Een fotoverslag van de voedselcrisis in de Hoorn van Afrika

In een dorpje nabij de grens met Somaliland, in de Hoorn van Afrika, helpt Ahmed Ibrahim Yousef (75) een kamelenkalf bij het zogen. De moederkameel is ondervoed en uitgedroogd.

Kadavers van dieren die als gevolg van de aanhoudende droogte van de dorst en honger zijn omgekomen, zijn buiten het dorp Usgure, in het noordoosten van Somalië, bij elkaar gelegd. De dieren behoorden tot een veehoedersfamilie die vóór het uitblijven van de regen tweehonderd geiten en schapen bezat. ‘Aan het begin van de droogte verloren we twee à drie geiten per dag,’ vertelt Iqro Jama (20). ‘Daarna zijn we met zo’n twintig dieren hiernaartoe getrokken. Onze laatste geit zijn we een paar dagen geleden kwijtgeraakt.’

Na de komst van een truck met drinkwater die door Save the Children is gefinancierd, in de autonome Somalische deelstaat Puntland, vult Hamso Mohammed Mousse (35; midden) watercontainers voor haarzelf en andere ontheemde gezinnen. ‘Onze overlevingskans is fiftyfifty,’ zegt zij. ‘Tussen leven en dood.’

BAIDOA, SOMALIË

In een van de vele opvangkampen voor mensen die door de niet-aflatende droogte in de Hoorn van Afrika ontheemd zijn geraakt, waakt Edaba Yusuf onder een geïmproviseerde afdakje over het piepkleine lichaam van haar zoontje Salman Mohamed Abdirahman (4), die deze ochtend is overleden aan zware ondervoeding en mazelen. Hij is het derde kind dat de achtvoudige moeder in minder dan een maand tijd door de honger is kwijtgeraakt.

Twee van haar zonen zijn in een dorpje in het zuidwesten van Somalië overleden, wat voor het gezin de aanleiding was om naar Baidoa te vluchten, een stad die weliswaar wordt omsingeld door de terreurgroep al-Shabab maar nog toegankelijk is voor hulporganisaties, die met voedsel, water en medicijnen proberen iets aan de wanhopige situatie te veranderen.

Ook in Ethiopië ontvouwt zich een ernstige humanitaire crisis. In het noorden van het land woedt een gewelddadige burgeroorlog, terwijl het zuiden wordt geconfronteerd met de verwoestende gevolgen van de klimaatverandering. Door de aanhoudende droogte zijn veedieren massaal gestorven, zijn veel mensen ontheemd geraakt en is het levensonderhoud van veel families verstoord.

In een opvangkamp in Baidoa, Somalië, zit Edaba Yusuf naast het lichaam van haar 4-jarige zoontje Salman Mohamed, die in de ochtend aan de gevolgen van zware ondervoeding en mazelen is overleden. Hij is het derde kind dat de achtvoudige moeder in minder dan een maand tijd door de honger is kwijtgeraakt. ‘Ze hadden honger en ik had niets om te verkopen,’ zegt Yusuf. ‘Ik dacht bij mezelf: “Ik moet naar een plek lopen waar ik noodhulp kan krijgen voordat ik de rest kwijtraak.”’

‘Ze hadden honger en ik had niets om te verkopen,’ zegt Yusuf. ‘Ik dacht bij mezelf: “Ik moet naar een plek lopen waar ik noodhulp kan krijgen voordat ik de rest verlies.”’

Van haar vijf resterende kinderen hebben er drie nu mazelen.

Ethiopische vrouwen keren terug nadat ze bij een naburige put water hebben gehaald. Vanwege de aanhoudende droogte moeten vrouwen doorgaans uren en soms dagen lopen om het water te vinden dat ze nodig hebben om van te drinken en mee te koken en te wassen. De vrouwen op deze foto uit mei 2021 hadden het geluk dat ze water konden halen uit een naburige put die door een hulporganisatie in de regio is geslagen.

In mei 2021 graaft Gaas Mohammed in een dorpje in de Ethiopische Afar-regio een kuil om regenwater op te vangen. Zoals elders in de Hoorn van Afrika heeft het uitblijven van regen als gevolg van de klimaatverandering tot ernstige droogte geleid.

‘We woonden bij de nomadenherders die vee hadden, maar het meeste vee is door de droogte gestorven. We zijn overgeleverd aan Gods genade en hebben hulp van onze broeders nodig.’

- HAFSA MOHAMED MUSA

Gebrek aan regen, aanhoudende conflicten en razendsnel stijgende voedselprijzen als gevolg van de oorlog in de Oekraïne hebben de honger en voedselonzekerheid in het uiterste oosten van Afrika tot een kritiek niveau opgedreven.

De regio wordt geteisterd door de zwaarste droogteperiode in de laatste veertig jaar, en veel stammen, dorpen en steden worden geconfronteerd met ongekende voedseltekorten, waardoor in de hele Hoorn van Afrika, waaronder Kenia, Ethiopië en Somalië, een voedselcrisis is ontstaan. Volgens diverse hulporganisaties dreigt voor ruim 37 miljoen mensen, onder wie naar schatting zeven miljoen kinderen, een ware hongersnood.

‘De omvang en urgentie van de wereldwijde klimaatcrisis zijn ongekend. Hoewel dit alles overweldigend is, moeten we nu voortvarend en gezamenlijk handelen. We moeten levens redden en tegelijkertijd gemeenschappen in de frontlinie van de wereldwijde klimaatcrisis ondersteunen, zodat ze weerbaarder worden tegen de klimaatschokken die de komende jaren alleen maar zwaarder zullen worden.’

- SEAN GRANVILLE-ROSS - REGIODIRECTEUR AFRIKA VAN HET MERCY CORPS

De voedselcrisis tekent zich af terwijl wereldleiders op 6 november in de Egyptische badplaats Sharm-el-Sheik bijeenkomen voor de 27^e sessie van de ‘Conference of the Parties’, de conferentie van deelnemende landen aan de Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC). Op de COP27 zullen deze landen onderhandelen over hun bijdrage aan het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen, die de aarde gestaag opwarmen. De klimaatverandering leidt steeds vaker tot natuurrampen, het uitsterven van soorten en ook tot voedsel- en watertekorten.

In het opvangkamp van Bolo Isaack Madow bij de Somalische stad Baidoa bouwt een ontheemde Somalische vrouw een nieuwe hut. Meer dan één miljoen mensen zijn door de aanhoudende droogte in het gebied uit hun dorpen verdreven.

Şahan Omer Jibrin (28), moeder van acht kinderen, woont al drie maanden in het opvangkamp. Wegens de droogte moest ze haar dorp Ula Ula in Ethiopië verlaten en op zoek gaan naar noodhulp.

‘In heel Oost-Afrika zien we dat de mensen die het minst hebben bijgedragen aan de klimaatverandering het meest onder de gevolgen ervan lijden,’ zegt Sean Granville-Ross, regiodirecteur Afrika van het Mercy Corps. ‘Gemeenschappen hebben op veel manieren te maken met de zware gevolgen van de klimaatcrisis, waaronder ernstige droogte. In sommige delen van Afrika worden de voedselvoorziening en traditionele leefwijzen ondermijnd door overstromingen en veranderende weerspatronen.

‘Toen ik hier voor het eerst kwam, dronk iedereen heel veel melk en zag ik spelende kwajongens met melk naar elkaar gooien. Nu is de situatie zo dat we eigenlijk geen bodempje melk meer kunnen vinden om een kopje melkthee te drinken.’

- Valerie Browning - PROGRAMMACOÖRDINATRICE VAN DE AFAR PASTORALIST DEVELOPMENT ASSOCIATION.

‘De internationale gemeenschap moet snel in actie komen en onmiddellijk noodhulp bieden, om de respons op te schalen en zo te voorkomen dat duizenden kinderen van de honger sterven,’ zegt Said Mohamud Isse, adviseur nationale media en communicatie van de afdeling Somalië van Save the Children.

In het ziekenhuis van Qardho in de Somalische deelstaat Puntland verzorgt Fatuma Yassin (34) haar 3-jarige zoontje Khalid, die zwaar ondervoed is. Yassin en haar vier kinderen waren afhankelijk van veehoeders in de familie, die het gezin voorzagen van vlees en melk. Maar toen de droogte aanhield, vertrokken haar familieleden om op zoek te gaan naar voedsel en water.

De taferelen in Somalië getuigen inmiddels van een rampzalige situatie. Het land is afhankelijk van graanimporten uit Oekraïne en wordt door de snel gestegen voedsel- en brandstofprijzen als gevolg van de oorlog in dat land met extreme omstandigheden geconfronteerd. Het gebrek aan regen heeft talloze oogsten doen mislukken en grote aantallen veedieren doen verhongeren. Ruim 500.000 kinderen onder de vijf jaar oud zijn ernstig ondervoed, zo’n 300.000 mensen worden met de hongerdood bedreigd en naar schatting 1,1 miljoen mensen zijn door de huidige crisis ontheemd geraakt.

In Baidoa zijn naar schatting 600.000 ontheemde mensen over circa vijfhonderd opvangkampen verspreid. In een van die kampen zit Khadija Muali samen met tientallen andere vrouwen en kinderen gehurkt in de bloedhete schaduw. Ze zijn zojuist gearriveerd uit een dorpje op het platteland ten zuidoosten van de stad, nadat ze een weeklang lopend op zoek zijn geweest naar voedsel en water.

Muali had vier kinderen toen ze uit Dinsor vertrok. Nu heeft ze er nog maar twee: ‘Mijn kinderen zijn onderweg van honger en uitputting gestorven,’ vertelt zij. Haar 3-jarige dochtertje Hawa Lul overleed op de eerste dag van hun voettocht, waarna de 7-jarige Abdul Rasaq op de vierde dag bezweek. Andere dorpelingen hebben haar geholpen om de kinderen langs de kant van de weg te begraven.

‘Als je je kind ziet huilen omdat het geen eten krijgt en er is oorlog en je hebt geen kans om wat te werken, wat kun je dan doen?’ zegt zij.

Hafsa Mohamed Musa, moeder van vijf kinderen, woont al een halfjaar in een opvangkamp voor ontheemden terwijl haar man elders wat geld probeert te verdienen.

‘We woonden bij de nomadenherders die vee hadden, maar het meeste vee is door de droogte gestorven. We zijn overgeleverd aan Gods genade en hebben de hulp van onze broeders nodig,’ zegt zij.

Nadat ze geruchten over regenval in de buurt van de grens met Somalië hadden vernomen, zijn deze kamelenherders twaalf dagen lang tevergeefs op zoek geweest naar vers grasland, waarna ze de twaalf dagen durende terugreis ondernamen om hun dieren met water uit deze put nabij hun dorp te drenken.

Het kurkdroge en kale landschap van de Somalische deelstaat Puntland, waar volgens Save the Children momenteel ernstige honger heerst.

Volgens haar had haar familie het voorheen niet slecht. ‘Vroeger was er méér dan genoeg. We konden het vee melken, iets van de melk verkopen en sommige dieren slachten voor het vlees. Toen kwamen er twee jaren van droogte achter elkaar. De geiten die we hadden, hadden geen gras,’ vertelt ze. ‘Toen de droogte begon, werd ons leven zeer zwaar. We leven van wat goedwillenden ons geven.’

Ook in Ethiopië begint zich een humanitaire ramp af te tekenen. In het noorden van het land woedt een gewelddadige burgeroorlog en in het zuiden zijn de gevolgen van de klimaatverandering verwoestend. Door de aanhoudende droogte is veel vee gestorven, zijn mensen ontheemd geraakt en kunnen talloze families niet meer in hun eigen levensonderhoud voorzien.

In een opvangkamp bij de Somalische stad Baidoa staat Sadio Abdi Rahman Ahmed (50) met drie van haar zes kinderen voor haar hut. Van links naar rechts: Faiso (8), Abdi Haffid (3) en Ahalan (5).

Tenminste 5,2 miljoen mensen in de regio hebben dringend voedselhulp nodig, ongeveer drie miljoen kinderen lijden aan ondervoeding en meer dan 3,5 miljoen mensen hebben geen toegang tot schoon drinkwater. ‘Toen ik hier voor het eerst kwam, dronk iedereen heel veel melk en zag ik spelende kwajongens melk naar elkaar gooien,’ zegt de Australische verpleegster Valerie Browning, programmacoördinatrice van de Afar Pastoralist Development Association in Ethiopië. Ze woont al ruim drie decennia onder de Afar-nomaden. ‘Nu is de situatie zo dat we eigenlijk geen bodempje melk meer kunnen vinden om melkthee te drinken.’

Fotojournaliste Lynsey Addario bracht onlangs negen dagen in Somalië door, in opdracht van National Geographic. Vorig jaar bezocht ze de Ethiopische provincie Tigray om vast te leggen hoe de burgerbevolking door de burgeroorlog in het gebied in haar bestaan wordt bedreigd. Volg haar op Instagram @lynseyaddario.

De National Geographic Society wijdt zich aan het belichten en beschermen van de pracht van onze wereld en ondersteunt sinds 2020 het werk van National Geographic-onderzoekster Lynsey Addario.

Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op nationalgeographic.com