons lukt daar een vuist tegen te maken, dan kunnen we hopelijk onze regeringen en ondernemingen overhalen om dat ook te doen.”

Dit verhaal kwam tot stand met de hulp van Rachel Brown bij de verslaglegging en vertalingen.

Dit verhaal werd oorspronkelijk gepubliceerd in het Engels op NationalGeographic.com

Rachel Brown contributed reporting and translation help to this story.