National Geographic produceerde deze verhalen als onderdeel van een partnership met Rolex, ontstaan om het ontdekken en behouden te promoten. De organisaties werken samen om veterane explorers te ondersteunen, emerging explorers te verzorgen en de wonderen van de Aarde te beschermen.
Het was 1981 en Angelique Songco, destijds werkzaam op een boot voor duikuitstapjes, bekeek vol bewondering de atollen die zich voor haar ogen ontvouwden: het ‘koralen hart’ van de Filipijnen. Maar in de jaren daarna zag ze de schaduw van menselijke activiteiten over de Suluzee vallen.
Een stroom van vissers uit verafgelegen provincies als Quezon, 685 kilometer verderop, kwamen naar het Tubbataha-rif, een van de koraalriffen met de hoogste biodiversiteit ter wereld, om hier in hun levensonderhoud te voorzien. De gevolgen waren rampzalig. Vis werd met dynamiet gedood en cyanide werd over de koraalriffen gespoten om de vissen te verdoven. Op de eilandjes van het rif doodden de vissers zeevogels en raapten er hun eieren.
“Zonder enig inzicht in de ecologische waarde van deze mariene habitat was ik ervan overtuigd dat dit soort natuurschoon beschermd moest worden,” zei Songco in 2015 tegen het Wereldnatuurfonds.
In 2001 meldde Songco zich voor de post van parkopzichter van het Tubbataha-rif, dat sinds 1988 beschermd gebied was. Sindsdien heeft ze haar leven gewijd aan het behoud van het rif. En haar werk heeft vrucht gedragen: terwijl koraalriffen in de hele wereld worden bedreigd, is het Tubbataha-rif verbluffend ongerept gebleven.
“Het eerste wat je opvalt, is dat je in een oceaanwildernis bent beland,” zeggen National Geographic-fotografen David Doubilet (tevens Rolex-ambassadeur) en Jennifer Hayes, die het rif in mei 2017 bezochten. “Je merkt dat de zee en het zeeleven hier op hun eigen voorwaarden bestaan, niet op die van ons.”
Tussen de onderzeese muren van koraal die bijna honderd meter in de diepte reiken, heerst de chaos van de natuur. Scholen horsmakrelen flitsen en schitteren in het water en marmerkleurige roggen patrouilleren in de diepte. Tijgerhaaien, doorgaans solitaire jagers, zwemmen in Tubbataha naar verluidt in groepen rond.
Al met al leven in Tubbataha zo’n zeshonderd soorten vis en 360 koraalsoorten (ongeveer de helft van alle bekende soorten). De koraaleilandjes in het zeepark vormen de grootste broedkolonie van de Filipijnen en bieden toevlucht aan honderd vogelsoorten.
“Alles wijst erop dat het Tubbataha-rif zijn oorspronkelijke natuurlijke staat benadert,” zegt John McManus, zeebioloog aan de Rosenstiel School van de University of Miami. “Dit is iets wonderbaarlijks.”
Een natuurschat
De oase van rust die de mens in samenwerking met de natuur in Tubbataha heeft gecreëerd, is een uitzondering binnen de zogenaamde Koraaldriehoek, een regio in Zuidoost-Azië met een enorme biodiversiteit die door overbevissing en internationale scheepvaart wordt belaagd.
Hoe is het mogelijk dat Tubbataha is ontsnapt aan de overbevissing die de naburige riffen teistert? Ten dele door zijn isolatie. Tubbataha ligt midden in de Suluzee, 150 kilometer van de dichtstbijzijnde bewoonde eilanden. Op geen van beide koraaleilandjes komt zoetwater voor.
Maar in de jaren tachtig van de vorige eeuw begonnen plaatselijke vissers gebruik te maken van gemotoriseerde boten genaamd bangka’s, waardoor ze de rijke wateren van het rif als nooit tevoren konden doorklieven. Terwijl vissers Tubbataha bedreigden, smeekten natuurbeschermers de Filipijnse regering om in te grijpen.
In 1988 riep president Corazon Aquino het Tubbataha-rif uit tot het eerste nationale zeepark van de Filipijnen. Vijf jaar later werd het park opgenomen in de Unesco-werelderfgoedlijst.
Maar goede bedoelingen in Manilla of Parijs betekenen niet zoveel in het midden van de Suluzee. En dat was het probleem waar Songco zich op stortte. In de afgelopen zestien jaar heeft zij onder de bevolking steun voor het rif opgebouwd, door zich in de openbaarheid te presenteren als een soort goede fee, aldus McManus.
Songco heeft het recht aan haar zijde. De Filipijnen hebben de visserij op het Tubbataha-rif verboden, en in samenwerking met de Unesco nam het land onlangs aanvullende maatregelen om het tegen de scheepvaart te beschermen. Daarnaast wordt Tubbataha al sinds 1995 beschermd door oplettende parkopzichters, van wie sommigen ex-militairen van het Filipijnse leger zijn. Zij wonen twee maanden achtereen in totale afzondering in het park. Hun enige houvast: een stukje zand en wat beton dat te midden van een weidse waterwereld uit zee steekt.
Deze buitengewone maatregelen beschermen de uitzonderlijke eigenschappen van het Tubbataha-rif. Het rif wordt beschouwd als een van de beste duikplekken ter wereld en trekt een vorm van toerisme aan dat vele malen meer opbrengt dan de visserij op het rif ooit zou kunnen. Het toerisme dekt bijna de helft van de uitgaven van het zeepark en een deel van de opbrengsten uit het toerisme gaat naar de plaatselijke overheid.
Het Tubbataha-rif draagt ook 29 procent bij aan de totale Filipijnse visvangst. Volgens bioloog Angel Alcala van de Silliman University worden enorme hoeveelheden zeelarven op zeestromingen naar het Tubbataha-rif en de rest van de Suluzee meegevoerd. Door die toestroom worden de wateren hier telkens aangevuld met nieuw leven, waardoor het land zijn voedselvoorziening in stand kan houden.
Bedreigingen in de toekomst?
Ondanks het succesvolle beheer van het park blijven er uitdagingen. Parkopzichters vinden nog altijd nesten van zeevogels die zijn gebouwd met aangespoeld plastic, en ondanks het verbod op visserij blijven illegale vissers het hardnekkig proberen. Sinds 2013 heeft het Tubbataha-rif zich hersteld van het aan de grond lopen van een Amerikaans marineschip, waarbij tweeduizend vierkante meter koraalrif werd beschadigd.
En omdat de opwarming van de zeeën verdergaat, kan plaatselijk toezicht niet verhinderen dat ook de Suluzee steeds warmer en zuurder wordt. Door dit soort veranderingen zullen de koralen van het rif meer en meer onder druk komen te staan en potentieel fatale verblekingsepisoden doormaken. Van 2014 tot 2017 – de ernstigste episode van koraalverbleking tot nu toe – kreeg het Tubbataha-rif na twee decennia van relatieve kalmte te maken met twee jaren van verblekingsstress.
En de bedreiging van het Tubbataha-rif door klimaatverandering lijkt erger te worden. Volgens een recent rapport van de Unesco zal het rif tegen het jaar 2040 ten minste tweemaal per decennium aan ernstige warmtestress worden blootgesteld. En als de wereldwijde CO2-uitstoot niet wordt teruggebracht, zou het rif tegen die tijd elk jaar door warmtestress kunnen worden getroffen, met mogelijk fatale gevolgen voor het koraal.
Maar voorlopig is het Tubbataha-rif gezond en wel, als een uniek natuurgebied dat tot het laatste moment bewaakt (en bewonderd) zal worden door zijn beschermers.
“Ik kan amper woorden vinden voor het ongelooflijke natuurschoon dat je op het Tubbataha-rif ziet,” zegt Fanny Douvere, hoofd van het mariene programma van het Unesco-werelderfgoedcentrum. “Een foto kan nooit uitdrukken wat je hier ervaart.”
