Eind achttiende eeuw heerste er grote onrust in Nederland. Frankrijk was binnengevallen en de dagen van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden leken geteld. Dat leidde niet alleen tot een machtswisseling, maar uiteindelijk ook tot de bouw van een opvallend monument: de Pyramide van Austerlitz.
Satellietstaat van Frankrijk
In 1795 hield de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden na ruim tweehonderd jaar op te bestaan. Stadhouder Willem V was naar Engeland gevlucht, waarna de patriotten de Bataafse Republiek uitriepen. Officieel was de jonge republiek onafhankelijk, maar in de praktijk diende het als satellietstaat van het machtige Frankrijk.
In Frankrijk zelf was in 1799 Napoleon Bonaparte aan de macht gekomen. Bonaparte had grootse plannen, en droeg de Bataafse Republiek op soldaten te leveren voor zijn militaire campagnes. Zodoende kreeg generaal Auguste de Marmont de opdracht om een Frans-Bataafs leger op te bouwen, dat klaar moest staan om aartsrivaal Engeland binnen te vallen.
Project tegen verveling
De Marmont richtte in Woudenberg een legerkamp op, en smeedde daar een goedgetraind leger van Franse en Bataafse troepen. In 1804 slaagde hij in zijn missie, en moest De Marmont wachten op nieuwe orders.
Om zijn verveelde troepen bezig te houden, kwam hij met een nieuw project: de generaal wilde een monument laten bouwen ter ere van Napoleon, gebaseerd op de piramiden van Giza. De Marmont en Bonaparte hadden de bouwwerken in 1798 samen bezocht tijdens een veldtocht in Egypte.
De Marmontberg
De 18.000 troepen werden aan het werk gezet: elke dag sleepten ploegen zand, hout en gras naar de bouwplaats vlak bij het legerkamp toe, op het hoogste puntje van de Utrechtse Heuvelrug. Slechts 27 dagen later was de piramide gereed, met een basis van 40 bij 40 meter en een hoogte van 23 meter.
Leestip: De invoering van een revolutionaire maateenheid: de meter
Het bouwwerk bestond uit een fundament van zand, bedekt met plaggen gras. Bovenop werd een dertien meter hoge houten obelisk geplaatst. Hoewel het monument aan Napoleon werd opgedragen, kwam het al snel bekend te staan als de Marmontberg.
De Pyramide van Austerlitz
Het was de bedoeling dat de piramide uiteindelijk zou worden bedekt met bakstenen. Ook zou erbovenop een bronzen beeld van Napoleon worden geplaatst. Maar De Marmont en zijn leger werden gesommeerd om naar Oostenrijk te marcheren, waardoor de plannen werden opgeschort. Uiteindelijk zou De Marmont nooit meer terugkeren naar de Bataafse Republiek.
In 1806 hernoemde Lodewijk Napoleon, die door zijn broer tot koning van het nieuwe Koninkrijk Holland was benoemd, de Marmontberg tot ‘de berg van Austerlitz’. Door zijn opvallende vorm kwam het bouwwerk al snel bekend te staan als de Pyramide van Austerlitz.
De naam van het monument was een eerbetoon aan een van Napoleons successen: bij de gelijknamige plaats in het huidige Tsjechië (Slavkov u Brna in het Tsjechisch) bracht Napoleon de gezamenlijke legers van Oostenrijk en Rusland in december 1805 een verpletterende nederlaag toe.
Een piramide in verval
Hoewel De Marmont het beheer van de piramide voor vertrek had overgedragen, raakte de piramide in verval. De houten obelisk viel om en erosie zorgde voor een verzakking van enkele meters. In 1894 besloot de burgemeester van Woudenberg om de houten obelisk te laten vervangen door een stenen variant.
Leestip: De Hollandse Waterlinies: een inventief strijdmiddel tegen de Fransen
Inmiddels is de Pyramide van Austerlitz aangemerkt als rijksmonument én het enige monument uit de Franse tijd dat in Nederland nog te bezoeken is. Tussen 2001 en 2004 werd het ernstig verwaarloosde monument ter ere van zijn tweehonderdjarige bestaan door de provincie Utrecht opgeknapt.
In 2008 en 2012 leed de piramide onder afwisselende perioden van zware regenval en droogte, waardoor de obelisk verzakte en nieuwe restauraties vereist waren. De stenen obelisk werd vastgezet, maar is tegenwoordig nog steeds in zijn schuine positie te bewonderen.
Onlangs werd een kind op de Utrechtse Heuvelrug gegrepen door een wolf, niet ver bij de Pyramide van Austerlitz vandaan. Het advies is om de piramide niet te bezoeken. Doe je dat toch, dan is voorzichtigheid geboden. Lees hier wat je moet doen wanneer je een wolf tegenkomt. Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!
