“Nee! Nee! Nee! Ik wil niets met je te maken hebben!” schreeuwt de 75-jarige Beatrice Nyariara samen met haar trainingsmaatjes tijdens hun zelfverdedigingsoefeningen.
Een paar jaar geleden waren oudere vrouwen in Korogocho, een van de gevaarlijkste sloppenwijken van Nairobi, geregeld slachtoffer van aanranding, verkrachting en moord. Sommige mannen in Korogocho vielen de ‘oma’s’ ’s nachts aan omdat ze geloofden dat deze vrouwen minder vaak aids hadden en omdat hun kwetsbaarheid ze tot een gemakkelijk doelwit maakte.
Een groep vrouwen besloot terug te vechten tegen deze seksuele roofdieren. Ze kregen bokslessen en leerden hoe ze om hulp moesten roepen en hoe ze gevaarlijke situaties moesten inschatten. Ook leerden ze hun buurtbewoners hoe ze bij dit soort aanvallen konden helpen.
We spraken met regisseur Brent Foster over zijn nieuwe korte documentaire Enough: The Empowered Women of Korogocho, over zijn ervaringen met deze inspirerende groep en over de wijze waarop de vrouwen hun eigen wijk heroverden.
Kun je ons iets vertellen over Enough?
Ik groeide op in een klein, typisch Canadees plaatsje, waar iedereen ijshockey speelt. We hadden een oude man die al onze schaatsen sleep en nooit een stuiver wilde aannemen. Ik heb mezelf altijd voorgehouden dat ik op een dag zou terugkeren en dit verhaal zou vertellen. Maar ik werkte toen als internationaal fotojournalist en hij overleed. Ik had nooit de kans om zijn verhaal te vertellen.
Deze film maakt deel uit van een groter werk over passie waaraan ik de afgelopen drie jaar heb gewerkt, genaamd While I’m Here, the Legacy Project. Ik begon eraan met het idee om mensen vast te leggen die levende legendes zijn, heel gewone mensen die uitzonderlijke dingen doen, en om hun verhalen te vertellen zolang ze nog onder ons zijn.
Waardoor raakte je geïnteresseerd in deze groep vrouwen?
Bijna acht jaar geleden zag ik toevallig een korte nieuwsvideo over de vrouwen, toen ik in India woonde en veel als freelancer werkte. Het bleef me bij.
Maar het had zeker zin om te wachten, want ik was in staat om als filmmaker te groeien en de ins en outs van het reizen onder zware omstandigheden onder de knie te krijgen… en Korogocho is echt een ruige plek om te wonen en werken.
Vertel eens iets meer over Korogocho.
Korogocho is maar een paar vierkante kilometer groot, maar er wonen ongeveer tweehonderdduizend mensen in zeer krappe omstandigheden. Het stikt er van de bendes en het is een plek van misdaad, verslaving en psychische stoornissen. En voor oudere vrouwen is het een plek om te wonen met enorm veel uitdagingen. Voor iedereen is het zwaar, maar oudere vrouwen zijn waarschijnlijk extra kwetsbaar.
Dit verhaal leek me erg belangrijk om te vertellen, omdat je daar die ongelooflijke groep vrouwen hebt die de handen ineen heeft geslagen, niet alleen om elkaar met zelfverdedigingstrainingen meer zelfbewustheid te geven, maar ook om de gemeenschap te verbinden.
Met welke gevaarlijke situaties worden deze vrouwen geconfronteerd?
Vaak worden oudere vrouwen zeer slecht behandeld. Veel mannen in de wijk denken dat ze geen aids hebben, en zo begonnen de aanrandingen. Maar deze vrouwen zijn opgestaan en hebben gezegd: ‘We accepteren het niet langer’, En ze zijn nog een stap verder gegaan door het respect af te dwingen dat ze verdienen.
Hebben jij en je crew zich tijdens het filmen bedreigd gevoeld?
We beseften al snel dat we direct in allerlei ernstige problemen zouden zijn gekomen als we niet met de mensen waren geweest met wie we op stap waren. We hadden ons goed voorbereid en beschikten over een goede crew waarop we meteen konden vertrouwen. Er waren wat minder ernstige confrontaties, maar voordat de dingen uit de hand liepen, waren het de voormalige bendeleden met wie we samenwerkten die de situatie en het gedrag van mensen heel goed konden inschatten. Dan praatten ze heel rustig met die mensen en begeleidden ze hen naar een andere plek voordat er iets kon gebeuren. Zonder hun hulp zouden we in een heel andere situatie hebben verkeerd, maar dankzij hun aanwezigheid konden wij ons richten op de creatieve kant van het vertellen van dit verhaal.
Vertel eens wat meer over de hoofdpersoon in jouw documentaire, Beatrice Nyariara.
We keken naar verschillende manieren om het verhaal te vertellen: hetzij vanuit het perspectief van een groep, hetzij door één stem. Toen we Beatrice leerden kennen, wisten we meteen dat dit de juiste aanpak was. Ze was zo’n sterke en gepassioneerde vrouw, die het helemaal niet uitmaakt of wij er nu wel of niet waren. Zij leefde daar haar dagelijks leven. Ze acteerde niet. Ze was niet bang om precies te vertellen hoe ze over de wijk dacht en ze was min of meer een open boek.
Heeft de groep een naam?
Ze hebben geen officiële naam, maar wij bleven ze de “Kickboxende oma’s van Korogocho” noemen. Zelf noemden ze zich misschien ook al zo, maar ik denk dat ze die naam van andere mensen hebben gehoord.
Is Beatrice de leider van de groep?
Er zijn een aantal organisaties in Korogocho die vrouwen helpen om zichzelf te verdedigen. Beatrice en een andere vrouw namen het voortouw in het organiseren van één groep en werken ook nu nog samen met deze vrouwen. Een van de jongere vrouwen die je in de documentaire trainingen ziet geven, is een lerares van de school waar de plaatselijke vrouwen hun zelfverdedigingslessen volgen. Ze is meer bezig met de trainingen, terwijl Beatrice zich meer richt op de organisatie van de groep, de onderlinge communicatie en het inplannen van de trainingen.
Hoeveel deelneemsters heeft de groep?
Het aantal groeit voortdurend, maar ik zou zeggen dat er nu zo’n twintig vrouwen zijn die op geregelde basis trainen. Ik denk dat sommige vrouwen erbij komen en dan weer weggaan, met daarnaast enkele vaste sleutelfiguren.
Wat zijn de voornaamste vaardigheden die in deze wekelijkse zelfverdedigingstrainingen worden geleerd?
Het is een informele manier van trainen, dus ze doen niet aan speciale schoppen of stoten. Ze leren gewoon hoe ze moeten terugslaan, om hulp moeten schreeuwen en met de omgeving moeten communiceren, zodat buren en mensen in de buurt ze kunnen horen en dan zo snel mogelijk te hulp kunnen schieten.
Een belangrijk onderdeel van dit alles is het voorlichten van de mensen in de wijk. Misschien hebben de aanvallers een wapen bij zich, dus wordt de mensen geleerd wat ze kunnen doen om zichzelf zo goed mogelijk te beschermen. Ze leren ook om te schreeuwen: ‘Nee! Nee! Nee! Ik wil niets met je te maken hebben!’ Ze wonen in zo’n dichtbevolkte wijk dat zodra ze beginnen te roepen, andere mensen het zullen horen. Nu weten de mensen in de wijk hoe ze daarop kunnen reageren.
Denk je dat de vrouwen zich nu veiliger voelen?
De vrouwen voelen zich nu zeker veiliger, maar dat betekent nog niet dat ze zo naïef zijn te denken dat het probleem is verholpen. Er vinden nog steeds aanvallen op oudere vrouwen plaats, maar volgens iedereen met wie we in de wijk hebben gesproken, daalt het aantal aanrandingen.
Wat hoop je met dit project te bereiken?
Ik hoop dat het mensen in wijken als deze zal inspireren om zich te verzetten en voor elkaar te vechten en op te komen. Dat is denk ik het belangrijkste voor degenen die deze situatie willen veranderen. Ik hoop dat mensen de documentaire zullen zien en dan besluiten om in hun eigen wijk in actie te komen, want dit soort problemen komt overal voor.
Ten behoeve van de begrijpelijkheid is dit interview geredigeerd en ingekort.
Dit verhaal maakt deel uit van de serie Women of Impact, een project van National Geographic rond vrouwen die op hun vakgebied barrières doorbreken, verandering in hun gemeenschappen teweegbrengen en tot actie aanzetten. Discussieer mee op onze Facebook-groep.
