In 1994 probeerde motorfietsenfabrikant Harley-Davidson met een nieuw product in te spelen op zijn legendarische imago: een eau de cologne onder de naam ‘Legendary’. Wie zou niet het aroma van zweet, leer en uitlaatgassen in een flaconnetje bij de hand willen hebben? De al te optimistische productlancering kon de echte fans niet overtuigen, maar later zou deze goeddeels vergeten innovatiepoging het eerste museumstuk worden voor een nieuwe en unieke collectie.
Meer dan honderd producten die hopeloos de mist in gingen, krijgen in het Museum of Failure (‘Museum van de mislukking’) een tweede kans op naamsherkenning. Bezoekers vinden hier alle mogelijke geflopte ideeën, van niet verder ontwikkelde technologische gadgets als de Apple Newton en Google Glass tot voedingswaren als Coca-Cola BlāK (cola met koffiesmaak) en de lasagne waarmee tandpastamaker Colgate zich op de markt voor diepvrieswaren waagde.
Innovatie is een riskante business, en het is die kant die de oprichter van het museum, Samuel West, in zijn onderzoek als organisatiepsycholoog bestudeert. Hoewel vooruitgang altijd berust op vallen en opstaan, horen we meestal alleen over de triomfen.
“Ik werd een beetje moe van die voortdurende verafgoding van succes in onze samenleving, en van de stigmatisering van mislukking,” legt West uit. “Ik zie overal succesverhalen, maar meestal wijst niets erop dat de weg daarnaartoe is bezaaid met mislukkingen en andere tegenspoed.”
Wests eigen ‘eurekamoment’ kwam toen hij in Zagreb het Museum van verbroken relaties bezocht, waar hij onder de indruk raakte van de interactieve presentatie van een abstract concept als liefdesverdriet. “Ik wilde een nieuwe manier vinden om uitdrukking te geven aan het belang van mislukkingen,” zegt West. Hij besloot meteen een expositieruimte voor opmerkelijke flops te openen en vond een museumgebouw in het Zweedse Helsingborg.
De museumobjecten zijn niet zomaar flops, maar moeten aan Wests criteria voor innovatie voldoen. “Neem die ontploffende Samsung Note-smartphones: dat was een kwestie van slechte kwaliteitscontrole. Daar werden geen grenzen opgezocht om iets nieuws te bedenken, dat was gewoon een kwestie van niet goed opletten.”
Uit onderzoek blijkt dat leedvermaak over andermans falen een algemeen menselijk trekje is. Het Duitse woord voor leedvermaak, Schadenfreude, wordt ook in andere talen gebruikt om het ‘plezier in – andermans – tegenspoed’ uit te drukken.
Bij psychologisch onderzoek naar leedvermaak wordt doorgaans naar kinderen gekeken, die de buitenwereld meestal nog onbevangen benaderen. In 2014 werd in een studie beschreven hoe kinderen van nog geen twee jaar oud plezier beleefden aan de tegenspoed van anderen die als rivalen werden beschouwd. Uit onderzoek bij volwassenen kwamen factoren als gebrek aan eigenwaarde en inferioriteitsgevoelens naar voren als eigenschappen die leedvermaak aanwakkerden.
