Ruim 2000 jaar geleden maakten de troepen van Alexander de Grote zich klaar voor een belangrijk gevecht. Maar toen hij erachter kwam dat de tegenstander over minstens 5 keer zo veel troepen beschikte, gaf Alexander een opmerkelijk bevel: zijn mannen moesten zich scheren. Waarom? Op die manier kon de vijand hun baard niet vastgrijpen, zo redeneerde de Macedonische legeraanvoerder.
Het succes van Alexanders baardloze troepen op het slagveld ontketende een trend onder de Grieken en Romeinen die 4 eeuwen zou standhouden, aldus historicus Christopher Oldstone-Moore, auteur van het boek Of Beards and Men over de geschiedenis van gezichtsbeharing.
Olie en nepbaarden in de Oudheid
Al in de Oudheid scheerden de Sumeriërs en Egyptenaren hun gezicht. Daarvoor werden koperen of bronzen scheermessen gebruikt. Over het algemeen gaven mannen in de Oudheid een voorkeur aan een behaard gezicht.
Maar niet omdat ze ‘te lui waren zich te scheren’, zegt Oldstone-Moore. ‘Modebewuste mannen gingen alsnog naar barbiers om hun baarden te laten verzorgen. Ze hadden er onder meer olie en kammen voor.’
Gezichtsbeharing werd in dit verre verleden vaak in verband gebracht met mannelijkheid en patriarchale macht, maar die harige macht was niet alleen aan mannen toebedeeld. Zo droeg de vrouwelijke farao Hatsjepsoet (ca. 1508-1458 v.C.) een nepbaard in de 2 decennia waarin ze over Egypte regeerde.
Baarden en de productie van sperma
In de Renaissance werden baarden ook een veelbesproken onderwerp in de medische literatuur. Doktoren schreven toen dat de groei van gezichtsbeharing werd gestimuleerd door de productie van sperma. Dit idee stamde af van oud-Griekse wetenschappers die dachten dat mannen een ‘vitale warmte’ in hun lichaam hebben, die impact heeft op hun groei, kracht en harigheid.
Volgens deze onjuiste theorie zou het vrouwelijk lichaam ook de vitale warmte produceren waar sperma uit voortkomt, maar zouden vrouwen deze minder goed verdragen. Wanneer een vrouw met gezichtsbeharing – vaak ontstaan na de overgang – kwam te overlijden, werd haar dood vaak zelfs gewijd aan de opbouw van sperma in haar lichaam. De beharing zou in dat geval het symptoom zijn geweest van een onderliggend probleem.
Een snor vol bacteriën?
Vanaf de achttiende eeuw werd scheren opnieuw populair en werd een gladgeschoren gezicht beschouwd als net en fatsoenlijk. Een eeuw later grepen nóg meer mensen naar hun scheermes: artsen waarschuwden in die tijd namelijk dat de baard een broedplaats was voor bacteriën.
In 1907 beweerde een Franse wetenschapper dat de lippen van een vrouw na een kus van een besnorde man ‘zijn vervuild met voedselresten, bacteriën die tuberculose en difterie veroorzaken, en het haar van een spinnenpoot’. Een onderzoek uit dezelfde periode wees uit dat geschoren mannen minder snel verkouden werden, en dat zeep effectiever was op een haarloos gezicht.
Vanaf de twintigste eeuw werd gezichtsbeharing op de werkplaats aan banden gelegd, en werd het geschoren gezicht een symbool voor hygiëne en professionaliteit. In 2022 bleek echter uit Amerikaans onderzoek dat een goed onderhouden baard niet onhygiënischer is dan een baardloos gezicht. Inmiddels wint gezichtsbeharing weer aan populariteit en laten veel mensen elk jaar tijdens Movember hun snor staan om aandacht te vragen voor het welzijn van de man.
Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief van National Geographic en ontvang de favoriete verhalen van de redactie wekelijks in je mail.
