In januari 1610 deed Galileo Galilei een bijzondere ontdekking die onze kijk op het heelal voorgoed zou veranderen. Door zijn telescoop zag hij de vier hemellichamen die we nu kennen als de Galileïsche manen. Europa, Ganymedes, Io, en Callisto waren de eerste bekende manen die rondom een andere planeet dan de aarde draaien: Jupiter.
De Italiaanse astronoom kon toen nog niet weten dat vooral de maan Europa in de 21ste eeuw de aandacht van wetenschappers zou wekken. Wat maakt Europa interessanter dan de tientallen andere manen die inmiddels rondom Jupiter zijn ontdekt? Het antwoord: deze maan zou weleens kunnen voldoen aan de voorwaarden die nodig zijn om leven mogelijk te maken.
De Europa Clipper-missie
In 2024 stuurt NASA het ruimtevoertuig Europa Clipper naar Jupiter en haar manen. Clipper moet daar in 2030 aankomen en zal vervolgens een kleine vijftig keer langs Europa razen. Het doel van de missie is intrigerend: achterhalen of er leven mogelijk is op deze unieke maan.
De keuze van NASA om de miljarden dollars kostende ruimtemissie naar Europa te sturen, is niet uit de lucht gegrepen. Er zijn signalen dat Europa organismen zou kunnen huisvesten. Genoeg redenen om opnieuw een bezoek te brengen aan deze maan bij Jupiter.
De zoektocht naar mogelijk leven onder Europa
Het ijzige oppervlak van Europa lijkt op het eerste oog misschien niet direct de ideale thuishaven voor levende wezens (lees: kleine organismen). De zoektocht naar leven richt zich echter vooral op wat er onder de ijslaag schuilgaat. Daar ligt waarschijnlijk een oceaan van vloeibaar zoutwater die zestig tot 150 kilometer diep is en meer water bevat dan er op aarde te vinden is.
Dat is interessant, want water is een van de bouwstenen van leven zoals wij dat kennen. Maar met alleen H2O ben je er nog niet. Er zijn meer chemische stoffen, waaronder zuurstof en koolstofdioxide, nodig om leven mogelijk te maken. Tenminste één van die puzzelstukjes werd eerder al op de maan aangetroffen: in 2023 vond de James Webb-ruimtetelescoop koolstofdioxide in het ijsoppervlak van Europa, waarschijnlijk afkomstig van de oceaan die eronder ligt.
Wat gaat Clipper vinden in de diepe oceaan van Europa?
‘Op aarde is chemische diversiteit belangrijk voor leven. Hoe groter de diversiteit, hoe beter. Het leven hier heeft koolstofdioxide nodig. Begrijpen hoe de oceaan van Europa eruitziet, helpt ons om te vast te stellen of de omstandigheden leven mogelijk maken zoals wij het kennen,’ zegt Geronimo Villanueva van NASA’s Goddard Space Flight Center in het Amerikaanse Maryland en auteur van een van de studies waarin de aanwezigheid van koolstofdioxide op Europa werd aangetoond.
Niet zo gek dus dat er optimisme heerst onder wetenschappers dat de ondergrondse oceaan van Europa mogelijk de bouwstenen voor levensvormen bevat. Gaat het ruimtevaartuig dan vissen of haaien onder het oppervlak van de maan aantreffen? Die kans is vrijwel nihil: Clipper gaat nog niet op zoek naar tekenen van leven zelf, maar hoopt uit te zoeken of de bouwstenen die nodig zijn om leven mogelijk te maken aanwezig zijn op Jupiters maan.
