We zetten de klok even terug naar 7 januari 1610. De Italiaanse astronoom Galileo Galilei tuurt met een vroege versie van de telescoop de ruimte in. Voor het eerst ziet hij manen die buiten de baan van onze eigen aarde draaien. Ganymedes, Io, Europa en Callisto bewegen in de omloop van Jupiter – én ze behoren tot de grootste manen in ons zonnestelsel.
Van de vier Galileïsche manen steekt Ganymedes er met kop en schouders bovenuit. Deze ijzige wereld is niet alleen de grootste maan van Jupiter, maar van ons hele zonnestelsel. Zelfs (dwerg)planeten Mercurius en Pluto moeten het qua grootte afleggen tegen Ganymedes. De gigantische ijsmaan is het focuspunt van de Jupiter Icy Moons Explorer (JUICE) van ESA. Waarom is juist deze maan van Jupiter zo interessant voor wetenschappers?
Aurora’s op de polen van Ganymedes
JUICE is niet de eerste ruimtesonde die zijn peilen richt op Ganymedes. Het Galileo ruimtevaartuig van NASA ontdekte in 1996 al dat de maan een eigen magnetisch veld heeft. Een verrassende ontdekking, want dit leek tot die tijd alleen voor planeten en sterren weggelegd. Het magnetische veld van Ganymedes veroorzaakt onder andere aurora’s bij de noord- en zuidpool van de maan.
En het waren juist die poollichten waardoor wetenschappers in 2016 sterk bewijs vonden dat onder het oppervlak van Ganymedes een gigantische zoutwateroceaan ligt. De Hubble-telescoop bestudeerde de bewegingen van de aurora’s rondom Ganymedes, die zowel door het magnetische veld van de maan zelf als door de magnetische krachten van Jupiter beïnvloed worden.
Ondergrondse oceaan?
De aurora’s boven Ganymedes bleken minder snel heen en weer te bewegen dan je op basis van de magnetische velden zou verwachten. Volgens het NASA-onderzoek zou een ondergrondse oceaan hier de verklaring voor kunnen zijn. Geschat wordt dat deze zoutwateroceaan honderd kilometer diep is en begraven ligt onder een nog dikkere laag ijs van 150 kilometer diepte. Dat zou ook betekenen dat de ondergrondse oceaan van Ganymedes meer water herbergt dan het hele oppervlak van de aarde.
Waar water is, is mogelijk leven, al zijn er nog geen echt concrete aanwijzingen gevonden dat dit op Ganymedes het geval is. Wellicht komt daar in de nabije toekomst verandering in door de JUICE-missie van ESA. Na een succesvolle lancering in begin 2023 is deze ruimtesonde nu op weg naar Jupiter en haar manen. Als alles volgens plan verloopt, bereikt JUICE Jupiter in december 2031.
Na een paar rondes rond de planeet zet de ruimteverkenner daarna koers naar Ganymedes. Wetenschappers hopen daar een flink aantal vragen over de maan te beantwoorden. Hoe ontstaat het magnetische veld rondom Ganymedes en waarom hebben andere manen dit niet? Hoe ziet de ondergrondse oceaan eruit en biedt dit mogelijkheid tot leven? De tijd zal het hopelijk leren.
