De Basilica di Santa Croce in Lecce is zo rijkelijk versierd dat de kerk in beweging lijkt te zijn: cherubijnen wervelen in een spiraal en slingers van granaatappelbladeren bewegen naar boven waar ze allemaal rond het centrale venster cirkelen. ‘De bouw begon in 1549,’ vertelt lokale gids Anita Maggiulli over de kerk van Lecce. ‘Maar het duurde meer dan 140 jaar om die te voltooien.’
Lecce, de grootste stad van Salento
Het was de moeite waard, want de kerk van Lecce werd het symbool van de stad. Dit is het grootste stedelijke centrum van Salento, het puntje van de hak van de Italiaanse laars.
Leestip: Dit zijn de mooiste stranden van Puglia
Het is een gebied dat goed weergeeft waar de bredere regio Puglia om bekendstaat: witgekalkte dorpjes, lange zandstranden en het kristalheldere water van de Ionische en Adriatische Zee. Maar de stad Lecce in het achterland is ook beroemd om de grootse, vakkundige architectuur, die het de bijnaam ‘Florence van het zuiden’ heeft opgeleverd.
Deze architectuur levert Lecce de bijnaam ‘Florence van het zuiden’ op
Volgens Anita komt die bijnaam uit de koker van George Berkeley, een Ierse bisschop die in de achttiende eeuw door Puglia reisde. In een tijd waarin het Italiaanse zuiden werd gezien als onveilig en wetteloos, bereikte hij de periferie en vond een stad met beschermende muren, zo’n 140 kerken en vooral prachtige gevels.
‘Hij was... onthutst,’ zegt Anita. ‘Hij beschreef het als een plek die niet onderdeed voor Rome of Venetië, en zelfs leek op een klein Florence.’
Barokke architectuur in Lecce
De Toscaanse hoofdstad was een bakermat van de Renaissance, maar in Lecce zie je vooral barokke invloeden. Deze weelderige kunstvorm ontstond in Rome in de zeventiende eeuw. Het Vaticaan bestreed de dreiging van het protestantisme toen op de manier die het het beste kende: door opzichtig machtsvertoon.
Leestip: Alles wat je moet zien en proeven in Bari, de hoofdstad van Puglia
Later verspreidde de barok verder naar het zuiden en kreeg de kunstvorm een lokale twist. ‘We konden niet spelen met afmetingen zoals de Romeinen, noch prestigieuze materialen gebruiken zoals de Napolitanen,’ zegt Anita. ‘Maar we waren gezegend met een ‘arm’ materiaal waarmee we wonderen konden creëren: leccesteen.’
Dit type kalksteen heeft een aantal opvallende kenmerken. Het wordt gewonnen in de steengroeven rond Lecce en vormde ooit de bodem van een zee. Tot op de dag van vandaag vind je daarom schelpen en fossielen terug in dit kalksteen. Bovendien is het zo kneedbaar dat je er met een zakmes in kunt snijden.
Het unieke kalksteen van Lecce
Het stadscentrum is bijna volledig gekleurd in de karakteristieke warme, gebroken witte tint van de leccesteen. Hoewel de barokke stijl aanvankelijk was voorbehouden aan kerken en herenhuizen, werden grote delen van Lecce in deze stijl herbouwd.
In de afgelopen dertig jaar zijn lokale ambachtslieden ook gaan experimenteren met een modernere benadering van steenhouwen. Een van de eersten die dit deed, was beeldhouwer Renzo Buttazzo. Inmiddels is hij in de zestig. De volgende ochtend begroet hij me bij zijn huis en atelier aan de rand van San Cesario, op tien minuten rijden van Lecce.
Leestip: De geschiedenis van de maffia. Zo ontstond de georganiseerde misdaad in Italië
‘Heet, hè?’ zegt hij bij wijze van begroeting in zijn tuin, terwijl hij aan zijn grijze linnen overhemd trekt om te wapperen. ‘Ik geef hier workshops steenhouwen om bezoekers te laten zien dat Salento meer is dan zon en zee,’ vertelt hij. ‘Als je de streek echt wilt leren kennen, moet je de mensen ontmoeten die het hebben opgebouwd.’
De moderne toepassingen van de leccesteen
Achter in de tuin heeft Buttazzo een kleine expositieruimte. Door het panoramadak valt het daglicht op zijn sculpturen die op houten sokkels staan opgesteld. Het zijn golvende figuren zonder gezicht of gelaatstrekken en vormen die lijken samen te trekken en uit te zetten, zonder hoeken of harde lijnen, zonder begin of einde.
Wanneer Renzo praat over het werken met leccesteen, gebruikt hij het woord sconvolgere. Dit Italiaanse werkwoord betekent dat je een status quo doorbreekt. In het begin van de jaren negentig, toen ambachtslieden het materiaal vooral gebruikten om engelachtige figuren te beeldhouwen, maakte Renzo er alledaagse voorwerpen van, zoals klokken en lampen, voordat hij overging op abstracte beeldhouwkunst.
‘Ik neem het oude – de barok – om het hedendaagse te creëren,’ vertelt Renzo. Op zijn gehavende sandalen loopt hij terug naar buiten, zijn zolen krijtwit van de steenresten die op de vloer liggen. ‘Als lokale steenhouwers hebben we een lange traditie van uitmuntendheid en we hebben de plicht om die voort te zetten. Onze voorgangers hebben met hun handen iets prachtigs gebouwd als de Santa Croce. Vier eeuwen later werk ik op dezelfde manier.’
Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium én steun de missie van National Geographic. Word nu lid!
