In de winterse zee-ijsbedekking van Antarctica is een raadselachtig gat waargenomen, groter dan Nederland en België samen.
Het gat werd ongeveer een maand geleden ontdekt door onderzoekers. Het team, dat bestaat uit wetenschappers van de University of Toronto en het SOCCOM-project (Southern Ocean Carbon and Climate Observations and Modeling), hield het gebied via satelliettechnologie in de gaten nadat er vorig jaar een soortgelijk gat was ontstaan.
Zo'n gat wordt een ‘polynya’ genoemd. Dit jaar was de maximale omvang van het gat 80.000 vierkante kilometer. Daarmee was het de grootste polynya die sinds de jaren zeventig in de Weddellzee in Antarctica werd waargenomen.
“Midden in de winter was gedurende een periode van meer dan een maand die enorme open watervlakte te zien,” vertelt Kent Moore, hoogleraar Fysica aan de University of Toronto. “Het is heel opmerkelijk dat deze polynya veertig jaar lang verdwenen was en daarna weer terugkwam.
De strenge winters in Antarctica maken het lastig om dit soort gaten te vinden, wat het onderzoek ernaar bemoeilijkt. Dit is het tweede achtereenvolgende jaar dat er een polynya ontstond, hoewel het gat vorig jaar minder groot was. Vanwege de ontdekking van het gat vorig jaar, hielden wetenschappers het gebied dit jaar in de gaten.
Het water in de diepzee in dat deel van de Zuidelijke Oceaan is warmer en zouter dan het water aan het oppervlak. Het water wordt via oceaanstromingen mee omhooggevoerd. Daardoor smelten de ijslagen die zich aan het oppervlak van de oceaan hadden gevormd. Dat zorgt voor het ontstaan van polynya.
Omdat het water in het gat steeds blootstaat aan de atmosfeer erboven, wordt de vorming van nieuwe ijslagen belemmerd. Wanneer het warmere water afkoelt doordat het in contact komt met de koude luchttemperatuur, zinkt het. Daarna warmt het weer op in dieper gelegen gebieden, waardoor een zich herhalende cyclus ontstaat.
Moore vertelt dat het team bezig is om te achterhalen waardoor deze gaten na zoveel jaren afwezigheid weer ontstaan. Hij vindt het aannemelijk dat zeezoogdieren deze nieuwe opening gebruiken om te kunnen ademen.
De afkoeling van het warmere diepzeewater wanneer het de oppervlakte bereikt, is mogelijk van invloed op de watertemperatuur van de oceaan in het algemeen. Maar afgezien van lokale weerseffecten weten wetenschappers niet wat de gevolgen zijn van deze polynya voor de oceanen en het klimaat van Antarctica, legt Moore uit. Ook is het onduidelijk of er een verband is met de klimaatverandering.
“We kennen het langetermijneffect van deze polynya niet", zegt hij.
