Update: op 11 januari 2018 kondigde Denemarken aan dat het de komende zes jaar 180 miljoen kronen (24 miljoen euro) zal besteden aan het opruimen van enkele verlaten militaire bases uit de Tweede Wereldoorlog op Groenland, hoewel experts ervoor waarschuwen dat het bedrag waarschijnlijk niet hoog genoeg is om de schoonmaak te voltooien.
De duizenden vaten die door roest oranje zijn gekleurd, worden door de plaatselijke bevolking ‘Amerikaanse bloemen’ genoemd. Op een zonnige dag en van enige afstand lijken de zeventig jaar oude restanten die over het eiland Ikateq bij Groenland liggen verspreid, op weiden vol goudsbloemen in plaats van giftige herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog.
Na een akkoord tussen de VS en Denemarken (het land dat in de vroege achttiende eeuw de soevereiniteit over Groenland had geclaimd) vestigde de Amerikaanse luchtmacht in 1941 op Ikateq een basis genaamd Bluie East Two. Na de oorlog, in 1947, werd de basis weer ontruimd.
Maar volgens een man die op de basis diende, liet het Amerikaanse leger een aantal vervallen gebouwen achter waarin veel asbest was verwerkt, naast talloze vaten met gelode vliegtuigbrandstof, verroeste trucks en mogelijk honderden kratten ongebruikte dynamiet.
Vervallen bases
Bluie East Two is slechts één van ruim dertig militaire bases op Groenland die na de Tweede Wereldoorlog of de Koude Oorlog door de VS werden ontruimd, aldus Inuuteq Holm Olsen, de liaison van Groenland bij de Amerikaanse ambassade in Kopenhagen.
Voor de mensen die op Groenland wonen, zijn de verlaten bases een bittere herinnering aan een akkoord dat zonder hun medezeggenschap werd gesloten – Denemarken kende Groenland pas in 1979 een semiautonome status toe – en mogelijk een gevaar voor hun manier van leven. Veel Groenlanders leven van de jacht en de visvangst, en niemand weet welke gifstoffen er in het milieu terecht zijn gekomen, zei Olsen.
“Ze vinden het walgelijk, op z’n zachtst uitgedrukt,” zei hij. “We leren onze kinderen dat ze hun rommel moeten opruimen en stil te staan bij wat ze in het milieu weggooien.”
Amerikaanse bloemen
In 2014 en 2015 bezocht de Amerikaanse fotograaf Ken Bower het eilandje, nadat hij van vrienden over de basis had gehoord en besloot de vervuiling te fotograferen.
“Het was heel schokkend om te zien hoeveel troep er ligt en dat het er zeventig jaar na dato nog steeds ligt,” zei hij.
Toen zijn foto’s in 2016 op internet veel aandacht trokken, zette Bower een internetpetitie op waarin de Amerikaanse regering werd opgeroepen Bluie East Two schoon te maken. Tot nu toe is de petitie door meer dan 36.000 mensen ondertekend.
“In mijn land respecteer ik het milieu,” schreef een van de ondertekenaars. “Ruim jullie vieze troep op, VS.”
Hoewel de petitie niet de honderdduizend handtekeningen haalde die nodig zijn om de oproep officieel aan het Witte Huis voor te leggen, werd ze in juni wel in het Deense parlement besproken. Deense parlementsleden ondertekenden een intentieverklaring waarin werd toegezegd dat Groenland de komende vijf jaar 150 miljoen kronen (20 miljoen euro) ontvangt om enkele van de verlaten Amerikaanse bases op te ruimen.
“Het is op zichzelf positief dat Denemarken zijn verantwoordelijkheid heeft genomen,” zei Olsen.
Maar er moet nog een officiële overeenkomst worden bereikt en onderstekend, en het is nog onduidelijk welke rol de VS bij de schoonmaak zullen spelen, zei hij.
Maar er moet nog een officiële overeenkomst worden bereikt en onderstekend, en het is nog onduidelijk welke rol de VS bij de schoonmaak zullen spelen, zei hij.
Rood, wit en Bluie
Volgens een clausule in het oorspronkelijke akkoord dat de VS toestemming gaf om bases op Groenland te vestigen, zouden de Amerikanen niet verantwoordelijk zijn voor de schoonmaak. In Artikel 11 van het akkoord staat dat de VS zich na overleg met de Deense autoriteiten kunnen ontdoen van machinerie en voorzieningen.
Groenland heeft al om bijstand van de VS gevraagd bij de schoonmaak van Camp Century, een kernonderzoekscentrum uit de Koude Oorlog waar werd gewerkt aan een programma om een netwerk van nucleaire lanceerbases onder het Groenlandse ijs te bouwen. Uit nieuw onderzoek blijkt dat giftige stoffen die in het kamp werden opgeslagen, waaronder giftige PCB’s (polychloorbifenyl-verbindingen) als gevolg van de klimaatverandering en het smeltende ijs zouden kunnen vrijkomen. (Lees ook: Groenlandse ijskap smelt in ‘schokkend’ tempo – door klimaatverandering of hittegolf?)
In oktober 2017 schreef de voormalige minister van Buitenlandse Zaken van Groenland, Vittus Qujaukitsoq, een open brief aan de Deense krant Berlingske waarin hij beweerde dat Groenland de Denen al in 2014 om informatie had gevraagd over de potentiële gevolgen van het afval voor de gezondheid van toekomstige generaties van Groenlanders. Volgens Qujaukitsoq heeft hij nog geen antwoord gekregen.
Het is mogelijk dat het afval dat op Bluie East Two werd achtergelaten, schadelijk is voor mens en milieu, maar dat is niet zeker omdat er geen onderzoek naar is gedaan en de plek niet in de gaten wordt gehouden, zei Olsen.
Woordvoerders van de Amerikaanse luchtmacht en het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken verklaarden dat ze geen informatie hadden over enige Amerikaanse basis die op Groenland was ontruimd.
Andere landen zijn inmiddels geïnteresseerd geraakt in de bases. Vorig jaar deed een Chinees mijnbouwbedrijf een bod op een verlaten marinebasis genaamd ‘Bluie West Seven’, maar Denemarken sloeg het aanbod af om zijn relaties met de VS niet te belasten.
De toekomst van Bluie East Two blijft voorlopig onzeker.
“Er zijn nog veel onduidelijkheden en onbeantwoorde vragen,” zei Olsen.
Dit artikel verscheen oorspronkelijk op 25 juli 2017 en werd op 11 januari 2018 geactualiseerd naar aanleiding van berichten over de financiering van de schoonmaak.
