Een aantal jaar geleden scheerde de NASA-sonde Juno laag over de ‘Grote Rode Vlek’ van Jupiter. Het was de eerste keer dat de beroemdste storm van het zonnestelsel van zó dichtbij bekeken werd.
Op een hoogte van slechts negenduizend kilometer boven de donkerrode spiraal zag de sonde een ziedende wirwar van wolken, doorspekt met kleinere, turbulente draaikolken.
'Wow, de storm is echt veranderd sinds de opnames die Galileo twintig jaar geleden maakte!' zegt Amy Simon van het Goddard Spaceflight Center van NASA, verwijzend naar het laatste ruimtevaartuig dat Jupiter bezocht. 'Veel interessante details waarmee we de beide missies kunnen vergelijken.'
De Rode Vlek van Jupiter is zo groot als de aarde
Jupiters kolkende rode vlek is een storm van Homerische omvang. De oogvormige orkaan is zó groot dat de aarde er ruim in zou passen. En het is een van de kenmerken van Jupiter die iemand met behulp van een amateur-telescoop gemakkelijk kan spotten.
De orkaan woedt nu al eeuwenlang non-stop, waarbij de lucht boven de kleurige wolkenbanden van de planeet heter dan lava wordt.
Op andere planeten duren stormen van deze omvang niet lang; de ‘Grote Donkere Vlek’ van Neptunus, die in 1989 door de sonde Voyager 2 werd gespot, was in 1994 verdwenen. Op Saturnus brak eind 2010 een crèmekleurige storm uit, die vervolgens een wolkenstaart achter zich aantrok die de hele planeet omcirkelde maar in het jaar daarna langzaam in het niets opging.
De storm op Jupiter krimpt
Het is verleidelijk te denken dat deze megastorm het oppervlak van Jupiter tot in lengte van dagen zal sieren, maar in de afgelopen 150 jaar is de Grote Rode Vlek aan het krimpen.
Geschat wordt dat de storm in de negentiende eeuw een lengtedoorsnede van ruim 40.000 kilometer had, maar inmiddels is hij meer oranje geworden en gekrompen tot een vlek met een lengtedoorsnede van ‘nog maar’ 16.319 kilometer, volgens een meting april 2017. Sommige observaties lijken erop te wijzen dat de vlek sneller krimpt dan ooit tevoren.
'Hoe snel deze vlek rond wordt of helemaal verdwijnt, zal afhangen van de vraag of hij een trend op lange termijn volgt of niet,' zegt Simon. 'Hij kan zich stabiliseren of we zullen een of andere grote gebeurtenis zien die de vlek verstoort.'
Met behulp van de ruimtetelescoop Hubble houdt Simon de storm al jaren in de gaten; daarnaast beschikt ze over gegevens die teruggaan tot de jaren zeventig van de negentiende eeuw, waaruit blijkt dat de storm ook toen al duidelijk kleiner werd.
Simon zegt dat het voor stormen normaal is om ronder te worden naarmate ze langer bestaan. Ze kan niet voorspellen of de Grote Rode Vlek in het niets zal oplossen of een stabiele en meer permanente ronde vorm zal aannemen.
Beelden als die van Juno zouden haar en andere wetenschappers meer inzicht moeten geven in de interne dynamiek die de storm aandrijft en mogelijk van steeds minder energie voorziet.
