Midden in het groene hart van Nederland ligt een waterrijk landschap met uitgestrekte veenweiden waarop het sappigste gras groeit en koeien naar hartenlust grazen. De beste bodem voor kaas, zuivel en puren smaken. Van Goudse kaas tot finedining met streekproducten in de hoofdrol: ontdek Cheese Valley.
Soms is er niets leukers dan je eigen land door de ogen van toeristen te bekijken. Zodat je je eigen buitenlandse bezoek kunt adviseren, of gewoon, om met eigen ogen te zien waar Nederland – terecht – zo trots op is. Een van de bekendste, mooiste en lekkerste lokale culinaire producten is natuurlijk de Goudse kaas. Het ‘gele goud’ kent een eeuwenlange geschiedenis die boeren, makers, markten en kaasliefhebbers nog steeds verbindt en die je tegenwoordig nog steeds kunt beleven.
Goudse kaas komt niet uit Gouda
Als er een kaas die over de hele wereld beroemd is, dan is het wel Goudse kaas, een van Nederlands grootste en belangrijkste exportproducten. Maar Goudse kaas wordt niet in de stad Gouda gemaakt maar in de dorpen en boerderijen in het omliggende gebied. Deze kleine en charmante streek, die bestaat uit de regio’s Gouda, Bodegraven-Reeuwijk, Woerden en Krimpenerwaard, is ‘Cheese Valley’ gedoopt, zeg maar gerust het kloppende hart van de Nederlandse kaasmakerij. In dit waterrijke gebied, dat je al fietsend, wandelend en varend kun verkennen, vind je uitgestrekte weiden, steden en dorpen, en natuurlijk kaasboerderijen, kaasmarkt, kaaswinkels en restaurants met smakelijke streekproducten op het menu.
De naam Goudse kaas stamt uit de Middeleeuwen, toen de stad Gouda de exclusieve marktrechten verkreeg om kaas te verkopen in het graafschap Holland (zoals het toen heette). Daarna reisden alle boeren naar de markt in Gouda om hun waren te verkopen. De stad dankt zijn kaasreputatie dus niet zozeer aan de kaasmakerij, maar aan de kaashandel. Inmiddels zijn er nog zo’n driehonderd Nederlandse boeren die in deze regio ‘boerenkaas’ produceren.
Dat wil niet zeggen dat je Gouda op een toekomstige kaastour over moet slaan, integendeel. Zo kun je op donderdagen van april tot en met augustus de legendarische Gouda kaasmarkt bezoeken, om met eigen ogen te zien hoe kaas in het verleden werd verhandeld. Breng dan meteen een bezoek aan De Waag, een historisch pand uit 1668, waar tegenwoordig een kaas- en cadeauwinkel is gehuisvest. Ook worden hier kaasproeverijen gehouden en kun je een rondleiding door het kaasmuseum krijgen.
Beschermd
‘Boerenkaas’, ‘Noord-Hollandse Gouda’ en ‘Gouda Holland’ zijn door de Europese Unie geregistreerd als producten met een beschermde geografische aanduiding, wat betekent dat ze alleen in Nederland mogen worden gemaakt met melk van Nederlandse koeien.
Tip: Proef het beste van de regio
Gouda: in Relais & Châteaux Weeshuis Gouda vind je naast een brasserie ook het finediningrestaurant Lizz. Onder leiding van Chef-kok Remco Kuijpers serveert men hier verfijne gerechten die als fundamenten producten uit de regio hebben.
Stolwijk: ook in restaurant De Nieuwe Polderkeuken kookt men graag en creatief met het beste van wat het Groene Hart aan moois te bieden heeft: lokale, dagverse ingrediënten en bijzondere smaken.
Kaasmarkten en Kaaskoninginnen: Bodegraven-Reeuwwijk
Iets ten noorden van de stad Gouda liggen Reeuwijk en Bodegraven. In deze plaatsen en het omliggende gebied vind je een aantal niet te missen kaasstops. Van oudsher is dit een belangrijk kaashandelcentrum en nog steeds vind je hier belangrijke kaasmagazijnen. Bodegraven heeft zelfs in 1982 een monument ter ere van kaas en het honderdjarig bestaan van de markt laten plaatsen. Bezoek ook het Kaasmuseum Bodegraven, waar je onder meer de gereedschappen ziet waarmee kaas vanaf de negentiende eeuw werd gemaakt en historische foto’s en documenten over het boerenleven van Bodegraven-Reeuwijk.
Tijdens de Najaarsmarkt in september in Bodegraven draait alles om de kaasmarkt en het handjeklap van de boerenkaas naar de handel. Hier proef je de beste kazen uit de omgeving – vaak bekroonde – en daaromheen is er een kermis, een kaas- en bloemenshow én wordt de Kaaskoningin gekroond, een inmiddels zeventig jaar oude traditie.
Tip: als kaasliefhebber mag je op een rondje Cheese Valley eigenlijk dit gerecht niet missen: kaasfondue. Bij restaurant De Munt in Bodegraven staat die op de kaart, naast een heleboel andere smaakvolle gerechten mét en zonder kaas.
Woerden: Eeuwenlange kaastraditie
Ten oosten van Bodegraven ligt het stadje Woerden. Wie ‘Woerden + kaas’ googelt, krijgt een fikse lijst kaashandels, -pakhuizen, -boeren, -winkels en -groothandels voorgeschoteld. Niet gek, met zo’n lange kaasgeschiedenis. Zo dateert de oudste boerenmarkt in deze regio uit 1410 en bestaat de drukbezochte Boerenkaasmarkt, die van half juni tot half augustus op zaterdag op de centrale markt wordt gehouden, al sinds 1885. Op die markt proef en koop je natuurlijk de heerlijkste kazen én zie je hoe de kaas traditioneel verhandeld wordt: door middel van ‘handjeklap’ tussen de boeren en handelaren. Een spreekstalmeester geeft daarbij uitleg over alle geheimen en tradities die de kaasmarkt te bieden heeft.
Woerden heeft ook een aantal jaarlijks terugkerende evenementen in het teken van kaas, zoals de Graskaasdag (juni) en de Historische Kaasmarkt, waar je onder meer kaasmaaktechnieken uit de Romeinse tijd kunt bewonderen (augustus). Andere bekende markten zijn de boerenmarkt en de wekelijkse streekmarkt, beide op het Kerkplein in Woerden.
Tip: Kaaspakhuis Woerden
Wie echt álles over kaas wil weten, kan niet om Kaaspakhuis Woerden heen. De Cheese Experience is het enige nog in werking zijnde kaaspakhuis van Nederland dat je kunt bezoeken. Hier word je rondgeleid door een van de enthousiaste gidsen die alles weten over kaas, en leer je alles over kaasmaken, zie je hoe handelaren hun kazen opslaan en bewonder je de authentieke kaasopleg waar echte kazen liggen te rijpen.
De sterren van de Krimpenerwaard
De Krimpenerwaard vormt het groene hart van Cheese Valley en wordt omsloten door de rivieren de Hollandse IJssel, de Lek en de Vlist. Dit waterrijke gebied met sappige groene weiden is het domein van de Krimpenerwaardse koeien, wier melk het belangrijkste ingrediënt van de smakelijke boerenkazen uit deze regio. Al eeuwenlang houden de boeren van de Krimpenerwaard het gras zo eiwitrijk en mals mogelijk. Dat komt de melk en dus de kaas ten goede. In de lente zie je hoe hier de koeien na een winter in de stal, weer naar buiten mogen en daar duidelijk dolgelukkig over zijn: al springend begroeten ze hun wei. Wie hiervan – gecombineerd met de geur van vers gras en de landelijke vergezichten – ooggetuige is, weet: het voorjaar is begonnen.
Tip: Bezoek het Streekmuseum Krimpenerwaard
Om een beter beeld te krijgen van hoe het (boeren)leven er in deze streek uitzag, bezoek je het Streekmuseum. Het museum bevindt zich in een monumentale zeventiende-eeuwse boerderij waarvan de stal, de keuken, de pronkkamer en de kelder de precies zijn zoals deze destijds waren. De dagelijkse objecten (het museum bezit er zo’n twintigduizend), van doopjurk tot aan disteltang, van serviezen tot aan voedselbonnen waarmee de ruimtes zijn gevuld brengen de geschiedenis van de Krimpenerwaard tot leven.
Tip tot slot
Om je makkelijk en duurzaam van Gouda naar Woerden te verplaatsen en onderweg op de lekkerste en interessantste plekken te stoppen, ontdek je Cheese Valley het beste per fiets. Neem een rugzak mee of voorzie je fiets van fietstassen, ongetwijfeld kun je het niet weerstaan om onderweg kaas voor thuis in te slaan. Er zijn diverse routes uitgestippeld die je langs markten, winkels, musea en door natuurgebieden leiden. Neem bijvoorbeeld de Cheese Valley Fietsroute van een kleine 36 kilometer langs Woerden, Kamerik, Bodegraven, of de Boerenkaasroute van 42 kilometer van De Waag in Gouda naar verschillende kaasboerderijen inde omgeving.
Meer heerlijke kaasverhalen en tips over wat te zien, te doen en te proeven lees je hier.
