In het hart van het tegenwoordige Beijing staat het grootste paleiscomplex ter wereld: 50 keer zo groot als Buckingham Palace, met een oppervlakte van meer dan 720.000 vierkante meter. Deze Verboden Stad vormde het symbolische en politieke centrum van het Chinese keizerrijk van 1420 tot 1912. De grimmige naam laat qua interpretatie weinig aan de verbeelding over: voor het overgrote deel van de bevolking was de toegang tot het complex streng verboden.
Het complex bestaat volledig uit paleizen, tuinen, binnenplaatsen en woonverblijven, en werd gebouwd door Yongle, de derde heerser van de Ming-dynastie (re. 1403-1424). Hij riep zichzelf uit tot keizer en consolideerde zijn macht in Beijing, zo’n 1000 kilometer verwijderd van Nanjing, de hoofdstad van China tot aan 1403. Volgens historische bronnen waren er 100.000 ambachtslieden en een miljoen dwangarbeiders veertien jaar lang, van 1406 tot 1420, bezig met de bouw van het complex in Beijing, op dezelfde locatie waar Koeblai Khan ooit zijn eigen beroemde paleis liet bouwen.
De Chinese naam van de Verboden Stad, Zijincheng, betekent letterlijk “purperen verboden stad.” Purper wordt in de Chinese cultuur gezien als een gunstige kleur die symbool staat voor goddelijkheid, onsterfelijkheid, en de Poolster. De Verboden Stad zou dienen als het thuis en de machtszetel van 24 verschillende heersers: 14 van de Ming-dynastie (1368-1644) en 10 van de Qing-dynastie (1644-1911). Nadat ze de Ming-dynastie van de troon hadden gestoten lieten de Qing-heersers nieuwe gebouwen en tuinen aanleggen, maar het belang van de Verboden Stad bleef onverminderd groot.
(Een overzicht van de dynastieën van het Chinees Keizerrijk.)
Heilige geometrie
De Verboden Stad vormt een rechthoek van bijna een kilometer lang en driekwart kilometer breed. De buitenmuur is meer dan 7,5 meter hoog en word omringd door een slotgracht die wordt gevoed vanuit een kunstmatige waterbron, de Gouden Rivier. Deze indeling is bepaald door de principes van het feng shui (de kunst van het zodanig plaatsen van objecten en gebouwen dat ze positieve energie bevorderen). Het paleiscomplex ligt gelijk met de noord-zuidas en is symmetrisch gebouwd als afspiegeling van het evenwicht van het heelal. De overlevering wil dat in het ontwerp 9.999,5 kamers zijn opgenomen: alleen de goddelijke Heerser van de Hemel kon aanspraak maken op 10.000 kamers, niet zijn keizerlijke zoon op Aarde. Hoe dan ook, het cijfer 9.999 wordt in de Chinese cultuur als gunstig gezien: het wordt geassocieerd met de keizer, en de uitspraak is hetzelfde als het Chinese woord voor “eeuwig.”
De belangrijkste ruimtes binnen de Verboden Stad zijn verdeeld langs een centrale as die het terrein in tweeën deelt. Van bovenaf gezien komt de vorm van het complex overeen met de ideale kosmische orde uit de leer van Confucius, wat betrekking heeft op het middelpunt tussen noord, zuid, oost en west. Op dit centrale punt staat de Hal van de Opperste Harmonie, waarin de belangrijkste keizerlijke zetel, de Drakentroon, gehuisvest was. Door deze op het centraalste punt van de Verboden Stad te plaatsen werd de keizer symbolisch getransformeerd tot het absolute middelpunt van het heelal, de spil van de sociale en natuurlijke hiërarchie waaromheen het gehele keizerrijk was opgebouwd.
Volgens een oude Chinese traditie staan zij die een noordelijke locatie innemen, met het gezicht naar het zuiden gericht, boven anderen, net zoals een persoon die zich in een gebouw of in een hogere ruimte bevindt boven anderen staat die zich buiten of in een lagere ruimte bevinden. Deze ruimtelijke verhoudingen werden expliciet in het ontwerp van de Verboden Stad opgenomen. De keizer stond altijd in een poort of een verhoogde kamer van bovenaf naar het zuiden te kijken, terwijl zijn onderdanen onder hem op een open binnenplaats naar het noorden richting de keizer keken.
De privéruimtes van de keizer bevonden zich in het binnenste deel van het hof aan de noordzijde. Naast de keizer zelf hadden alleen vrouwen en eunuchen toegang tot dit deel van de Verboden Stad. De statenzalen waar de keizer audiënties hield en zijn officiële werkzaamheden met zijn ministers uitvoerde bevinden zich zuidelijker, in het buitenste gedeelte van het hof. Hier beheerde het keizerlijk hof van China haar banden met de buitenwereld, met de adembenemende architectuur van de Verboden Stad als podium waarop de macht van de keizer werd tentoongesteld.
(Gesponsord door de keizer Yongle was Zheng He de grootste ontdekkingsvaarder van China.)
Plechtigheden en rituelen
Volgens de Chinese keizerlijke traditie was de keizer de enige officiële bewoner van de Verboden Stad. De ministers en de edelen die het volk vertegenwoordigden werden slechts als bezoekers gezien. Dit verschil was belangrijk bij het organiseren van plechtigheden zoals de bestijging van de troon door de keizer, de grootse audiënties die de keizer hield, de vieringen van zijn verjaardag, of het uitvaardigen van overheidsdecreten.
Bij dit soort plechtigheden werd altijd uitgegaan van dezelfde rituele organisatie. De keizer leidde de weg naar de locatie waar de plechtigheid zou plaatsvinden. Zijn functionarissen en edelen volgden hem door deuren en over bruggen in een strikte volgorde op basis van hun plek in de sociale hiërarchie. Uiteraard mocht niemand op enig moment ten noorden van de keizer staan.
Uit historische beschrijvingen van de keizerlijke audiënties is duidelijk hoe sterk de sociale hiërarchie door middel van strikte protocollen werd benadrukt. De aanwezigen verzamelden zich in de vroege ochtend in de binnenplaats bij de Hal van de Opperste Harmonie. Verwanten van de keizer stonden op de trap naar de hal, waarbij de volgorde werd bepaald door de nauwheid van de bloedverwantschap met de keizer. Militaire en bestuurlijke functionarissen stonden in rijen op de binnenplaats, uiteraard ook naar volgorde van hun status. Iedereen keek noordwaarts richting de keizer die, gehuld in prachtige kleding waarop een draak stond afgebeeld, door een stoet naar de troon werd geleid. Op het moment dat iedereen op zijn plaats stond, werd luid het bevel “Koutou!” gegeven, waarop alle aanwezigen knielden en eer betoonden aan de keizer door driemaal met het hoofd de grond aan te raken. Drie keer werden er drie van deze buigingen op rij uitgevoerd.
Bij de meest belangrijke plechtigheden was de keizer persoonlijk aanwezig. Maar zelfs als hij afwezig was, werd de Drakentroon aanbeden en behandeld als een soort verlengstuk van de keizer zelf. Ook als de keizer een decreet uitvaardigde, werd het keizerlijk document met veel plechtig vertoon behandeld. Al deze ceremonies en hun rituelen benadrukten een wereldbeeld waarin het heelal in duidelijk afgebakende hiërarchische lagen was verdeeld. De Verboden Stad versterkte de macht en invloed van elke dynastie.
De Verboden Stad vandaag
Ondanks vele roerige eeuwen, met heftige politieke veranderingen, gruwelijke oorlogen en rampzalige branden, staat het paleiscomplex nog steeds. Na de val van de Qing-dynastie leefde de laatste Chinese keizer, Puyi, nog tot 1924 in de Verboden Stad. Uiteindelijk werd hij door de krijgsheer en toekomstig functionaris van de Nationalistische Partij Feng Yuxiang uit het complex verdreven. Het jaar daarop maakte de Republiek China de locatie tot een museum.
In 1949 stond Mao Zedong op de Poort van de Hemelse Vrede om de oprichting van de Volksrepubliek China te verkondigen. Tijdens de Culturele Revolutie in 1966 liet Mao deze poort door de Rode Garde bewaken. In 1987 werd de Verboden Stad uitgeroepen tot deel van een gecombineerde Werelderfgoedlocatie: de Keizerlijke Paleizen van de Ming- en Qing-dynastie in Beijing en Shenyang. In het voorjaar van 1989 was de aandacht van de gehele wereld gericht op de pro-democratieprotesten op het Tiananmenplein, de grootste openbare ruimte ter wereld, gelegen in de lange schaduw van de Verboden Stad.
(Deze religieuze opstand kostte de laatste keizerlijke dynastie van China bijna de kop.)
De ingang door de Meridiaanpoort
De indrukwekkende zuidelijke toegangspoort van de Verboden Stad heet Wufeng Lou (de Vijf Feniks-Torens). Deze ingang staat ook bekend als de Meridiaanpoort, omdat men geloofde dat de meridiaanlijn door het paleiscomplex liep. De keizer vaardigde zijn decreten op deze meest gunstige locatie uit. De poort bevindt zich in het midden van de buitenmuur, met een vleugel aan beide zijkanten. Het ontwerp houdt zich aan de toren-stijl die tijdens de Zhou-dynastie (11e-3e eeuw voor Christus) werd gebruikt ter versiering van de ingangen van paleizen, tempels en graftombes.
De toren van de Meridiaanpoort heeft vijf deuren die toegang beiden tot het complex. De middelste deur was exclusief voor de keizer: de enige uitzonderingen waren de keizerin op de dag van de bruiloft, en de drie geleerden die het hoogst scoorden op het nationale examen. Het centrale bouwwerk is bijna 40 meter hoog en zo’n 60 meter lang, met een dubbel dak van geglazuurde dakpannen. Aan beide uiteinden zijn klokken en trommels opgesteld. Wanneer de keizer de Verboden Stad verliet om zich naar het Altaar des Hemels te begeven, werden de klokken geluid. Voor de vieringen van de belangrijkste plechtigheden in de Hal van de Opperste Harmonie sloten de trommels zich bij de klokken aan.
(Enorme stenen werden in de 15e eeuw met ijssledes naar de Verboden Stad gesleept.)
Het oversteken van de Gouden Rivier
Volgens de beginselen van feng shui moet er vóór elke berg langs water stromen. Het gebied voorbij de Meridiaanpoort volgt dit principe. Deze binnenplaats wordt in de richting west-oost in tweeën gedeeld door de Gouden Rivier, die voor de grootse Poort van de Opperste Harmonie langs stroomt. Deze kunstmatige rivier stroomt de stad vanuit het noordwesten binnen en vloeit er weer in het zuidoosten uit. Hoewel hij ondiep is, had de 4,5 meter brede watergang naast een symbolisch ook een functioneel doel: het deed dienst als waterreservoir in geval van brand. Gezien het feit dat de stad grotendeels uit hout was opgebouwd was dat immers een groot risico.
Ter hoogte van de Poort van de Opperste Harmonie heeft de Gouden Rivier de vorm van een Mongoolse boog. Er zijn vijf bruggen over de rivier, die samen de vijf deugden symboliseren die de onderdanen van de keizer dienen te beoefenen: welwillendheid (ren), rechtvaardigheid (yi), wijsheid (zhi), betrouwbaarheid (xin) en ritueel fatsoen (li). De vijf bruggen zijn als het ware vijf pijlen waardoor deze deugden vanuit het centrum van het keizerrijk de wereld in stromen. Naast hun symbolische waarde werden de bruggen ook gebruikt om de strikte culturele sociale hiërarchie te onderstrepen: de centrale brug mocht alleen worden gebruikt door de keizer, de bruggen aan weerszijden daarvan door de familie van de keizer, en de buitenste twee waren voor hovelingen.
De heilige Hallen van de Harmonie
In het midden van de Verboden Stad, op een getrapte verhoging van wit marmer met drie niveaus, staan de drie belangrijkste gebouwen van het complex: de Hal van de Opperste Harmonie, de Hal van de Centrale Harmonie, en de Hal van de Duurzame Harmonie. Deze hallen bevinden zich in het buitenste gedeelte van het hof en hebben geel geglazuurde dakpannen: geel was de kleur van de keizer. In elke hal stond een troon van waarop de keizer plechtigheden en vieringen overzag. De meest belangrijke hal was de Hal van de Opperste Harmonie, waarin de Drakentroon was gehuisvest. De meest voorspoedbelovende openbare rituelen vonden hier plaats, zoals troonbestijgingen en keizerlijke bruiloften.
De kleine, lichtere Hal van de Centrale Harmonie ten noorden daarvan werd gebruikt voor keizerlijke handelingen zoals het ontvangen van eerbetuigingen en het doornemen van regeringsdocumenten. Nog noordelijker ligt de Hal van de Duurzame Harmonie, waarvan de naam verwijst naar de keizerlijke functie van het delen van harmonie onder de hemel. Tijdens de Ming-dynastie was dit waar de keizer zich in zijn ceremoniële gewaden kleedde. Onder de Qing werden hier banketten gehouden met staatshoofden, edelen en ministers.
Het rijk van de draak
In veel culturen worden draken voorgesteld als vuurspuwende monsters, maar Chinese draken zijn krachtige, goedwillende levensbrengers: oppermachtige wezens die de zeggenschap hadden over water en regen. Door de Chinese geschiedenis heen is de draak geassocieerd met de keizerlijke macht, al sinds de eerste keizer van het verenigde China, Qin Shi Huangdi (r. 221-210 v.C.). De relatie tussen keizers en draken wordt expliciet zichtbaar gemaakt in de Hal van de Opperste Harmonie, waar de Drakentroon staat. De eerste keizer die van deze troon gebruik heeft gemaakt was waarschijnlijk keizer Jiajing (r. 1521-1567) van de Ming-dynastie.
Deze door draken omringde, verhoogde troon is rijkelijk versierd met goud en edelstenen. Achteraan zijn vijf kronkelende draken zichtbaar die de vijf elementen vertegenwoordigen (metaal, hout, water, vuur en aarde). Daarachter bevindt zich een met snijwerk versierd paneel waarop negen draken zijn afgebeeld. Het fraaie cassetteplafond hierboven is versierd met een afbeelding van een kronkelende draak. Wanneer een keizer, gehuld in een ceremonieel gewaad waarop eveneens een draak te zien was, plaatsnam op de troon, werd hij gezien als het middelpunt van niet alleen China, maar de gehele beschaafde wereld. China heet in het Chinees dan ook Zhongguo, wat “centrale staat” of “middelste koninkrijk” betekent.
Wandelen door de Keizerlijke Tuin
Ten noorden van het paleiscomplex bevindt zich een siertuin met bamboe, cipressen en dennen. Ook staan er verscheidene bouwwerken, waaronder kleine paviljoenen. De Keizerlijke Tuin is oorspronkelijk aangelegd in de 15e eeuw, ten tijde van de keizer Yongle, voor het genot van de opperste machthebber en zijn koninklijke vrouw. De tuin was ontworpen als rustige ruimte om contact te zoeken met de natuur, en werd later uitgebreid tot bijna vier hectare. De Keizerlijke Tuin is één van de vier tuinen in het paleiscomplex en heeft vier paviljoenen, één in elke hoek, die symbool staan voor de vier seizoenen. Eén hiervan, het Paviljoen van Tienduizend Lentes, is gewijd aan de lente. De vierkante basis staat voor de aarde, het geronde dak voor de hemel. Het dak is dan ook versierd met draken en feniksen.
In het midden van deze rustgevende omgeving staat de Hal van Keizerlijke Vrede, de enige Taoïstische tempel op de hoofdas van de Verboden Stad, waar de Ming-keizers alchemie en waarzeggerij beoefenden. De hoofdzaal was gewijd aan Xuanwu (in het Westen ook wel geschreven als Zhenwu), een machtige Taoïstische krijger-god die wordt geassocieerd met het noorden en water.
Ook opvallend binnen de tuin is de Pergola van Scharlaken Sneeuw. Deze is vernoemd naar de Chinese sierappelbomen die hier ooit stonden: de dwarrelende bloemblaadjes deden naar men zegt denken aan rode sneeuwvlokken. Tegenwoordig staan er boerenjasmijnheesters (Philadelphus pekinensis), waarvan de bloemen wit zijn. De schoonheid van de pergola werd nog het meest gewaardeerd door twee keizers van de Qing-dynastie, Kangxi (r. 1661-1722) en Qianlong (r. 1735-1796), die er zo van gecharmeerd waren dat het hun favoriete plek was om poëzie te schrijven.
(3.700 jaar geleden werd een paleis opeens verlaten –archeologen weten nu eindelijk waarom.)
De weg naar de poort
De in 1420 gebouwde Poort van Goddelijke Bekwaamheid (Shenwumen) is de noordelijke ingang van de Verboden Stad. Deze gaf direct toegang tot de privévertrekken van de keizer en werd gebruikt door de bediendes, de concubines van de keizer, en leden van de keizerlijke familie. Oorspronkelijk stond de poort bekend als de Poort van de Zwarte Schildpad (Xuanwumen), maar de naam werd in de 17e eeuw veranderd wegens de geboortenaam van keizer Kangxi van de Qing-dynastie: Xuanye. Namen die te veel op de naam van de keizer leken waren taboe.
De Poort van Goddelijke Bekwaamheid is rechthoekig, 31 meter hoog, en heeft drie deuren. Het gebouw heeft een Xumi-basis van wit marmer gemaakt voor een Boeddhistische toren. Bovenop de poort staat een toren met felgele geglazuurde dakpannen. In de toren bevonden zich een klok en een trommel. Tijdens de Ming- en Qing-dynastie sloeg de klok bij zonsondergang 108 keer. Hierna klonken de klok en de trommel om de twee uur van 7 uur s’ avonds tot 5 uur ‘s ochtends. Bij zonsopgang luidde de klok opnieuw 108 keer. In 1924 werd de laatste Qing-keizer, Puyi, door deze poort het complex uit gedreven. Toen het complex in 1925 een museum werd, werd boven de poort een bord met “Paleismuseum” gehangen.
