Het mysterie rond de ‘Tesoro de El Carambolo’, een oogverblindende schat aan oude gouden sieraden die in 1958 in het Spaanse Sevilla door bouwvakkers werd ontdekt, is opgelost met behulp van nieuwe chemische analyses.
Toen de 2700 jaar oude schat werd gevonden, kwamen meteen speculaties en discussies op gang over Tartessos, een beschaving die tussen de negende en zesde eeuw v.Chr. in het zuiden van Spanje floreerde. De klassieke bronnen beschreven het volk van de Tartessiërs als een welvarende en ontwikkelde cultuur onder heerschappij van een koning. Die rijkdom en het feit dat de Tartessiërs rond 2500 jaar geleden opeens uit de annalen van de geschiedenis leken te zijn ‘verdwenen’, leidde tot wilde theorieën waarin Tartessos voor het mythische Atlantis werd aangezien.
In een andere hypothese werd geopperd dat de sieraden door Feniciërs waren vervaardigd – een zeevarend semitisch volk uit de Levant dat in de achtste eeuw v.Chr. in het westelijke Middellandse-Zeegebied arriveerde en een handelshaven op de plek van het huidige Cádiz vestigde.
“Sommige mensen denken dat de schat van El Carambolo uit het oosten komt, van de Feniciërs,” zegt Ana Navarro, directrice van het Museo Arqueológico de Sevilla en een van de auteurs van een recent onderzoek naar de goudschat, dat in het Journal of Archaeological Science is verschenen. “Door deze analyses weten we nu dat het goud afkomstig was uit mijnen in Spanje.”
Plaatselijke mijnbouw
De Tesoro de El Carambolo is een verzameling van 21 gouden sieraden, waaronder een halssieraad met prachtig bewerkte hangers, meerdere borstplaten in de vorm van ossenhuiden en fraaie armbanden. Archeologen denken dat de schat in de zesde eeuw v.Chr. bewust is begraven, maar dat de meeste sieraden twee eeuwen eerder zijn vervaardigd. Volgens Navarro is er in Spanje niets uit deze periode gevonden dat de schat van El Carambolo in rijkdom benadert.
Om het debat over de herkomst van de schat voor eens en voor altijd te beslechten, voerden Navarro en haar onderzoeksteam chemische analyses en een isotopenanalyse uit op minuscule stukjes goud die van een van de sieraden waren afgebrokkeld. Uit de analyses bleek dat het materiaal vermoedelijk uit mijnen afkomstig was die in verband worden gebracht met de monumentale ganggraven van Valencina de la Concepción, die dateren uit het derde millennium v.Chr. en zich eveneens in de buurt van Sevilla bevinden. De auteurs van de studie stellen dat de voorwerpen van de goudschat het einde markeren van een ononderbroken goudsmeedtraditie, die zo’n tweeduizend jaar eerder met de mijnen bij Valencina de la Concepción was begonnen.
Multiculturele erfenis
Hoewel het goud afkomstig is uit Spaanse mijnen, zijn de meeste sieraden volgens Navarro met behulp van Fenicische technieken vervaardigd. In hetzelfde gebied waar de Tesoro de El Carambolo werd ontdekt, is ook het bestaan van een tempel vastgesteld, en de goudschat zelf is waarschijnlijk het resultaat van een gemengde cultuur met invloeden uit de Fenicische Levant en van de plaatselijke Tartessos-beschaving.
Alicia Perea, archeologe aan het Centro de Ciencias Humanas y Sociales (CCHS) van het CSIC (Consejo Superior de Investigaciones Científicas) en gespecialiseerd in goudsmeedtechnieken, heeft onderzoek gedaan naar de schat van El Carambolo. Ook zij denkt dat Tartessos vermoedelijk een beschaving was met invloeden van zowel een inheemse cultuur uit het westelijke Middellandse-Zeegebied als van zeevaarders uit de Levant.
“Een Fenicische jongen trouwt met een plaatselijk meisje – om het overdreven eenvoudig samen te vatten,” zegt Perea.
Ze prijst het nieuwe onderzoek in het algemeen, vooral omdat chemische analyses en isotopenanalyses van gouden voorwerpen niet vaak in Spanje worden uitgevoerd. Maar ze heeft moeite met het directe verband dat de onderzoekers proberen te leggen tussen de cultuur achter de schat van El Carambolo en de eerdere vondsten in Valencina.
“Dat verband bestaat niet. De enige lijn die tussen beide werelden loopt, is die van het edelmetaal,” zegt ze.
De resultaten van de recente analyses zijn noodgedwongen beperkt, want slechts een van de 21 gouden voorwerpen van de Tesoro de El Carambolo kon worden onderzocht. Perea heeft onderzoek gedaan naar de goudsmeetechnieken die werden gebruikt bij de vervaardiging van de Carambolo-sieraden en hoewel sommige stukken volgens haar op basis van stijl en techniek aan plaatselijke goudsmeden kunnen worden toegeschreven, wijst het ontwerp van het halssnoer met hangers mogelijk op een Cypriotische herkomst.
Terwijl onderzoekers het mysterie rond de Tartessos-cultuur proberen te achterhalen zijn Navarro en Perea het volledig met elkaar eens als het gaat om een mogelijk verband tussen deze oude beschaving en de mythe van Atlantis.
“Dat slaat nergens op. Dat heeft niets te maken met archeologie of wetenschappelijk onderzoek,” zegt Perea.
