De komende maand biedt een supermaan, bijzondere planetenpatronen, een meteorenzwerm en nog veel meer fraais dat de moeite van het bekijken waard is. Dus zet deze data in je agenda als je in december een verrekijker of telescoop cadeau hebt gekregen, en ga aan de slag als sterrenkijker!
Meteorenzwerm Quadrantiden – 3 januari
De piek van de eerste meteorenzwerm van het jaar, de Quadrantiden (ook wel Boötiden genoemd), valt diep in de nacht van 3 januari en in de vroege ochtend van 4 januari. Gewoonlijk zijn er tijdens het hoogtepunt van deze zwerm op een heel donkere locatie zo'n zestig vallende sterren per uur te zien. Maar door het relatief felle schijnsel van de nog bijna volle maan zullen waarschijnlijk alleen de helderste meteoren zichtbaar zijn.
De Quadrantiden ontlenen hun naam aan het niet meer bestaande sterrenbeeld Quadrans Muralis, dat in de jaren twintig van de vorige eeuw in onbruik raakte. De meeste sterren van dit oude sterrenbeeld maken nu onderdeel uit van het sterrenbeeld Boötes, de Ossenhoeder. De vallende sterren lijken uit het noordelijke deel van Boötes te komen, aan de noordoostelijke hemel, net naast de steel van de Steelpan.
Maan en Leeuw – 4 - 5 januari
Kijk laat op de avond van 4 januari naar het oosten en je ziet de krimpende, vooruitspringende maan pal boven de ster Regulus staan. Deze heldere blauwwitte ster is de helderste in het sterrenbeeld Leo, de Leeuw. Het hemelse duo lijkt dan op minder dan één graad afstand van elkaar te staan, ongeveer twee keer de breedte van de volle maan.
Op bepaalde locaties kunnen waarnemers de ster voor korte tijd achter de maan zien verdwijnen. Dit verschijnsel heet occultatie door de maan. Sterrenkijkers in Noord-Canada, Alaska, Groenland, IJsland, Europa en Noordwest-Afrika kunnen de heldere ster zo'n beetje een uur lang achter het verlichte deel van de maan zien verdwijnen.
De maan, Mars en Jupiter – 11 januari
Vroege vogels die voor zonsopgang naar de zuidoostelijke hemel kijken, zien de sikkelvormige maan en de met het blote oog zichtbare planeten Jupiter en Mars een prachtige driehoek vormen.
Saturnus, Mercurius en de maan – 14 januari
Gedurende de eerste helft van de maand is het voor sterrenkijkers een uitdaging om de planeten Mercurius en Saturnus in het vizier te krijgen. Maar op de 14e kan een uiterst dun maantje als een handige wegwijzer dienen om het duistere duo te ontdekken. Misschien is het handig om in eerste instantie een verrekijker te gebruiken om de twee planeten te ontwaren. Het beste moment om ze te spotten is ongeveer een half uur voor zonsopgang.
‘Bull's eye’ voor de maan – 27 januari
In de nacht van 27 januari staat de wassende maan in de buurt van de helderrode ster Aldebaran, het rode ‘oog’ van Taurus, de Stier. Voor waarnemers in het noordwesten van Noord-Amerika zal het lijken of de rode reus, die op een afstand van 36 lichtjaar staat, door de vooruitspringende maan wordt verduisterd. Maar de avond wordt het mooist voor waarnemers in Alaska. Zij zien de ster om 1.53 uur lokale tijd verdwijnen, en zien hem 57 minuten later weer tevoorschijn komen.
Totale verduistering van de blauwe supermaan – 31 januari
Sterrenkijkers in landen rondom de Grote Oceaan en langs de Westkust van Noord-Amerika hebben geluk: zij zien een totale verduistering van een blauwe supermaan. Het is dan voor de tweede keer in een maand volle maan. Dit fenomeen komt niet vaak voor en wordt ‘blauwe maan’ (naar het Engelse ‘blue moon’) genoemd. Daarnaast staat de maan op een punt dichtbij de aarde, waardoor sprake is van een supermaan.
En of dat nog niet genoeg is, zal die nacht ook nog eens te zien zijn dat de schaduw van de aarde de heldere maan bedekt tijdens de volledige maansverduistering. Daardoor wordt de blauwe maan bloedrood. De totaliteit, of de totale bedekking van de maan, begint bij ons om 13:51 (12:51 UT). Het fenomeen is in zijn geheel te zien voor waarnemers in Alaska, Hawaï, West-Canada, landen aan de westkust van de Grote Oceaan, Australië, Nieuw-Zeeland, Indonesië, de Filipijnen, China en Japan. Sterrenkijkers in het oosten van Noord-Amerika zien vlak voor zonsopgang slechts een gedeeltelijke verduistering.
Mooie nachten gewenst!
Andrew Fazekas, de Night Sky Guy, is de auteur van Star Trek: The Official Guide to Our Universe en host van NG Live! Mankind to Mars presentaties. Volg hem op Twitter, en Facebook.
