Zo’n 100 miljoen jaar geleden liep een enorme, vleesetende dinosaurus rond in de huidige Argentijnse regio Patagonië. De nieuw ontdekte soort van ruim tien meter lang en meer dan vier ton zwaar heeft bepaalde fysieke kenmerken gemeen met de Tyrannosaurus rex, zoals een immense kop en kleine voorpoten.
Maar de carnivoor, die onlangs werd beschreven in een artikel in het vakblad Current Biology, is geen naaste verwant van de tyrannosaurussen. Het dier hoort bij een heel andere groep dinosaurussen, de zogenaamde Carcharodontosauridae, en was al miljoenen jaren uitgestorven voordat T. rex ten tonele verscheen. De twee soorten ontwikkelden hun korte ‘armen’ dan ook onafhankelijk van elkaar, wat erop duidt dat kleine voorpoten mogelijk meer evolutionaire voordelen bieden dan eerder werd gedacht.
‘Ik ben ervan overtuigd dat die relatief korte armpjes een bepaalde functie hadden,’ aldus hoofdonderzoeker en paleontoloog Juan Canale van de Argentijnse Universidad Nacional de Río Negro in een persverklaring. ‘Mogelijk gebruikten ze die ledematen voor voortplantingsgedrag, bijvoorbeeld om het vrouwtje vast te houden tijdens de paring, of om zichzelf weer overeind te kunnen helpen na het rusten of na een val.’
De nieuwe soort werd in 2012 ontdekt tijdens veldonderzoek dat deels door de National Geographic Society werd gefinancierd. Het gevonden dier kreeg de naam Meraxes gigas, naar de draak Meraxes uit de fantasyserie Een lied van ijs en vuur van George R.R. Martin.
Lees ook: Deze slanke dinosauriërs waren eigenlijk T. rex-tieners | National Geographic
De vondst levert paleontologen in ieder geval meer inzicht op in de Carcharodontosauridae (de naam van deze dieren staat voor ‘reptielen met haaientanden’). Tot deze groep hoort onder meer de Giganotosaurus, een van de grootste carnivoren die ooit leefde en een van de sterren in de nieuwe film Jurassic World: Dominion.
‘Door deze vondst weten we meer over de diversiteit binnen deze groep dinosaurussen en over de evolutie en ecologie in het tijdperk waarin ze leefden,’ aldus paleontoloog Thomas Carr van het Carthage College in de Amerikaanse staat Wisconsin, die niet betrokken was bij het onderzoek. ‘Het daadwerkelijke aantal dinosaurussen en andere uitgestorven dieren wordt waarschijnlijk ernstig onderschat; het is dan ook goed dat we een nieuwe soort aan de stamboom kunnen toevoegen.
Vertrouwde trekjes
Tien jaar geleden stuitte een internationaal team van paleontologen die onderzoek deden in het noorden van Patagonië op een grote schat aan dinosaurusfossielen. Al op de allereerste dag dat ze aan het graven waren, vonden ze de gefossiliseerde resten van M. gigas, onder meer een bijna intacte schedel en een zo goed als compleet onderlijf. Het skelet is inmiddels een van de meest complete Carcharodontosauridae die ooit werd aangetroffen.
Ooit werd gedacht dat T.rex en andere vleesetende carnivoren met kleine armen hun voorpoten niet gebruikten, en dat de ledematen daarom in de loop van de tijd waren gekrompen. Maar volgens de onderzoekers blijkt uit hun ontdekking dat het toch niet zo simpel ligt.
Volgens paleontoloog Peter Makovicky van de University of Minnesota, een van de onderzoekers en daarnaast National Geographic Explorer, deed zich bij beide soorten een identieke evolutionaire verandering voor wat betreft hun manier van jagen. ‘Naarmate hun armer korter werden, werd hun kop groter,’ zegt hij. ‘Er was sprake van een overgang van functies, met name wat betreft het vangen van prooien, van hun voorpoten naar hun schedel.’
Makovicky denkt dat de ledematen van de dieren krompen naarmate ze hun kop vaker gingen gebruiken en hun armen minder. Maar hij wijst er ook op dat de poten van deze dinosaurussen gespierd bleven, wat erop duidt dat ze wel een functie bleven houden.
Hun kleine armen zijn niet het enige raadselachtige aan M. gigas. Daarnaast zaten aan de uiteinden van zijn poten sikkelvormige klauwen, vergelijkbaar met die van de Velociraptors. Bovendien ontdekten de onderzoekers dat zich op de schedel van M. gigas allerlei richels en bulten bevonden. Ze vermoeden dat die waren om potentiële partners te lokken.
Maar waar deze eigenschappen precies voor dienden, zal mogelijk nooit bekend worden. Fossielen leveren slechts beperkt informatie op over het gedrag van dinosaurussen, en paleontologen ontwikkelen hun theorieën daarover vooral door anatomische vergelijkingen te maken met nu nog levende diersoorten. Op basis van wat nu bekend is, kunnen de deskundigen alleen maar speculeren over de reden dat M. gigas eruitzag zoals hij deed.
Dieper graven
Hoewel er dus nog veel raadsels overblijven, helpen vondsten zoals die van M. gigas wel degelijk om een beter beeld te krijgen van de prehistorische wereld.
‘Het fossiel van M. gigas bevat complete gedeelten van het skelet die we nog nooit eerder zagen, zoals van de voor- en achterpoten. Daardoor kregen we meer inzicht in bepaalde evolutionaire trends en in de anatomie van de Carcharodontosauridae,’ aldus Canale in het persbericht.
Lees ook: Leek de echte T. Rex op het beest in Jurassic Park? | National Geographic
Door scans te maken van de hersenpan van de dinosaurus en zijn voorpoot nader te onderzoeken hopen de wetenschappers meer te weten te komen over overeenkomsten en verschillen tussen deze soort en andere Carcharodontosauridae. En terwijl ze elk botje van de M. gigas nauwkeurig onderzoeken, nemen de onderzoekers ook even de tijd om zich te verwonderen over deze prehistorische reus.
‘Ik doe dit nu bijna dertig jaar. Ik heb over de hele wereld al van alles opgegraven, maar dit is toch wel iets bijzonders,’ aldus Makovicky. ‘Naast de wetenschappelijke waarde van deze vondst, is dit ook gewoon echt een hele coole dinosaurus met zijn drakenkop en enorme omvang.’
De National Geographic Society, die zich inzet om de wonderen van onze wereld over het voetlicht te brengen en te beschermen, financierde het werk van Explorers Peter Makovicky en Pablo Gallina. Lees verder over de steun die de Society geeft aan Explorers.
Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op nationalgeographic.com
