Wie door de straten van Florence in Italië slentert, is waarschijnlijk snel verkocht. Dat geldt in het bijzonder voor wijnliefhebbers, vooral vanwege de zogenoemde buchette di vino. Uit deze kleine ramen worden glazen chianti classico, tignanello en andere Toscaanse wijnen geserveerd. Buchette di vino zijn kleine wijnluikjes die al bijna vijfhonderd jaar onderdeel uitmaken van de stad. De geliefde traditie stierf in de twintigste eeuw bijna uit, maar maakte onlangs een comeback. De coronapandemie speelde daarbij een belangrijke rol.
De comeback van de wijnramen in Florence
‘Mamma mia!’ zegt Renaissance-historicus en tourgids Rocky Ruggiero. ‘Ik had niet gedacht dat de wijnramen zouden blijven bestaan na de coronapandemie, maar ze zijn de afgelopen jaren alleen maar populairder geworden, vooral dankzij Stanley Tucci’s tv-serie Searching for Italy.’
In die serie ontving Tucci een glas wijn via een kleine opening in de muur van het restaurant Babae in Florence. Dit was een van de eerste horecazaken die deze traditie in 2020 in ere herstelde. Nu staan er tientallen mensen in de rij voor de wijnramen in Florence.
Leestip: Italië zonder overtoerisme? Deze 5 minder drukbezochte steden zijn ook een bezoek waard
‘Er zijn nu ongeveer tien wijnramen geopend die glazen wijn, eten, espresso en zelfs gelato verkopen,’ vertelt Corinna Carrara, een gids die liefhebbers rondleidt langs enkele van de bijna tweehonderd originele buchette di vino in Florence.
De geschiedenis van de wijnramen in Florence
In Florence ontstonden de wijnramen in 1559. Cosimo I de’ Medici, de eerste groothertog van Toscane, stond adellijke families toe de overtollige wijn uit hun wijngaarden te verkopen in hun palazzo’s in de stad. Dat mocht belastingvrij, maar alleen in kleine hoeveelheden en meestal in fiascos: kleine handgeblazen glazen flesjes die vaak in stro of riet werden gewikkeld.
Vandaag de dag wordt wijn vooral gedronken ter ontspanning of voor de gezelligheid, maar in de Renaissance was het drinken van wijn van levensbelang: het water was destijds vervuild en zat vol ziekten. ‘Vroeger was wijn drinken een noodzaak,’ zegt Carrara. ‘Je tekende je doodvonnis als je het water dronk.’
Hoe maak je een wijnraam
In het begin werden er kleine openingen gemaakt in de grote houten deuren van de paleizen, net groot genoeg om een fles door te schuiven. Toen het idee aansloeg, werden wijnramen in de stenen muren van gebouwen gemaakt. Klanten belden aan of klopten op de kleine houten of metalen deur om bediend te worden.
Leestip: Pantelleria: het vulkanische eiland van Italië voor wijnliefhebbers
‘De muren zijn ongeveer anderhalve meter dik, dus het was erg duur om een gat in dat gesteente te hakken,’ zegt Carrara. ‘Pas in de zeventiende eeuw werden huizen gebouwd met dat kleine raam erin. Je moest hiervoor wel altijd toestemming vragen aan de De’ Medici-familie.’
Bescherming tegen de pest
Toen de pest Florence in 1630 teisterde, vormden wijnramen een van de eerste verdedigingslinies tegen de gevreesde ziekte, die twaalf procent van de bevolking doodde. In zijn boek ‘Relazione del Contagio stato in Firenze l'anno 1630 e 1633’ uit 1634 beschreef de Florentijnse geleerde Francesco Rondinelli hoe dat werkte.
Door wijn thuis vanuit een raam te verkopen, liep men minder gevaar om buitenshuis de pest op te lopen. Klanten betaalden met munten die direct in azijn werden gegooid om ze te ontsmetten. In de achttiende eeuw telde Florence honderden wijnramen en verspreidde de trend zich ook over de rest van Toscane en Noord-Italië.
Het oudste wijnraam?
Wijnramen kennen dus een lange geschiedenis, maar wat was de allereerste? In een lokaal archief in Florence werd een document uit 1596 gevonden waarin mogelijk het oudste wijnraam wordt genoemd. Het document beschrijft de kosten die zijn betaald aan een timmerman en smid voor het installeren van een wijnraam in het Palazzo Rucellai.
Leestip: Waarom Lecce een ideaal alternatief is voor Florence
Volgens tourgids Ruggiero, die ook hoogleraar in Italiaanse kunst- en architectuurgeschiedenis is, is het niet gek dat Florence de broedplaats van deze wijnramen is.
‘Florence vertegenwoordigt de geboorte van de moderne wereld,’ zegt hij. ‘In de academische wereld zijn we afgestapt van het gebruik van Renaissance en verwijzen we ernaar als vroegmodern. Zo'n beetje elk aspect van de huidige maatschappij komt voort uit Grieks-Romeinse of Florentijnse invloeden. Zelfs wijnramen.’
Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!
