Na de instorting van een appartementencomplex in Surfside, Florida, is het volgens sommigen hoog tijd om te praten over de bittere werkelijkheid van de klimaatverandering en de manier waarop deze enkele van de meest kwetsbare woongebieden in de VS zal veranderen.

Duidelijk is dat er tot nu toe geen bewijzen zijn opgedoken voor een verband tussen de abrupte en nachtelijke instorting van de Champlain Towers op 24 juni, waarbij talloze bewoners onder het puin werden begraven, en de klimaatverandering. Volgens Hal Wanless, de geoloog van de University of Miami die het probleem van de stijgende zeespiegel in Zuid-Florida talloze malen heeft aangesproken, is de zeespiegel langs de kust van Zuid-Florida sinds 1981 (toen de elf verdiepingen tellende flat werd gebouwd) niet genoeg gestegen om verantwoordelijk te kunnen zijn voor de gedeeltelijke instorting.

Tot dusver richt het onderzoek naar de ramp zich meer op de omstandigheden die tot de instorting hebben geleid, waaronder het uitstellen door de vereniging van eigenaars van de aanbevolen renovatie van het gebouw en een milieugevaar dat al ruim een eeuw bekend is: de aantasting van funderingen van gebouwen aan de kust door zout grondwater.

Onlangs zijn enkele foto’s van de verweerde wapening en het rottend beton in de kelder van het bewuste appartementencomplex gepubliceerd. Uit een rapport van bouw- en woningtoezicht dat in 2018 werd opgesteld en nu op de website van de stad Surfside is geplaatst, valt te lezen dat de betonnen pijlers van het gebouw “aanzienlijke scheuring en afscherving in verschillende mate” vertoonden. De term ‘afscherving’ wordt gebruikt voor het proces waarbij beton verbrokkelt en vooral aan de buitenzijde in scherven afbladdert.

Het feit dat de bestaande bouwvoorschriften niet hebben kunnen voorkomen dat de Champlain Towers gedeeltelijk zijn ingestort, roept de vraag op hoe de bewoners van de talloze flatgebouwen met uitzicht op zee in de komende decennia beschermd moeten worden.

Verwacht wordt dat de zeespiegel langs de kust minstens zestig centimeter zal stijgen, waardoor de stranden waaraan deze appartementencomplexen zijn gebouwd, aan sterke erosie onderhevig zullen zijn. Bovendien zal de kust door zwaardere stormvloeden worden getroffen en zal het doorsijpelen van zeewater in het grondwater verder landinwaarts oprukken, wat mogelijk tot verdere aantasting van gebouwen zal leiden.

Wanless verwacht dat de ijskappen op de Zuidpool en Groenland de komende tien jaar versneld zullen afsmelten en dat de voorspelde zestig centimeter aan zeespiegelstijging eerder bereikt zal worden dan in de huidige voorspellingen wordt geschat. Volgens de NOAA (National Oceanic and Atmospheric Administration) zal de tussentijdse zeespiegelstijging in 2070 één meter bedragen.

“We zouden halverwege de eeuw een stijging van zestig à negentig centimeter kunnen bereiken, en die stijging zal binnen de gebruikelijke hypotheekcyclus van dertig jaar vallen,” zegt hij. “Daardoor wordt de bewoonbaarheid van alle barrière-eilanden in de wereld twijfelachtig.”

Verloren decennium

Tien jaar geleden sloegen functionarissen van de meest zuidelijke county’s in Florida de handen ineen om klimaatkwesties op de agenda te zetten die door opeenvolgende Republikeinse politici waren veronachtzaamd. (Die politici gaven in 2019 toe dat ze in de voorbereidingen op de klimaatverandering “een decennium hadden verloren.”)

In Zuid-Florida hebben burgemeesters en andere gekozen functionarissen maatregelen genomen om de gevolgen van overstromingen (waardoor laag gelegen gebieden nu al geregeld onder water komen te staan) tegen te gaan en zich voor te bereiden op andere uitwerkingen van de klimaatverandering. Zo willen ze de aanwezigheid van zo’n 100.000 septische tanks in hun county’s, die door het stijgende zeewater in onbruik zullen raken, gefaseerd gaan verwijderen.

Maar het overleg over de omvang van de komende veranderingen, de beperkte opties die er zijn en de miljarden dollars die de maatregelen zullen kosten, verloopt moeizaam. Het meest recente project dat wordt voorgesteld, is een waterkering van tien kilometer lengte rond de Biscayne Bay tot aan het centrum van Miami. Volgens het voorlopige ontwerp van het Army Corps of Engineers zou de dam op sommige plaatsen zes meter hoog moeten worden en zo’n zes miljard dollar gaan kosten. De omvang van de dam en de kosten ervan hebben veel inwoners van Miami afgeschrikt.

Volgens Phil Stoddard, biologieprofessor aan de Florida International University in Miami en tien jaar lang burgemeester van South Miami, kunnen veel mensen zich op dit moment totaal niet voorstellen dat stukken bewoonde grond in Zuid-Florida in de toekomst zullen veranderen in overstromingsgebieden, vooral niet omdat ze in een zo zonnig en welvarend (althans vóór de pandemie) deel van de VS liggen.

“Sinds mensenheugenis is dit land bewoonbaar geweest en dus praten mensen die ik ken nog altijd over die gebieden alsof ze nog generaties lang bewoonbaar zullen zijn,” zegt hij. “Het is voor veel mensen moeilijk om zich voor te stellen dat deze grond zal verdwijnen. Ze luisteren naar wat je zegt, maar ze kunnen zich er geen beeld bij vormen.”

Intussen is het aangezicht van het centrum van Miami veranderd door een ware bouwboom. Langs de hele kust van Miami Beach verrijzen nieuwe wooncomplexen, waaronder veel flats met luxeappartementen die voor zo’n dertig miljoen dollar per stuk van de hand gaan.

Begin van het onderzoek

Sinds de gedeeltelijke instorting van het gebouw in Surfside zijn 32 doden geborgen. Reddingswerkers zijn nog altijd op zoek naar meer dan 110 vermiste bewoners. De speurtocht moest eind vorige week worden stilgelegd wegens zorgen over de stabiliteit van het deel van het gebouw dat nog overeind stond. Mede met het oog op de naderende tropische storm Elsa werd het resterende deel van het complex begin deze week met behulp van gecontroleerde explosies opgeblazen.

De instorting van het appartementencomplex wordt inmiddels onderzocht door meerdere instanties, waaronder de FEMA en het National Institute of Standards and Technology, dat ook betrokken was bij het onderzoek naar de instorting van de twee torens van het World Trade Center tijdens de terroristische aanslagen van 9/11. Katherine Fernandez Rundle, openbaar aanklager van de county Miami-Dade, maakte bekend dat de ramp ook door een ‘grand jury’ zal worden onderzocht. Een soortgelijk onderzoek naar de gevolgen van hurricane Andrew, die in 1992 in Zuid-Florida aan land kwam, leidde tot aanzienlijke hervormingen van de bouwvoorschriften met betrekking tot de windbestendigheid van gebouwen.

Functionarissen zijn ook begonnen met onmiddellijke inspecties van oudere appartementencomplexen in Miami Beach en de stad Miami.

John Pistorino, die in 1974 als bouwingenieur de instorting van het kantoor van de Drug Enforcement Agency in Miami onderzocht, is gevraagd om onderzoek te doen naar de gedeeltelijke instorting van de Champlain Towers. Het onderzoek in 1974 had tot gevolg dat bouwwerken in de county’s Miami-Dade en Broward voortaan na veertig jaar uitgebreid geïnspecteerd en opnieuw goedgekeurd moesten worden om zo nieuwe instortingen te voorkomen. De veertig jaar oude Champlain Towers bevonden zich in het eerste stadium van zo’n inspectie, hoewel het onderhoud en de reparaties die al in 2018 in een bouwrapport waren aanbevolen, nog uitgevoerd moesten worden.

Volgens Pistorino wordt in bestaande bouwvoorschriften rekening gehouden met corrosie door zout grondwater en met het type beton dat voor steunpilaren in dit soort complexen wordt gebruikt.

“Deze gebouwen zijn ontworpen en gebouwd met het oog op de vijandige omgeving waarover we het hebben,” zegt hij. “Maar dat neemt niet weg dat ze vanaf de dag dat ze worden gebouwd onderhoud en reparaties nodig hebben, of ze nu in kustgebieden staan of niet.”

Evenals Pistorino zeggen ook andere ingenieurs en bouwers dat nieuwe gebouwen worden gebouwd om ook bij een stijgende zeespiegel intact te blijven. Raul Schwerdt, eigenaar van RAS Engineering in Miami, verklaarde tegenover de krant Miami Herald dat bouwwerken in Florida geacht worden de stijgende zeespiegel te weerstaan, mits ze volgens de regels worden gebouwd. “Als er voor de fundering geheid moet worden, moeten heipalen tot zes meter onder de zeespiegel het altijd uithouden – of het gebouw nu door een hurricane wordt getroffen of onder water komt te staan.”

Volgens Pistorino zal de instorting van het appartementencomplex waarschijnlijk leiden tot aangepaste bouwvoorschriften en een grotere betrokkenheid van verenigingen van eigenaars en bestuursraden om ervoor te zorgen dat onderhoud en reparaties op tijd worden uitgevoerd.

Volgens hem is de meest voor de hand liggende les die uit deze ramp kan worden getrokken het feit “dat je niet veertig jaar moet wachten voordat je oog hebt voor eventuele problemen met jouw gebouw.”

Blijvende inzichten?

De ramp met de Champlain Towers is een zeldzaam voorval. In de VS zakken gebouwen bijna nooit uit zichzelf in elkaar. Veel inwoners van Miami hebben gemerkt dat dit incident in de rest van de wereld “een snaar heeft geraakt” en veel aandacht van internationale media heeft gewekt. Daarbij worden er vragen gesteld over de veiligheid van hoge gebouwen en een adequaat toezicht door verenigingen van eigenaars.

Maar Stoddard betwijfelt of de aandacht die de ramp in Miami en ook elders heeft gewekt, van lange duur zal zijn.

“Heeft dit een snaar of een zenuw geraakt?” vraagt hij zich af. “Een snaar blijft uit zichzelf doorklinken. Een zenuw doet even pijn en dan is het weer voorbij. In dit geval is er zeker een zenuw geraakt, maar of de ramp ook een snaar heeft geraakt? Zullen mensen hierdoor de bredere achtergronden van die ramp gaan overdenken?”

Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com