Oktober zit boordevol verrukkingen, van vallende sterren afkomstig van een befaamde komeet tot een hemelse dans tussen de maan, Mars en Venus. De nachtelijke luchten vormen ook het decor waartegen een zeer afgelegen planeet dit jaar op zijn mooist afsteekt. Vroeg in de ochtend spelen de maan en een heldere ster verstoppertje.
Stof je verrekijker dus maar af en noteer de volgende datums in de agenda voor oktober.
Mars en Venus bundelen hun krachten: 5 oktober
Wie vroeg opstaat en een uur voor zonsopkomst lokale tijd naar het oosten kijkt, wordt begroet door de planeten Venus en Mars. Trotseer met je verrekijker het ochtendgloren en ontdek vlak boven de horizon een superheldere Venus en de vagere, nauwelijks waarneembare planeet Mars.
De maan ontmoet het oog van de stier: 9 oktober
Deze nacht glijdt de afnemende maan rond middernacht lokale tijd aan de oostelijke hemel door het sterrenbeeld Taurus, oftewel Stier. Op haar weg passeert de maan de heldere, oranje ster Aldebaran die het oog van de mythische stier markeert.
De maan zoemt rond de Bijenkorf: 13 oktober
Wie wel van een uitdaging houdt, kan vroeg in de ochtend de hemel afspeuren om te zien hoe onze maan en de Bijenkorfnevel in het sterrenbeeld Cancer, oftewel Kreeft, elkaar kruisen. Zoek vóór het ochtendgloren met een verrekijker of telescoop de oostelijke hemel af naar de sikkel van de krimpende maan.
Linksonder, op ongeveer zeven graden van de maan, vind je de sterrenhoop. Je kunt ook je arm met gebalde vuist uitstrekken om deze afstand te bepalen. De verzameling van duizenden sterren, die al bekend was bij de oude Grieken, bevindt zich op een afstand van 610 lichtjaar en is veertig lichtjaar groot.
De Bijenkorf heeft geen concurrentie van stadsverlichting en is normaal gesproken met het blote oog als een wazige vlek aan de hemel te zien. Doordat de maan zo dichtbij staat, heb je met een verrekijker de meeste kans om door de gloed van de maan heen het cluster te ontwaren.
De maan verduistert het hart van de leeuw: 15 oktober
Met een beetje geluk kunnen toeschouwers in grote delen van Noord-Amerika zien hoe de maan verstoppertje speelt met een van de helderste sterren aan de nachtelijke hemel. De sikkel van de krimpende maan kruipt omhoog naar de ster Regulus, het helderste lid van het sterrenstelsel Leo, oftewel Leeuw.
Het paar staat ongeveer 45 minuten voor zonsopkomst lokale tijd laag aan de oostelijke hemel. De blauwwitte ster lijkt te knipogen aan de verlichte kant van de maan. Ongeveer een uur later verschijnt de ster aan de onverlichte kant van de maan. De beste plaatsten van het huis staan in het oosten van Noord-Amerika, waar het hele spektakel te volgen is. In het westen is alleen de tweede helft van de show te zien, wanneer de maan opkomt en de ster weer in beeld komt.
Zodiakaal licht: 15-30 oktober
Gedurende ongeveer twee weken hebben toeschouwers op het noordelijk halfrond de meeste kans om het etherische zodiakale licht te zien, dankzij een bijna maanloze lucht voordat de zon opkomt. Dit fenomeen wordt veroorzaakt doordat zonlicht wordt weerkaatst op de talloze stofdeeltjes tussen de planeten in het vlak van het zonnestelsel.
Zoek op het donkere platteland, ver weg van de stadslichten, boven de oostelijke horizon naar een piramidevormige gloed die vager is dan de Melkweg. Venus en Mars staan deze maand aan de basis van deze piramide van licht.
Planetenpaar ontvangt de maan: 17 oktober
De schitterende samenkomst van Venus en Mars is nog opvallender doordat het planetenpaar ongeveer 45 minuten voor zonsopkomst lokale tijd wordt bezocht door de dunne schilfer van de maan. Door de ochtendschemering is Mars mogelijk lastig te zien met het blote oog. Pak daarom je verrekijker om de oranjerode stip rechtsboven van de maan te ontdekken.
Uranus helder en groot: 19 oktober
De verre ijsreus Uranus is deze maand in oppositie. Dat betekent dat de planeet tegenover de zon staat en de hele nacht te zien is. Daarnaast staat de planeet tijdens zijn oppositie relatief dicht bij de aarde, waardoor hij helderder lijkt dan gemiddeld.
De komende weken staat de verre wereld op ongeveer 2,7 miljard kilometer van de aarde. Dat betekent dat zonlicht dat op de ijzige wolken wordt weerkaatst er bijna drie uur over doet om ons te bereiken. Ook op zijn meest heldere moment is Uranus vanaf een donkere locatie nauwelijks met het blote oog waar te nemen. Je kunt het best een verrekijker op een statief of een telescoop gebruiken.
Verken eerst het sterrenbeeld Pisces, oftewel Vissen, aan de zuidoostelijke hemel. Speur de constellatie zorgvuldig af op zoek naar een kleine, groenblauwe schijf tegen een achtergrond van minder heldere sterren.
De Orioniden komen eraan: 21 oktober
Wees alert op vallende sterren wanneer de aarde later deze maand op de meteorenzwerm Orioniden stuit. Dit gruis is afkomstig van de komeet Halley. Hoewel deze bekende, ijzige indringer zich pas weer in 2061 in onze buurt waagt, kunnen we elk jaar aan het eind van oktober fragmenten ervan in de dampkring zien verbranden.
Dit jaar trekt de meteorenregen aan een maanloze hemel voorbij. Als het dan ook nog helder blijft, zal dit fenomeen naar verwachting buitengewoon goed te zien zijn. Onder ideale omstandigheden kun je voor het ochtendgloren een uur lang wel tien tot vijftien sterren van de donkere hemel zien vallen. Het sterrenbeeld Orion, de jager, doemt op aan de noordoostelijke hemel. Daar moet je kijken als je de meteoren wilt zien stralen.
Saturnus stuitert: 23-24 oktober
Na het invallen van de duisternis voegt de maansikkel zich deze avonden aan de zuidelijke hemel bij de heldere, geelgetinte planeet Saturnus. De maan lijkt van de ene op de andere nacht van de rechterkant van de geringde planeet naar de linkerkant te schieten.
Pallas op primetime: 29 oktober
De op één na grootste asteroïde van het zonnestelsel bereikt deze nacht zijn oppositie, waardoor deze in 2017 op zijn allerhelderst opdoemt voor verrekijkers en telescopen. Op iets meer dan 249 miljoen kilometer van de aarde bedraagt de magnitude van Pallas 8.3, waardoor de asteroïde goed te zien is met een verrekijker. Kijk laat op de avond naar de zuidoostelijke hemel en speur naar de asteroïde in het sterrenbeeld Eridanus, dat vernoemd is naar een rivier en net naast het bekendere sterrenbeeld Orion is gelegen.
Een heldere hemel gewenst!
Andrew Fazekas, de ‘Night Sky Guy’, schreef het boek Star Trek: The Official Guide to Our Universe en is presentator van Mankind to Mars van NG Live! Volg hem op Twitter, Facebook en zijn website.
