Dit jaar vieren we tachtig jaar vrijheid, maar er duiken nog bijna dagelijks nieuwe feiten en verhalen op uit de Tweede Wereldoorlog. Deze inzichten komen op verschillende manieren aan het licht: soms via stoffelijke resten van omgekomen soldaten, soms via persoonlijke bezittingen, zoals een oud tinnen doosje met zwart-witfoto's. Met ieder verhaal komt de geschiedenis een stukje tot leven.
Zo ook het verhaal van de Poolse parachutisten die werden gedropt in Driel tijdens de grootste luchtlandingsoperatie in de geschiedenis van oorlogvoering: operatie Market Garden.
Operatie Market Garden
Operatie Market Garden werd bedacht door de Britse generaal Bernard Montgomery en vond plaats in september 1944, tegen het einde van de oorlog. Zijn plan bestond uit twee fases. Tijdens de eerste fase (codenaam Market) zouden grote aantallen geallieerde troepen in Nederland worden gedropt. Tegelijkertijd zou er een grondoffensief beginnen vanuit België (codenaam Garden).
Na de dropping was het de bedoeling dat de geallieerde troepen zo snel mogelijk de belangrijkste bruggen over de Nederlandse rivieren zouden veroveren om op die manier de verbindingen met Duitsland lam te leggen.
Leestip: Zo verliep de bevrijding van Nederland in de Tweede Wereldoorlog
De operatie was ambitieus, maar in eerste instantie succesvol. Tót de geallieerden bij de brug in Arnhem aankwamen. Het bataljon van de Britse officier John Frost was de enige eenheid die de brug wist te bereiken, maar kwam onder zwaar Duits vuur te liggen.
De Poolse reddingspoging
Op 21 september 1944 landde de 1ste Poolse Onafhankelijke Parachutistenbrigade onder leiding van generaal Stanisław Sosabowski bij Driel, aan de zuidoever van de Nederrijn. Hun opdracht was om de ingesloten Britse troepen bij de brug van Arnhem en in Oosterbeek te ontzetten.
Leestip: Zo verliep Operatie Torch, de strijd om Noord-Afrika in de Tweede Wereldoorlog
Door slecht weer en logistieke problemen arriveerde slechts een deel van de vijftienhonderd Poolse parachutisten. Ondanks hun beperkte aantal deden verschillende Polen een poging om de rivier over te steken om de Britten te helpen, terwijl de rest bij Driel het Duitse leger bevocht. Ze hielden moedig stand tegen een veel sterkere vijand en zorgden voor een afleidingsmanoeuvre die veel Britse soldaten de kans gaf om te ontsnappen.
Na een hevige strijd werd bleef de brug uiteindelijk in handen van de Duitsers. Duizenden geallieerde militairen werden krijgsgevangen genomen. De operatie kreeg later de bijnaam ‘een brug te ver’.
Cora Baltussen, ‘de moeder van de brigade’
Cora Baltussen, een jonge verpleegkundige uit Driel, speelde vanaf de zijlijn een sleutelrol in de Poolse hulpactie. Zij zag de Poolse parachutisten neerkomen in de buurt van haar ouderlijk huis. In de dagen daarna verzorgde Baltussen de gewonde soldaten en groeide uit tot ‘de moeder van de brigade’.
Leestip: Spion Huub Lauwers was de Duitsers te slim af, zelfs na zijn gevangenneming
Door haar goede beheersing van de Engelse taal en haar vastberadenheid kwam ze ook in contact met generaal Stanisław Sosabowski. Sosabowski uitte vóór de operatie zijn twijfels over het optimisme van Montgomery en anderen. Hij waarschuwde dat ze de Duitse infanterie niet moesten onderschatten.
Een paar maanden na de mislukte slag om Arnhem werd hij afgezet vanwege zijn openlijke kritiek op de keuzes van de Britten tijdens de operatie. Het hogere militaire commando had een zondebok nodig en wees daarvoor de Poolse soldaten aan.
Eerherstel
Nog geen vijf jaar na de oorlog werd de Poolse luchtbrigade ontbonden en werden de Polen weggezet als slechte vechters die niet voorbereid waren op de strijd.
Toen de Drielenaren daar wind van kregen, lieten ze het er niet bij zitten. Baltussen besloot niet één maar twee brieven naar het koninklijk huis te sturen met daarin het verzoek dat de Polen direct in ere zouden worden hersteld.
Leestip: 1 september 1939: de invasie die de Tweede Wereldoorlog inluidde
Pas na de bemoeienis van journalist Geertjan Lassche in 2004 werd actie ondernomen. Zo'n zestig jaar later en nog geen drie weken na het overlijden van Cora Baltussen, werd de Poolse Parachutistenbrigade onderscheiden met de Militaire Willemsorde, de hoogste Nederlandse militaire onderscheiding.
In Driel wordt tot op de dag van vandaag niet alleen stilgestaan bij de moedige acties van de soldaten, maar ook bij de inzet van Cora Baltussen, die er uiteindelijk voor heeft gezorgd dat de veteranen geëerd werden. Ieder jaar kleurt het dorp rood-wit ter ere van de soldaten die meevochten voor hun vrijheid, die niet alleen opkwamen voor de dorpelingen maar ook blijvende vriendschappen sloten.
Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium én steun de missie van National Geographic. Word nu lid!
