Spionage speelde een grote rol in de Tweede Wereldoorlog. Zowel de geallieerden als de Duitsers zetten geheim agenten en sabotageteams in om elkaar te slim af te zijn. Ook in Nederland waren spionnen actief, zoals Huub Lauwers.

Het Englandspiel

Toen de oorlog uitbrak, vertrok Lauwers van Amsterdam naar Engeland om zijn diensten aan te bieden. Daar werd hij gerekruteerd door de Special Operations Executive (SOE), de Britse geheime dienst, en getraind als radiotelegrafist. Met deze kennis kon hij informatie verzenden of vervalsen – een belangrijk wapen tijdens de oorlog.

Het Verenigd Koninkrijk was zich er niet van bewust dat het een doelwit was van een Duitse spionageoperatie: het Englandspiel. De Abwehr, de Duitse inlichtingendienst, nam Britse geheim agenten gevangen, en probeerde ze vertrouwelijke informatie te ontfutselen. Onder leiding van admiraal Hermann Giskes werd deze informatie gebruikt om Engeland te misleiden.

Leestip: Hoe Gibraltar in de Tweede Wereldoorlog een spionnenbolwerk werd

Op 6 november 1941 werd Huub Lauwers gedropt in Nederland. Zijn missie was het verzet te steunen en zorgen voor een veilige communicatie met de geallieerden. Al snel ging het mis: in maart 1942 werd hij door de Duitsers gearresteerd. Hij kwam in handen van Giskes, die Lauwers wilde inzetten om onjuiste informatie aan Groot-Brittannië door te spelen.

Lauwers’ plan

De Duitsers waren goed op de hoogte van de tactieken van de Britse inlichtingendienst. Ze wisten bijvoorbeeld dat, wanneer spionnen hun bevindingen doorspeelden naar het thuisfront, ze gebruik maakten van een veiligheidscode. Het doel van deze code was om aan te geven dat de zender niet gevangen was genomen en dat de verstuurde communicatie betrouwbaar was.

Giskes drong bij Lauwers aan om zijn veiligheidscode prijs te geven. Lauwers ging akkoord, maar verzon een valse code. Hij vertelde hen dat in elk telegram dat hij aan de SOE stuurde, het woord ‘stop’ minstens één keer verkeerd moest worden gespeld. Deze term kwam vaak voor in telegrammen. Wanneer de Britten een bericht van Lauwers ontvingen met de woorden ‘stip’ of ‘step’, wisten ze dat hij veilig was.

Leestip: Deze 5 vrouwelijke spionnen waren van onschatbare waarde in de Tweede Wereldoorlog

De waarheid was dat Lauwers’ code verstopt zat in de zestiende letter van elk telegram. Als deze letter fout was gespeld, begreep de SOE dat het bericht van de agent betrouwbaar was.

Lauwers wist Giskes te overtuigen. Om geen argwaan te wekken bij de Britten dat hun spion gevangen was genomen, gaven de Duitsers Lauwers toestemming een telegram te versturen. In dit bericht schreef hij de zestiende letter correct: het teken aan de SOE dat Lauwers gevangen was genomen, en ze via hem valse informatie aan de Duitsers konden doorspelen.

Een mislukte waarschuwing

Helaas werkte de tactiek van Lauwers niet. De Britten zagen zijn waarschuwing over het hoofd en meldden Lauwers hun plannen om meer agenten te sturen. Bij aankomst werden deze agenten direct ingerekend.

Leestip: Van danseres tot spionne: het roerige leven van Mata Hari

Het Englandspiel kon zonder problemen verder worden uitgevoerd. De Duitsers wisten zo Britse wapens en voorraadzendingen te onderscheppen. In de tussentijd was Londen in de waan dat het Nederlandse netwerk nog intact was. In totaal pakte Giskes 52 Britse agenten op, van wie velen werden gedood.

Lauwers bleef dit lot bespaard. Hij overleefde de oorlog en werd in 1953 onderscheiden met het Bronzen Kruis voor zijn hulp aan het verzet. Hij overleed in 2004, op 88-jarige leeftijd, in Utrecht.

Steun de missie van National Geographic en krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium. Word nu lid!