Een van de kajaks die op de oever liggen, is voor mij. Door de vallei kronkelt de Kupa, de rivier die de grens tussen Kroatië en Slovenië vormt. Het water is rimpelloos, koud en kristalhelder. Verderop, weet ik, wachten de stroomversnellingen. Het is al lang geleden dat ik heb geraft. In een boot. En met minstens acht mensen. Vandaag moet ik het alleen doen, in zo’n kajak. ‘Het water staat hoog, goed voor wat stevige rapids,’ zegt riviergids Goran Pernjak enthousiast, terwijl ik mijn zenuwen probeer te onderdrukken.
Begrijp me niet verkeerd, ik houd van water; het maakt niet uit of dat nou de zee, een rivier of meer is. Ik houd ook van bossen. Al die tinten groen, de geuren, de dieren. En dan heb ik het nog niet eens over de seizoenen die een bos steeds weer een nieuw uiterlijk geven. Van bergen houd ik ook; het ruige, het onvoorspelbare en je zo nietig voelen tussen die reuzen. Maar het meest houd ik van buiten zijn en sportieve activiteiten, in de prachtige natuur wel te verstaan. Op talloze plekken op de wereld ben ik al geweest, maar dichtbij, in het westen van Kroatië, vond ik dit paradijsje dat al mijn liefdes combineert: Risnjak.
Langzaam peddel ik over de Kupa, omringd door bomen die tot in het water lijken te groeien. Nog geen tien kilometer stroomopwaarts ligt de oorsprong van deze rivier, een van de grootste en krachtigste bronnen van Kroatië. ‘Via twee verticale kanalen van 86 en 57 meter diep ontspringt het water uit het karstgesteente,’ vertelt Goran. ‘Tenminste, dat is zo diep als onderzoekers tot nu toe konden komen. En behalve de bron voeden talloze beekjes en in het voorjaar smeltwater uit de bergen de rivier.’
Op het water zijn, midden in deze ongerepte natuur, is voor Goran de ultieme vrijheid, en ik ben het roerend met hem eens. De rust die hier heerst, al dat groen en alleen het gezang van vogels; het is idyllisch en van zenuwen heb ik totaal geen last meer. Althans, tot de rivier ineens smaller wordt en de begroeiing plaats maakt voor grijze rotsen waar witschuimend water tussendoor raast. ‘Vanaf hier begint het serieuze werk,’ zegt Goran. ‘Are you ready?’ Met een brede lach zet hij aan en verdwijnt in de stroomversnelling. Er zit niets anders op dan te volgen, maar mijn kajak lijkt zijn eigen weg te kiezen, hoe verwoed ik ook probeer te sturen. Stuiterend op de golven schampt de kajak een rots die half onder water ligt en een seconde ben ik uit balans. Ik raak nog een rots, schiet weer door en duik vervolgens bijna een meter naar beneden. De punt van de kajak verdwijnt even onder water om er net zo snel weer uit tevoorschijn te komen. En dan, dan is het voorbij en is alles weer even lieflijk als daarvoor. ‘Alles oké?’ vraagt Goran. Ik kan alleen maar knikken, terwijl de adrenaline door mijn lijf giert. Ik kijk achterom en een euforisch gevoel maakt zich van me meester. Ik kan het, in mijn eentje, in een kajak.
Ook net buiten de grenzen van Risnjak is de natuur van een adembenemende schoonheid. Eindeloze bossen, dorpjes, akkers en een aantal meren wisselen elkaar af. En waar je ook bent, steeds heb je zicht op de grijswitte rotsen van de Veliki Risnjak, de hoogste bergtop in de omgeving. Zo ook vanaf het terras waar ik met fietsliefhebber en -gids Bojan Šenkinc zit na een mountainbiketocht van Lepenica naar Bajer.
Bojan kent het gebied op zijn duimpje, maar hij blijkt ook een begenadigd verhalenverteller. Terwijl we een bosbessentaart eten, de lokale specialiteit, vertelt hij over de Romeinen die deze regio rond de 2de eeuw v.Chr. inlijven. ‘Ze willen hun rijk verder uitbreiden en zien dit als de poort naar het oosten van Europa. Dus beginnen ze met de aanleg van een weg waarlangs leger en materieel vervoerd kunnen worden. Het wordt echter een groot fiasco. De natuur in Risnjak is te onherbergzaam en ondoordringbaar, er wonen nauwelijks mensen en des te meer wilde dieren. En dan is er nog het regelmatig onvoorspelbare weer. Hortus Diabolicus noemen ze het, en ze laten het heel ver links liggen.’
Ruim 2200 jaar later is in deze ‘Tuin van de Duivel’ veel veranderd; er zijn wegen en meer mensen, maar het klimaat is soms nog even verwoestend. Daar kom ik de volgende ochtend achter als we een biketrail door de bossen van Risnjak volgen. Delen van het bos staan vol vreemde, misvormde bomen zonder toppen, met afgebroken takken of takken die juist net níet zijn afgebroken en verminkt weer verder groeien. ‘In het voorjaar van 2014 woedde hier een heftige ijzelstorm,’ licht Bojan toe. ‘Een vijftien centimeter dikke ijslaag zette zich af op de bomen, die veelal bezweken onder het enorme gewicht. Hele stukken bos zijn zwaar beschadigd, nu pas zie je dat de natuur zich langzaam herstelt.’
Een grote tegenstelling met de verwoeste natuur vormt het verstilde dorpje Razloge, vlak bij de bron van de Kupa. Het is de enige plek in het natuurpark waar wonen is toegestaan. Hoewel de meeste bezoekers het overslaan, wandel ik door de enige straat die het dorpje rijk is. Het lijkt uitgestorven tot ik vanaf de kleine begraafplaats achter het kerkje vrouwenstemmen hoor. Iets verderop, in de tuin van een houten huis, zit een man met zijn hond. ‘Dober dan,’ groet ik vriendelijk. Hij glimlacht en zwaait naar me. ‘Rakija?’ vraagt hij. En zo zit ik even later aan een grote houten tafel in zijn achtertuin in de laatste zonnestralen van die dag aan de borrel.
Namen uitwisselen is geen probleem, ik ben op bezoek bij Mirko en zijn vrouw Jelka, maar omdat ik slechts een paar woorden Kroatisch ken, en zij geen andere taal beheersen, gaat de rest van de conversatie met handen en voeten. Ik begrijp dat hun vier kinderen zijn weggetrokken naar de stad, om te studeren en te werken, net als de kinderen van de andere dorpsbewoners. Nieuwe bewoners komen er niet en over tien, twintig jaar zal het langzaam verworden tot een spookdorp. Toch willen Mirko en Jelka niet weg, ze willen op deze unieke plek oud worden. En dat kan ik me helemaal voorstellen. Dan pakt Mirko de fles met zijn zelfgestookte rakija, vult mijn glas bij en we heffen het glas op het goede leven: ‘Živjeli!’
Al dagen lonkt de top van de Veliki Risnjak, de beklimming daarvan is het ultieme doel van mijn reis. Samen met gids Martina Vranic loop ik over de trail door het bos, dat voornamelijk uit kaarsrechte en hoge beukenbomen bestaat, terwijl de bodem bedekt is met rotsen en keien. Hoe hoger we komen, hoe smaller en steiler het pad. Het monotone ritme van de ene voet voor de andere zetten, op deze mooie plek, is verrassend rustgevend. Hier geen telefoon, werk of andere afleiding. Alleen ik en de berg. Een laag gegrom, ver weg, maakt dat ik opschrik uit mijn gedachten. We stoppen en kijken om ons heen, maar we zien niets. Opnieuw klinkt gegrom. ‘Een beer, misschien wel met een jong. Flink stampen en hard praten, dat schrikt het dier af,’ zegt Martina luid. ‘Van nature zijn beren schuw en ze maken zich uit de voeten als ze een mens zien. Maar een berin met een jong, dat is een ander verhaal. Ze doet alles om haar kleintje te beschermen.’ De beer komen we niet tegen, wel een paar berggeiten die vanuit de struiken het pad overschieten.
Na een paar uur bereiken we de berghut Schlosser, die op een plateau net onder de top ligt. Vanaf hier is het nog zo’n honderd hoogtemeters, maar of we die vandaag halen, betwijfel ik. Hoewel de lucht boven ons strak blauw is, hangt er aan de andere kant van de berg een gitzwarte lucht die langzaam dichterbij komt. Het bliksemt en dondert en een uur later zitten we binnen, met een glas wijn en een bord pasta. Vanuit het raam zie ik hoe de wolken tegen de berg opkruipen en hem in een dikke nevel hullen. Nu de zonsondergang geen optie meer is, zet ik mijn zinnen op de zonsopkomst.
Het schemert nog als we de volgende ochtend aan de klim beginnen. Van steen naar steen, soms op handen en voeten, klauter ik naar boven. Het weer is ons gunstig gezind, de hemel is stralend blauw en zodra de zon boven de horizon komt, kleuren de bergen om me heen in het zachte licht van bijna donkerblauw naar prachtig groen. Heel in de verte, in het noorden, liggen de uitlopers van de Julische Alpen, in het zuiden zijn de contouren van de kust en het eiland Krk te zien. Wat voel ik me, hier op die top, nietig. In het dagelijks leven zijn we continu connected, met alles en iedereen, en absolute rust is een zeldzaamheid. Rust die ik hier in Risnjak vind. De heldere beken, de bergen en de eindeloze bossen, de gastvrijheid van de mensen en de fysieke uitdagingen zijn dé ingrediënten om te onthaasten en de batterij weer op te laden. De Romeinen hadden de tijd moeten nemen om hun Tuin van de Duivel te ontdekken, dan hadden ze die net als ik in hun hart gesloten.
Yvonne Dudock en Nicole Franken gaan vaker getweeën op pad. Dit is hun eerste reportage voor Traveler.
Reisjournalist Yvonne Dudock is onder de indruk van de rust en eenvoud in Risnjak. ‘Herinneringen blijven maar boven komen en dan is het voor mij een geslaagde reis.’ Hier enkele praktische tips.
Natuur
Groene longen. Het plateau Gorski Kotar, waar Risnjak ligt, is Kroatiës meest beboste regio. Zo’n twee derde van het gebied bestaat uit bos en het wordt om die reden dan ook ‘de groene longen van Kroatië’ genoemd.
Microklimaat. Door de ligging tussen de kuststreek en het binnenland van Kroatië kent Risnjak een eigen microklimaat, met warme zomers, een natte lente en herfst en koude winters. Op de toppen ligt er ’s winters vijf maanden sneeuw, soms tot vier meter dik.
Culinair: in vuur en vlam
Rakija is een Kroatische sterke drank die op traditionele wijze wordt gemaakt van fruit, kruiden of noten. Vid Arbanas, een distilleerder uit Lokve, produceert samen met zijn vrouw rakija van fruit en kruiden die ze in het bos vinden. De Goranski Jeger, gemaakt van 57 kruiden en zeven bosvruchten, is een sterk aperitief dat je maag verwarmt waardoor het eten beter kan verteren. De Papra, een digestief van veertien kruiden, zeven wortels en muskaatwijn, drink je op Vids aanbevolen wijze: laat een slok zo’n minuut door je mond rollen alvorens hem door te slikken. Na een zoete smaak staat je mond in vuur en vlam om te eindigen in een pepermuntachtige verkoeling. De Plava Mrca tenslotte, van rode wijn, blauwe bes en vier kruiden, is een heerlijk zoete dessertlikeur.
Wilde dieren
Het natuurpark Risnjak ontleent zijn naam aan de lynx (in het Kroatisch: ris), het populairste, maar ook slechtst te spotten dier in het gebied. Het is ook de natuurlijke habitat van onder meer de bruine beer, de wolf, het hert, de vos en de wilde geit.
Hiken
Risnjak biedt trails voor beginners en gevorderden, door de bossen, naar de bron van de Kupa en naar de top van een van de vele bergen. Leerzaam is het Leska Educational Path dat uitleg geeft over de geografische verschijnselen en de flora en fauna.
Kajakken en raften
Op de Kupa heb je keuze uit een rustige kanotocht tot een avontuurlijke rit in een raft of kajak langs stroomversnellingen in de categorie 3.
Mountainbiken
Bijzonder is de Trail of Gorski Kotar, een 4- tot 7-daagse tocht door de regio en Risnjak.
Overnachten: Slapen op de berg
Schlosser’s Hut, op de Veliki Risnjak, is een goede uitvalsbasis voor dagtochten in het bergmassief en heeft 54 slaapplaatsen, twee eetzalen en een keuken voor ontbijt, lunch en avondeten. Geopend van 1 mei tot 31 oktober (dinsdag gesloten).
Vlucht
Croatia Airlines vliegt dagelijks in twee uur van Schiphol naar Zagreb.
Meer info
National Park Risnjak en Gorski kotar
