Het verhaal van het tropisch regenwoud is altijd al een verhaal van kwetsbaarheid geweest. Het zijn de longen van de aarde, en de manier waarop ze ademen, beïnvloedt het klimaat, het weer en het leven van ieder mens.
Dus wat gebeurt er wanneer het Amazonebekken wordt ontwikkeld? Wanneer bomen worden gekapt, wegen worden aangelegd en stuwdammen worden gebouwd? Fotograaf Aaron Vincent Elkaim heeft zijn carrière gewijd aan het vastleggen van de verhalen van inheemse volken en oeroude plekken die door deze ontwikkeling worden bedreigd. In 2014 maakte hij zijn eerste reis naar de noordelijke Braziliaanse deelstaat Pará en zag daar hoe de Belo Monte-dam in de rivier de Xingu werd gebouwd, een project dat grote gevolgen heeft voor het leven van de ruim 25.000 indianen die van dit land leven.
De Braziliaanse regering wil nog eens veertig andere stuwdammen in het gebied aanleggen om de ontwikkeling van de regio en de Braziliaanse economie te stimuleren. Maar Elkaim beschouwt de barrières in de rivier als ingrepen in de levens van mensen die al eeuwenlang van dit land leven en het ten behoeve van navolgende generaties hebben beschermd. “We hebben veel vooruitgang geboekt wat betreft het terugdringen van de ontbossing in het gebied,” zegt Elkaim. “Maar voor mij is de aanleg van deze dam geen symbool van natuurbehoud, maar van natuurvernietiging.”
Sinds de Belo Monte-dam in 1975 werd gepland, hebben zestien indianenstammen in het Amazonegebied zich tegen de bouw verzet, omdat de dam hun land onder water zou zetten. Pas nadat het project was aangepast, waardoor sommige indiaanse woongebieden werden gespaard en alleen hun jachtgebieden zouden worden aangetast, kon het project in 2011 voortgang vinden. Wanneer de dam in 2019 in gebruik wordt gesteld, zal deze naar schatting 11.233 megawatt produceren, waarmee het de op drie na grootste hydro-elektrische stuwdam in de wereld is. De elektriciteit zal de ontwikkeling in de regio naar verwachting verder stimuleren.
Verschillende rechtszaken zijn uitgevochten over de vraag hoe de indianen voor de aanleg van de dam schadeloos moesten worden gesteld. In een daarvan werden de eigenaar van de dam, Norte Energia, en de regering veroordeeld tot het betalen van een boete van 275.000 dollar omdat ze onvoldoende veiligheidsmaatregelen voor mensen in de directe omgeving hadden ingesteld. In andere rechtszaken werden nog meer concessies afgedwongen, waaronder de belofte om de elektriciteitscentrale (planet) van de dam niet op maximale capaciteit te laten draaien, zodat een minder groot gebied onder water gezet hoefde te worden.
De mensen die in de omgeving wonen, hebben al meer water gezien op land dat voorheen droog was. Tijdens de verschillende bezoeken die Elkaim aan de dam en het stroomgebied van de Xingu heeft gebracht, sprak hij met leden van het Munduruku-volk, die door het schrijven van woorden met stenen hun protest lieten blijken. Hij zag hoe mensen zich aanpasten aan de veranderingen in het stroomgebied en hun auto’s op ondergelopen land wasten. Hij zag jongens in een dode boom klimmen die ooit op droog land stond.
De regering wil een hele reeks dammen bouwen, waarbij ze geregeld toezeggingen aan de demonstranten doet. Sommige stukken land worden als cultureel waardevol aangewezen, waardoor de projectontwikkelaars hun plannen hebben moeten wijzigen. Het consortium Norte Energia heeft de verhuizing van leden van verschillende indianenstammen naar nieuwbouwwoningen in het naburige stadje Altamira bekostigd. Maar de nieuwbouw biedt nauwelijks voorzieningen als werkgelegenheid en gemeenschapscentra. Elkaim kreeg te horen dat deze nieuwbouwprojecten vaak gebukt gingen onder misdaad en alcoholisme.
In de strijd tussen heden en verleden, cultuur en groei, hebben regeringsbeambten gezegd dat beide mogelijk zijn. Maar het water spoelt veel dingen voorgoed weg. Elkaim keert steeds weer terug naar de regio, om te fotograferen wat er op het spel staat en welke mensen gevaar lopen. Hij hoopt dat zijn foto’s wereldwijd heimwee naar het ongerepte Amazonewoud en zijn oorspronkelijke bewoners zullen oproepen. “Het idee is om de mythe en de verbeeldingskracht van dit gebied te tonen,” zegt hij. De beste kans die de mensen hier hebben, is dat ze worden gezien, bijvoorbeeld door de lens van een camera.”
Aaron Vincent Elkaim maakt deel uit van het Boreal Collective, een Canadees collectief van twaalf internationale fotografen die de fotojournalistiek gebruiken om overal ter wereld aandacht te vragen voor sociale kwesties, verhalen over culturele kwesties, onrecht, ongelijkheid en milieuproblemen. Volg hem op Instagram.
