15 augustus is het Victory over Japan Day, ook bekend als V-J Day. Dit is de dag waarop Japan zich overgaf en het einde van de Tweede Wereldoorlog. Daarom op 15 & 16 augustus een speciale programmering. Kijk hier voor de hele programmering.
Bill Montgomery hoort niet meer zo goed, tegenwoordig. Hij is 95, doof aan zijn rechteroor en heeft gehoorproblemen met links. Maar de oorlogsgeluiden die op zijn 20-jarige trommelvliezen beukten op het karbonade-vormige rotseiland Iwo Jima hoort hij nog steeds. En hij herinnert zich nog hoe ongelooflijk blij hij was op de dag dat hij zag dat de Amerikaanse vlag daar werd gehesen. Die gebeurtenis is voor altijd vastgelegd in de annalen van de Amerikaanse militaire geschiedenis.
“Het was de vijfde dag na onze landing,” weet hij nog. “Ik was alleen en lag op een helling aan de rand van een vliegveld toen ik verschillende scheepstoeters hoorde. Er klonk een gejuich op van jongens die in schuttersputjes lagen.”
Hij keek naar de top van de 165 meter hoge vulkaan Surabachi, die bijna overal op het 21 vierkante kilometer grote Iwo Jima te zien was. Er trok een golf van blijdschap door zijn lichaam, moe van de oorlog. “Ik keek op en daar was de vlag! Dat was zo'n fantastisch gevoel!” vertelt hij, nog steeds met verbazing in zijn stem.
Het was misschien wel het meest iconische moment in de oorlog in de Grote Oceaan tussen de VS en Japan. Het beeld van fotograaf Joe Rosenthal van zes Amerikaanse mariniers die de vlag hijsen op het hoogste punt van Iwo Jima werd een bron van inspiratie voor de miljoenen Amerikanen thuis en zal altijd een referentiepunt blijven voor Amerikaanse Mariniers overal ter wereld.
“Ik was extatisch!” vertelt Montgomery. “Ik wist dat het voorbij was. Er waren zoveel van onze jongens gestorven. We hadden het gered.”
Maar het was niet voorbij. Verre van dat. De Slag om Iwo Jima zou nog een maand duren. Van de 110.000 Amerikaanse soldaten, zeelui en piloten die vochten op dat vulkanische, afgelegen eiland, zouden er maar liefst 26.000 gewond raken of overlijden. En Bill Montgomery zou een van de zeer weinige mariniers zijn die de 37 dagen durende strijd ongeschonden zou doorkomen; de ene bloedige dag na de andere. Van de vijftig mannen in zijn eenheid hebben slechts een handvol het overleefd.
“Ik heb nooit begrepen hoe het kon dat ik niet geraakt werd,” zegt hij. “Ik voel me schuldig. Maar ook dankbaar.”
Hij leunt naar voren en tikt met zijn vingers op tafel in zijn seniorenwoning in de buurt van Atlanta in de Amerikaanse staat Georgia. Zijn vrouw Lea, met wie hij zeventig jaar getrouwd is, lijkt hem te willen troosten en zijn onrustige handen te willen aanraken. In plaats daarvan geeft ze hem een lief lachje. Hij lacht terug en ontspant een beetje.
De mariniers landden op 19 februari 1945 op Iwo Jima, op zo'n 1200 kilometer van Tokio. Na dagen van beschietingen door de Amerikaanse vloot, verwachtten de mannen dat er een simpele schoonmaakactie zou volgen, met zo'n drie tot zes dagen van gevechten. Maar de 21.000 man sterke vijand reageerde onverwacht agressief en schakelde de mariniers een voor een uit vanuit een uitgebreid netwerk van tunnels.
Voor Montgomery werd het een maand vol aangrijpende gebeurtenissen die hij steeds wist te overleven. Hij bracht één nacht door in een ondiepe greppel, terwijl hij angstvallig zijn hoofd laag hield vanwege het risico dat zijn mede-mariniers het eraf zouden schieten vanuit een schuttersputje enkele meters achter hem. Diezelfde nacht belandden verschillende handgranaten die door Japanse strijders richting het schuttersputje waren gegooid vóór hun doel. Ze explodeerden in een cirkel rondom hem heen.
“Toen het weer ochtend werd, waren die mariniers stomverbaasd. Ze zeiden: ‘We dachten dat je dood was!’ ”
Dat was niet de enige keer dat de Montgomery op het nippertje aan de dood ontsnapte. Op een andere dag zat hij ineengedoken op zijn positie toen een jachtbommenwerper, een P-51 Mustang, hem aanzag voor de vijand. De piloot wierp zijn lading pal boven hem af.
“De bom landde naast mijn schuilplaats, ging niet af, stuiterde naar het Japanse gebied recht voor ons en explodeerde,” vertelt hij. Hij bracht het er levend vanaf, maar Montgomery was witheet. “Ik heb een paar keer op die Mustang geschoten,” biecht hij op. “Ik vraag altijd ‘Was jij op Iwo Jiwa?’ als ik een piloot-veteraan tegenkom, maar ik heb die vent nooit gevonden.” Hij vertelt dat hij tijdens al zijn beproevingen op Iwo Jima niet zo dicht bij een instorting is geweest als op dat moment. Maar anderen hadden dat geluk niet.
“Ik kwam mariniers tegen die op de grond met hun handen voor hun ogen hartverscheurend zaten te snikken,” vertelt hij. “Ze konden het niet meer aan. Veel van onze manschappen leken een soort verdoofd, immuun voor welke schok dan ook.”
“Tegen het eind kregen we opdracht om de dode mariniers op te halen en ze langs de weg te leggen. Ze zouden met een vrachtwagen worden opgehaald en naar de begraafplaats worden gebracht. Velen van hen lagen er al een week of langer. Er waren heel wat jongens die een dode marinier bij een arm of been pakten - en die dan afbrak.”
Lea's adem stokt bij de woorden van haar man. “Sommige van deze verhalen heb ik nooit eerder gehoord,” zegt ze zachtjes.
“Dat was niet leuk om te zien,” vertelt haar man terwijl hij haar in haar ogen kijkt. Dan lacht hij. “Eigenlijk kan ik me niks herinneren dat leuk was om te zien op Iwo. Behalve het schip waarmee we vertrokken.”
Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com
