Vanaf het dek van de boot doemde Boreray op: een eiland gehuld in wolken, met steile rotsen die als messen uit de Atlantische Oceaan steken. Het lijkt een vijandige plek, maar juist dat maakte de aanblik betoverend. Wat dreef mensen ertoe om in dit onherbergzame deel van de Hebriden te wonen – en waarom verlieten ze het uiteindelijk voorgoed?
Boreray: ruig eiland in de Hebriden
Boreray behoort tot de archipel van St Kilda, een geïsoleerde eilandengroep in de Schotse Hebriden. Hoewel Boreray vanaf Harris – het eiland waarvandaan ik vertrok – soms zichtbaar is, ligt het in een totaal andere wereld.
De overtocht van 64 kilometer over de golven van de Atlantische Oceaan is berucht: de zee slingert en beukt; pas wie zich eraan overgeeft, bereikt het eiland. Schipper Angus Campbell maakt deze reis al jaren, maar niet dagelijks – het weer beslist. Op die ene dag knikte hij: vandaag kon het.
De verdwenen bewoners van St Kilda
Mijn gedachten gaan terug naar die reis toen ik onlangs een e-mail kreeg van de St Kilda Club, een organisatie die zich inzet voor behoud en restauratie van de eilanden. Het National Trust for Scotland beheert het erfgoed, een kostbare onderneming. Tijdens een eerdere reis bracht ik een week door in een van hun gerestaureerde dorpshuizen. Buiten regende het onafgebroken – precies zoals Angus had voorspeld – maar binnen bleef het droog.
St Kilda is beroemd, juist omdat het leven er zo moeilijk was. Eeuwenlang wisten bewoners er te overleven, afgezonderd van de wereld. Tot 1930, toen hun aantallen krompen en isolatie ondraaglijk werd. Op eigen verzoek werden ze geëvacueerd. Het lege dorp met zijn verweerde stenen muren draagt sindsdien een onmiskenbare melancholie.
Fotografie en verbondenheid met de eilanden
Toen de club vroeg of ze mijn foto’s mochten gebruiken voor een kalender, aarzelde ik geen moment. Het was een kleine bijdrage, maar voor mij betekende het veel: een manier om iets terug te geven aan een plek die mij zoveel had gegeven. Het is dat gevoel van verbondenheid – het besef dat foto’s niet alleen de wereld rondreizen, maar ook thuis iets kunnen betekenen.
Leestip: Wandelen in Schotland? Met deze tips ga je goed voorbereid op pad
Mijn beelden zijn gepubliceerd in National Geographic en verschenen in wachtkamers, kapsalons en huizen over de hele wereld. Maar pas als ze terugkeren naar de mensen en de plaatsen waar ze zijn gemaakt, krijgen ze een nieuw, intiem leven.
Van observator naar deelnemer
Ruim 25 jaar geleden bezocht ik deze afgelegen eilanden voor het eerst als observator. Inmiddels voel ik me meer een deelnemer. Ik heb een abonnement op de lokale krant van het eiland North Uist, Am Pàpier. De onderwerpen lijken klein – een nieuwe veerboot, het lammerseizoen, zeehonden in een achtertuin – maar ze weerspiegelen een gemeenschap die, net als de eilanden, standhoudt tegen de stroom van de tijd.
Die verbondenheid leidde tot bijzondere ontmoetingen. Op de Shiant-eilanden fotografeerde ik papegaaiduikers. Later stuurde ik de beelden naar eigenaar Adam Nicolson.
Leestip: Tussen ruïnes en legendes: dit zijn 15 van de mooiste kastelen van Schotland
Dat leidde tot onverwachte samenwerkingen, waaronder een grootschalig natuurherstelproject. Dankzij fondsenwerving, waarbij zelfs koning – toen nog prins – Charles betrokken was, werden de eilanden ontdaan van zwarte ratten die zeevogelkolonies bedreigden.
Shiant en Orkney: natuur en archeologie
Ook op Orkney bracht mijn werk onverwachte verbindingen. Hier leven mensen al vijfduizend jaar samen met het landschap. Neolithische bouwers richtten er de Standing Stones of Stenness op, een van de oudste stenen cirkels van Europa, terwijl hedendaagse boeren er gewoon hun schapen laten grazen. Archeoloog Nick Card onderzoekt er een omvangrijk tempelcomplex, letterlijk in de achtertuin van sieradenontwerpster Olga Gorie.
Mijn foto’s hielpen de opgravingen te verlengen, en hoewel mijn rol klein was, voelde het goed bij te dragen. Opnieuw werd duidelijk dat beelden niet alleen registreren, maar ook relaties smeden en nieuwe verhalen mogelijk maken.
Een eiland dat blijft terugroepen
Toch blijft Boreray mijn hart veroveren. Ik herinner me hoe ik er ooit aankwam met zeeman Seumas Morrison. ‘Spitting rain but clearing,’ zei hij – het typische Schotse weer dat nooit helemaal opklaart. Uit de wolken stortten duizenden jan-van-genten neer.
Ik stond op de deinende boot, juichend achter mijn camera, totdat iemand me vastgreep om te voorkomen dat ik overboord ging. Voor de vogels moet ik een zonderlinge verschijning zijn geweest, maar voor mij was het een van de vreugdevolste momenten die ik ooit beleefde.
Leestip: Is rewilding het juiste medicijn voor de Schotse natuur?
In mijn herinnering zijn het dit soort momenten die me redden van de onpersoonlijke wereld waarin we vaak leven. De foto’s die ik daar maakte, zijn voor mij geen losse beelden meer. Ze zijn thuisgekomen. Ze maken deel uit van een groter verhaal – een familiealbum van eilanden, mensen, vogels en stenen.
En telkens wanneer ik terugdenk aan dat moment op Boreray, voel ik hoe er diep vanbinnen een kleine vlam oplaait.
Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!
