Tachtig jaar lang werden meisjes op de huishoudschool voorbereid op hun toekomstige rol als huishoudster, dienstbode of huisvrouw. Ze leerden er onder andere koken, schoonmaken, strijken, naaien en het bijhouden van het huishoudboekje. Dat klinkt als verre geschiedenis, maar de huishoudschool hield pas in 1968 op te bestaan, al werd het huishoudonderwijs in andere vormen voortgezet.
De eerste huishoudschool
De eerste huishoudschool van Nederland, de Haagsche Kookschool, werd in 1888 geopend aan de Stille Veerkade. Vanaf 1891 komen er steeds meer scholen, maar het succes van de huishoudschool komt pas echt op gang na de invoering van de Wet op het Nijverheidsonderwijs in 1919, die bepaalt dat huishoud- en nijverheidsscholen aanspraak kunnen maken op overheidssubsidie.
Dit leren meisjes op de huishoudschool
Het leven van een huisvrouw is in deze tijd allesbehalve eenvoudig. Het vergt hard werken – en de huishoudschool is dan ook een pittige opleiding met lange dagen. Er wordt veel tijd besteed aan huishoudelijk werk, koken, wassen en handwerken, maar leerlingen krijgen ook vakken als Nederlands, rekenen en kennis der natuur- en scheikunde.
Leestip: Gehuwde vrouwen waren tot 1956 handelingsonbekwaam. Wat betekende dat?
In de praktijklokalen leren meisjes koken, naaien, strijken, wassen en stoppen. In de theorielokalen wordt de meisjes warenkennis en voedingsleer bijgebracht. Ook zijn er afzonderlijke lessen voor naaien, strijken, kinderverzorging, gezondheidsleer, fröbelen en boekhouden.
Daarnaast werden er buitenschoolse activiteiten georganiseerd zoals modeshows, voorlichtingsbijeenkomsten en kookwedstrijden. Zie hieronder een video uit 1961 van een kookwedstrijd in Den Haag.
Toepassen in de praktijk
Jonge vrouwen hadden door de huishoudschool zicht op een loopbaan als huishoudster of kokkin, maar in de meeste gevallen werden ze op de opleiding klaargestoomd voor een bestaan als getrouwde huisvrouw.
De kennis die de vrouwen opdeden op de huishoudschool kwam hun hele leven van pas. Zo at het gezin wat de vrouw op school had geleerd te koken en werd de tafel volgens de juiste etiquette gedekt. Sommige vrouwen bewaren goede herinneringen aan de huishoudschool, terwijl anderen het verschrikkelijk vonden.
Het einde van de huishoudschool
Na de Tweede Wereldoorlog werden de taken van de huisvrouw fysiek minder zwaar, dankzij de introductie van elektrische apparaten zoals de wasmachine en stofzuiger.
Tegelijkertijd zette de tweede feministische golf, die in de jaren 60 begon, zich in voor het verbeteren van rechten van vrouwen. De huishoudschool werd spottend weggezet als de ‘spinazieacademie’ – het praktische huishoudonderwijs deed geen recht aan het potentieel van de leerlingen – en de populariteit nam snel af.
Met de invoering van de Mammoetwet in 1968 kwam er uiteindelijk een einde aan de traditionele huishoudschool. De opleiding ging verder onder de naam lager huishoud- en nijverheidsonderwijs (lhno), en voor het eerst waren ook jongens welkom. In 1992 werd het onderdeel van het voorbereidend beroepsonderwijs (vbo), dat in 1999 opging in het vmbo.
Leestip: Verboden voor vrouwen: waarom vrouwen vroeger niet mochten hardlopen
Na het verdwijnen van de huishoudschool gingen steeds meer meisjes naar het middelbaar of voorbereidend wetenschappelijk onderwijs, en ze kregen ook de mogelijkheid om technisch onderwijs te volgen. Tegenwoordig volgen meer vrouwen dan mannen een vorm van hoger onderwijs.
Nog niet uitgelezen? Schrijf je ook in voor de gratis nieuwsbrief van National Geographic en ontvang wekelijks de favoriete verhalen van de redactie in je mail.
