Ze heet Avgi en de laatste keer dat iemand haar gezicht zag, was negenduizend jaar geleden. Ze leefde rond zevenduizend jaar v.Chr. in het late Mesolithicum in Griekenland, in een periode waarin jagers-verzamelaars plaatsmaakten voor samenlevingen van landbouwers en veehoeders.
Avgi betekent ‘Dageraad’ en werd door de archeologen als naam gekozen omdat ze leefde in een tijdperk dat wordt beschouwd als de ‘dageraad van de beschaving’.
We weten weinig over haar leven en dood, maar nu kunnen de archeologen haar prominente jukbeenderen, zware wenkbrauwen en kin (met een kuiltje) voor het eerst zien.
Vorige week vrijdag werd Avgi’s gezicht onthuld door onderzoekers van de Universiteit van Athene en het Akropolismuseum.
Haar gezicht opnieuw tot leven wekken was een multidisciplinair proces, waarbij een endocrinoloog, een orthopeed, een neuroloog, een patholoog en een radioloog waren betrokken – experts die nodig waren om de gelaatstrekken van Avgi zo zorgvuldig mogelijk te reconstrueren. Het team stond onder leiding van de orthodontist Manolis Papagrigorakis, die op een persconferentie in het museum verklaarde dat de botten van Avgi wezen op een meisje van vijftien, maar dat haar tanden eerder die van een vrouw van rond de achttien waren, “plus of min een jaar”.
Naast het team van artsen werkte ook de Zweedse archeoloog, beeldhouwer en reconstructiespecialist Oscar Nilsson aan het project mee. Hij heeft zóveel gezichten uit een ver verleden weer tot leven gewekt dat hij zelfs een lievelingstijdperk heeft om mee te werken: de steentijd.
“De steentijd is een ongelooflijk lange periode die volstrekt anders was dan onze tijd, en toch lijken we fysiek heel veel op elkaar,” zegt hij.
Nilsson begon te werken aan de schedel die in 1993 werd opgegraven in de grot van Theopetra, een archeologische vindplaats in midden-Griekenland waar een ononderbroken periode van 130.000 jaar aan menselijke bewoning is aangetoond. Onderzoekers maakten een CT-scan van de schedel, waarna een 3D-printer een exacte replica van de gescande schedel opbouwde.
“Op deze replica worden kleine, houten pinnetjes bevestigd, waarmee de diepte van het weefsel op bepaalde anatomische punten van het gezicht wordt aangegeven,” legt hij uit.
Hiermee kon het gezicht van Avgi spiertje voor spiertje worden opgebouwd. Terwijl sommige gelaatstrekken zijn gebaseerd op de maten van de schedel, worden andere trekken, zoals de kleur van de huid en de ogen, afgeleid uit gezichtskenmerken van de bevolking in deze regio.
Het is niet de eerste keer dat Papagrigorakis, Nilsson en de Universiteit van Athene een oeroud gezicht opnieuw tot leven hebben gewekt. In 2010 reconstrueerden ze het gezicht van een 11-jarig Atheens meisje genaamd Myrtis, dat rond 430 v.Chr. leefde. In de bijna zevenduizend jaar die tussen Avgi en Myrtis liggen, lijken gelaatstrekken wat zachter te zijn geworden.
“Avgi heeft een unieke en niet bijzonder vrouwelijke schedel en dito gelaatstrekken. Myrtis is nog een kind en zij verschilt in gelaatstrekken niet van wat we tegenwoordig om ons heen zien,” zegt Nilsson. “Na zoveel reconstructies van vrouwen en mannen uit de steentijd denk ik dat sommige gezichtskenmerken in de loop der geschiedenis zijn verdwenen of ‘gladgestreken’. In het algemeen zien zowel mannen als vrouwen er nu minder mannelijk uit.”
Over de omstandigheden rond Avgi’s dood is weinig bekend, maar de archeologen denken dat Myrtis overleed aan buiktyfus, tijdens een epidemie die in het Athene van de vijfde eeuw v.Chr. huishield; ook tegenwoordig nog bezwijken duizenden mensen aan deze ziekte.
Nu de technologie van 3D-modellering geavanceerder wordt, maken archeologen er steeds vaker gebruik van om gezichten uit het verleden te reconstrueren. Vorig jaar december reconstrueerden wetenschappers het gezicht van een koningin uit het oude Peru en in januari kreeg de wereld eindelijk het gezicht te zien dat behoorde tot een van de beroemde, 9500 jaar oude bepleisterde schedels uit Jericho.
