Dit artikel werd oorspronkelijk gepubliceerd in National Geographic Traveler, editie 3, 2021.
Pas toen ik leerde duiken, besefte ik hoeveel moois ik tot dan toe had gemist. Oceanen beslaan zo’n zeventig procent van het aardoppervlak, en de wereld onder de zeespiegel is vaak minstens even mooi als die daarboven. Dat merk je als je tijdens een duik lavavelden, weelderige kelpwouden, grillige kloven en glooiende heuvels verkent. Ruim tachtig procent van de oceanen is nog onontdekt, dus onder water ben je – al is het maar even – een ontdekkingsreiziger. Dit besef maakt elke duik tot een onvergetelijk avontuur.
Dat duiken moeilijk of eng zou zijn, is een misvatting. Het duurt even voor je bent gewend aan onder water ademhalen, dat is waar. Maar het is net als met autorijden: je neemt rijlessen, bestudeert de verkeersregels, haalt je rijbewijs en daarna is het een kwestie van kilometers maken. (Ik was de veertig al gepasseerd toen ik met duiken begon en slaagde niet in één keer voor mijn duikbrevet. Mijn advies: neem rustig de tijd, je komt er wel.)
Een andere misvatting is dat duiken een extreme sport is. Een adrenalinepiek onder water is zeker niet ondenkbaar – sterke stroming, grote zeedieren en verstilde, eeuwenoude zinkgaten –, maar meestal flipper je ontspannen langs kleurrijke koralen die worden bevolkt door talloze zeedieren die net zo nieuwsgierig zijn naar jou als jij naar hen.
In 2018 en 2019, nog voor de coronapandemie, reisde ik met mijn man, een ervaren duiker, ruim een jaar de hele wereld over. We bezochten vijftig duikplekken in 35 landen om informatie te verzamelen voor onze duikreisgids, die in mei 2022 verschijnt bij National Geographic. Wij bezochten e mooiste plekken waar land en zee in elkaar overvloeien, in de hoop andere reizigers te inspireren hetzelfde te doen. Want wie zich op reis beperkt tot het droge, laat meer dan de helft van het natuurschoon op aarde aan zich voorbijgaan.
Neem ook eens een kijkje onder de zeespiegel – je zult versteld staan van het moois dat je er aantreft.
Voor beginners: Zanzibar en de Britse Maagdeneilanden
Nog nooit gedoken? Dan heb je geluk, want duiklessen geven een nieuwe dimensie aan elke reis.
Zanzibar, het specerijeneiland, is een ideale bestemming voor duikers met weinig ervaring. Het eiland ligt zo’n 35 kilometer voor de oostkust van Tanzania en het zeewater is er warm en helder. Het noordelijke plaatsje Nungwi vormt met een handjevol hotels, pensions en hutjes langs het helderwitte strand een ideale uitvalsbasis voor diverse duiktrips.
Die verlopen in Zanzibar meestal ongeveer zo: na een ontspannen boottochtje ga je het ondiepe, heldere water in om de koraalriff en te verkennen. Bidsprinkhaankreeften en blauwgespikkelde pijlstaartroggen verstoppen zich tussen rotsrichels, terwijl felgekleurde keizersvissen en maskerwimpelvissen wegschieten tussen de bommies (bolvormige koraalformaties). Er valt rond dit exotische eiland onder water heel veel te ontdekken.
De Britse Maagdeneilanden zijn al eeuwenlang geliefd bij piraten en watersporters. Op de vier hoofdeilanden – Anegada, Jost van Dyke, Tortola en Virgin Gorda – wemelt het van de beschutte baaien en levendige havenstadjes. Langs de kusten zijn riffen en scheepswrakken te bewonderen.
Onervaren duikers kunnen vanaf elk van deze Caribische eilanden de koraalriffen opzoeken en zich verwonderen over de grote aantallen Franse keizersvissen en doktersvissen. Ook zijn er scheepswrakken te zien. Neem bijvoorbeeld de 94,5 meter lange R.M.S. Rhone, een schip met stalen romp dat in 1867 bij een orkaan verging. Het is inmiddels in twee delen iteengevallen – de boeg en het achterdeel. Je kunt het schip in twee duiken verkennen. Het wrak zelf mag je niet in, maar kijk bij de achtersteven of je de koperen schroef kunt ontdekken; het is een van de oudste ter wereld.
Tips:
Spanish Dancer Divers is een fijn, professioneel duikcentrum, dat ruime ervaring heeft met beginners. divinginzanzibar.com
Het is fijn om te leren duiken in warm en helder water – het klaren van je oren en diep inen uitademen gaat er makkelijker dan in koud water. Door thuis de theorie en je eerste begeleide duiken af te werken, houd je op reis meer tijd over voor de leuke dingen.
Zoek voor een bijzondere belevenis met een groep vrienden of je gezin de Cuan Law, de grootste trimaran ter wereld. Hoppend van eiland naar eiland je duiktechniek verbeteren, wat wil je nog meer? cuanlaw.com
Onvergetelijke eilanden: Saba en Hvar
Het eiland Saba grossiert in aangename verrassingen. Het is – met zijn honderd meter hoge, uit zee oprijzende rotswanden die uitlopen in een nevelwoud – officieel het hoogste punt van Nederland. Hier werd al vroeg (in 1987) een zeereservaat in het leven geroepen, ter bescherming van de onderwaternatuur.
Het zeeleven is dan ook heel divers: rond onder de waterspiegel gelegen bergtoppen zwemmen scholen barracuda’s en paardmakrelen. Tussen de met koraal en sponzen begroeide rotsen kom je niet alleen zeeschildpadden en papegaaivissen tegen, maar soms ook haaien (onder meer de grijze rifhaai, de hamerhaai en de verpleegsterhaai).
Door de stroming en grillige bodem is Saba vooral geschikt voor de wat meer ervaren duiker. Beide duikcentra werken professioneel en beschermen de onderwaterwereld actief. seasaba.com, sabadivers.com.
Tip:
Aqualis Dive Center Hvar is een goed adres. Een duikbrevet voor grotere diepten is hier aan te raden. aqualisdiving.com
Het Kroatische eiland Hvar ligt in de glinsterende Adriatische Zee en trekt reizigers met zijn met naaldbomen omzoomde kiezelstranden, glooiende heuvellandschap en vruchtbare vlakten, zoals Stari Grad.
De wateren rondom Hvar worden al minstens even lang bevaren door vissersboten en handelsschepen. Onder water is dat goed te merken: het zeeleven is grotendeels verdwenen. De duikgemeenschap van Hvar dringt bij de regering aan op het instellen van een zeereservaat. Als bezoeker kun je zo’n park dichterbij brengen door het duiktoerisme te stimuleren.
Toch valt er onder de zeespiegel nog van alles te ontdekken, van wrakken en eeuwenoude amforen tot rotspunten, grotten, uitgestrekte zeegrasvelden en allerlei zeedieren, van inktvissen, zeepaardjes en zeebrasem tot borstelwormen.
Adrenalinekick: Flores/ Komodo
Ervaren duikers weten dat het er onder water wilder aan toe kan gaan dan in een achtbaan. Het gebied tussen de Indonesische eilanden Flores en Komodo behoort tot de spannendste duiklocaties ter wereld. Rimpelingen op zee verraden de plek waar tegengestelde stromingen ‘op elkaar botsen’. Door een combinatie van factoren – nauwe doorgangen tussen eilanden, getijdenstromingen en koud water uit de diepzee dat stuit op warmere stromingen – ontstaat hier een ‘planktonsoep’ die allerlei zeedieren aantrekt, waaronder de reuzenmanta.
Op ondiepe duiklocaties als Karang Makassar (‘Manta Point’), kun je stromingsduiken maken boven riff en, stenige vlakten en bommies. Het is goed mogelijk dat je na enige tijd ineens omgeven bent door tientallen reuzenmanta’s. Een spannende en bijzondere duik als deze zou je het liefst tien keer maken.
Tip:
Uber Scuba Komodo in Labuan Bajo op Flores is een betrouwbaar adres. uberscubakomodo.com
Adrelnalinekick: Revillagigedo-eilanden
De Revillagigedo-eilanden (ook vaak Socorro genoemd, naar het grootste van de vier eilanden), liggen 541 kilometer ten zuiden van het Mexicaanse schier eiland Baja California. De archipel, die is uitgeroepen tot nationaal park én Unesco- werelderfgoed, is onderdeel van een onderzeese bergrug en wordt om geven door hoge golven en stromingen. Op hun trek door de wereldzeeën lassen grote zeedieren hier een rustpauze in – je kunt daardoor reuzenmanta’s, haaien (hamerhaai, walvishaai, tijgerhaai, zijdehaai en witpuntrifhaai), dolfi jnen en soms ook walvissen zien. Van unieke plekken als deze kun je als duiker alleen maar dromen.
De situatie op alle duiklocaties, maar vooral die met een sterke stroming, wordt beïnvloed door het seizoen, de maanstand en stormen. Kies voor een betrouwbaar duikcentrum en volg de adviezen op, zeker ook wanneer men aangeeft dat de condities ongeschikt zijn voor een duik – veiligheid boven alles.
Tip:
De archipel is bereikbaar via liveaboard, Socorro Aggressor is een vertrouwd duikcentrum. aggressor.com/destination/ Socorro
Leuk boven en onder water: Bormes-Les-Mimosas en Sydney
Duikliefhebbers zijn vaak op pad met reisgenoten die níet duiken. Waar kun je heen als een deel van de groep de zee in wil, terwijl de rest liever op het droge blijft? Het Franse Bormes-les-Mimosas (Bormes) en de Australische stad Sydney maken het iedereen naar de zin.
Het 12de-eeuwse plaatsje Bormes ligt, net als Saint-Tropez, Cannes en Nice, aan de Côte d’Azur. In het fl eurige dorp (er groeien ruim zevenhonderd plantensoorten, waaronder de gele mimosa waaraan de plaats zijn naam dankt) staan lichtroze huizen langs kronkelige straten. Je kunt er op je gemak rondstruinen (loop binnen bij Les Bibis du Midi, een geweldige hoedenwinkel), wijnproeven bij een van de wijngaarden in de omgeving of wandelen langs de hier en daar met dennen begroeide kust, waarlangs vaak verrassend rustige strandjes en baaien te vinden zijn.
Door eeuwenlange overbevissing is de Middellandse Zee bij duikers niet erg in trek. Port-Cros, het eerste zeereservaat van Europa (ingericht in 1963), vormt hierop een aangename uitzondering. In deze rotsige onderwaterwereld, die kleur krijgt door scheepswrakken en zeegrasvlakten, tref je naast barracuda’s ook reuzenbaarzen, murenen, zeebrasem en zachte koralen aan. Port-Cros laat zien hoe de Middellandse Zee eraan toe zou zijn als het zeeleven door betere bescherming en toezicht de kans kreeg zich te herstellen – heel inspirerend. En dat allemaal op nog geen drie kwartier varen vanuit de kust, ideaal dus voor een uitstapje van een halve dag.
Sydney, de grootste stad van Australië, is een echte aanrader. Je vindt er restaurants van wereldklasse (bij Alibi Bar & Kitchen serveren ze vegan haute cuisine), bijzondere winkels (zoals in de levendige wijk The Rocks), iconen die op menige reisverlanglijst prijken (de Sydney Harbour Bridge en het Sydney Opera House) en meer dan vierhonderd parken (zoals Hyde Park, het oudste van Sydney, dat een beschermde status heeft).
Het bijzondere is dat sommige parken onder water gewoon doorlopen. Pal voor de drukke boulevard langs Manly Beach bevindt zich het Cabbage Tree Bay Aquatic Reserve. In dit zeereservaat, waar visserij verboden is, komen duikers en snorkelaars ruim aan hun trekken. Er komen ruim 160 vissoorten voor, onder meer wiervissen, lipvissen, inktvissen (Sepia apama) en haaien (gevlekte bakerhaai, Port Jacksonstier-kophaai en jonge schemerhaaien) – en dat op een steenworp afstand van de cafés en huizen. Langs de kust en bij de haven van Sydney zijn nog zo’n veertig andere mooie plekken die zich lenen voor boot- en kustduiken. Er zijn ook diverse trips van een halve dag mogelijk – goed nieuws voor wie tijdens een stedentrip ook graag een kijkje onder water wil nemen.
Tips:
Bormes Plongée is een fijn duikcentrum in het nabijgelegen La Favière; in het voor- en najaar is het hier minder druk dan in de zomer. bormesplongee.fr
Ga naar Dive Center Manly voor begeleide duik- en snorkelsafari’s. divesydney.com.au
Onverwacht: Alaska en Okinawa
Soms stuit je op een onverwachte plek op eersteklas duikstekken. Neem Alaska. Deze ruige staat, de grootste van de VS, heeft 10.686 kilometer kustlijn – meer dan alle andere staten bij elkaar.
De Ravencroft Lodge in Prince William Sound was ooit een eenvoudig onderkomen voor vissers, maar raakt dankzij de wonderschone onderwaterwereld pal voor de kust steeds meer in trek als duikbestemming. De glooiende rotswanden van de baai vormen het leefgebied van de reuzenkraak, zeeanemonen, vissen en krabben.
Proeer je reis af te stemmen op de migratie van de zalmhaai in mei en juni. Deze schuwe, zeldzame haaien zien eruit als jeugdige witte haaien, en Ravencroft is een van de weinige plaatsen waar je ze in het water kunt meemaken. Het is ook een van de weinige plekken waar de zalmhaai wordt bestudeerd, in de hoop de soort beter te kunnen beschermen. ravencroftlodge.com
De Japanse prefectuur Okinawa is een exotische en culturele parel in de Oost-Chinese Zee. Met zijn witte zandstranden en kalme turkooizen zee is deze archipel, die ruim 160 eilanden telt, een droombestemming. Het duiken is er gevarieerd, makkelijk en heel bijzonder: gezonde koraalriffen omringd door bont gekleurde rifvissen, een overvloed aan zeeschildpadden en soepel door het water glijdende halfbandzeeslangen. Van januari tot april trekken er bultruggen door het gebied. Door het walvistoerisme vertegenwoordigen deze indrukwekkende zeezoogdieren nu ook een economische waarde.
Tip:
Wie geen Japans spreekt, kan terecht bij Reef Encounters in Okinawa. reefencounters.org
Met het gezin: Fiji en Munda
Het gastvrije Fiji is een van de gemoedelijkste landen ter wereld. Dit tropische paradijs in de Grote Oceaan telt meer dan driehonderd eilanden. Het merendeel van de bevolking woont op Viti Levu en Vanua Levu, maar elk eiland – van Kadavu tot Taveuni tot de Yasawa-eilanden – heeft iets eigens.
In Fiji vormt het gezin de hoeksteen van de samenleving, en daardoor is het een fi jne plek voor een gezinsvakantie. Kinderen van alle leeftijden genieten van spannende activiteiten zoals wandelen, kajakken en snorkelen, cultuur en het landschap met witte zandstranden en turkooizen baaien.
Het Blue Lagoon Beach Resort op Nacula, een van de in de Yasawa-eilanden, is een kleinschalig resort, bereikbaar per veerboot of watervliegtuig, met een gezond ‘eigen’ koraalrif dat ook geschikt is voor onervaren snorkelaars. Voor kinderen vanaf drie is er een kidsclub, kinderen van acht tot tien kunnen de beginselen van het duiken leren. Meer ervaren duikers hebben de keuze uit ruim dertig plekken (riff en, rotswanden, doorgangen en haaienkijken). bluelagoonresortfiji.com
De Salomonseilanden zijn afgelegen, onwaarschijnlijk mooi, gemoedelijk en hebben een rijke cultuur. Munda, de grootste plaats op het eiland New Georgia (te bereiken na een korte vlucht vanuit hoofdstad Honiara), is rustig, eenvoudig en ongerept – een ideale setting voor een avontuurlijke gezinsvakantie. De faciliteiten zijn eenvoudig, maar comfortabel. De eilandbewoners zijn enigszins gereserveerd, maar gastvrij en vriendelijk. Ze vertellen bezoekers graag meer over hun gebruiken. Binnenactiviteiten heb je hier nauwelijks: de natuur vormt het fraaie decor voor hiken, kajakken, koken in een motu (een ingegraven oven) en verwijzingen naar de geschiedenis (in de Tweede Wereldoorlog werd hier door Japan en de geallieerden de Slag om de Salomonseilanden uitgevochten). Je kunt ook een cultureel uitstapje maken naar een eiland waar schedels van overwonnen krijgers worden bewaard.
De kristalheldere oceaan – in alle denkbare tinten groen en blauw – is in Munda nooit ver weg. Dive Munda neemt duikers en snorkelaars mee naar scheepswrakken en intacte, met hard en zacht koraal begroeide riffen, die wemelen van het zeeleven. divemunda.com
Verantwoord toerisme: Belize en Mozambique
Kies op je reizen voor aanbieders en gidsen die proberen verantwoord te ondernemen. Het hoeft nog niet perfect te zijn – als de intentie er maar is om de natuur niet alleen te beschermen maar ook te bevorderen
Met zijn regenwouden en riffen is Belize een hotspot van biodiversiteit. Het land zet zich volop in voor behoud van de natuur. Ook hier vormen illegale houtkap, ontbossing en haaienvangst een probleem, maar er zijn in dit kleine land al grote stappen gezet op het gebied van natuurbehoud. Belize verbood proefboringen naar olie in lokale wateren, stichtte het eerste jaguar-reservaat ter wereld en verbood het gebruik van wegwerpplastic. Ook het vissen op de papegaaivis is verboden. Dit gebeurde op aandringen van lokale vissers, die ontdekten dat deze vissoort cruciaal is voor een gezond koraalrif.
Verder kun je eeuwenoude Maya-steden en wildreservaten bezoeken, waaronder het Great Blue Hole (een spectaculair, 125 meter diep zinkgat met een diameter van driehonderd meter). Of bezoek de eilanden boven het Barrièrerif van Belize. Het eiland South Water Caye is bijzonder fraai. bluemarlinbeachresort.com
De kust van Mozambique kent een grote biodiversiteit: het hele jaar door kun je hier reuzenmanta’s en walvishaaien zien, maar ook pijlstaartroggen, de laatste populatie doejongs in Oost-Afrika en vijf soorten zeeschildpadden. Migrerende bultruggen zwemmen langs de Mozambikaanse kust, die is bezet met honderden dorpen en stadjes. Zeetoerisme is in dit gebied in opkomst.
Ook bedrijven in de olie-, gas- en mijnindustrie hebben hun oog op de kuststrook laten vallen. Dit stelt de regering voor een dilemma: nu cashen, of de natuur beschermen en er blijvend van profiteren.
Onlangs nam de regering een belangrijk besluit: reuzenmanta’s, walvishaaien en alle soorten duivelsroggen zijn vanaf nu beschermd. Het bereiken van deze mijlpaal is mede te danken aan bijna twintig jaar onderzoek en lobbywerk door de Marine Megafauna Foundation (MMF), een in de VS gevestigde natuurbeschermingsorganisatie die sinds 2003 actief is in de regio.
Mozambique biedt duikers onderwaterervaringen van wereldklasse. Met het geld dat je uitgeeft aan duiken, geef je bovendien natuurbeschermers een steuntje in de rug. In het gebied leven zo’n 1400 reuzenmanta’s. Wil je het onderzoek naar deze soort verder helpen? Deel dan de foto’s die je van de manta’s hebt gemaakt met MMF. Doordat er soms een sterke stroming staat is Mozambique vooral geschikt voor wat meer ervaren duikers. Snorkel safari’s behoren ook tot de mogelijkheden, bijvoorbeeld bij Peri Peri Divers, dat nauw samenwerkt met MMF. marinemegafauna.org, peri-peridivers.com
Carrie Miller is een bekroonde auteur. Haar boek 100 Dives of a Lifetime: The World’s Ultimate Underwater Destinations, verscheen in 2019. Het duikreisboek waaraan ze nu samen met haar man Chris Taylor werkt, verschijnt in december 2022 bij National Geographic. @beneaththesurfacemedia
Dit artikel werd oorspronkelijk gepubliceerd in National Geographic Traveler, editie 3, 2021.
