Met onder andere de spectaculairste meteorenzwerm van het seizoen aan een donkere maanloze nachthemel, belooft augustus een maand vol kosmische wonderen te worden.
Dus stof die verrekijker af en verken de nachthemel van deze maand.
De maan en een groene reus – 4 augustus
In de uren vóór zonsopkomst kun je de maan in het laatste kwartier gebruiken om je naar de planeet Uranus te laten leiden. Het duo zal rond middernacht samen in het oosten opkomen en tegen zonsopkomst hoog aan de zuidoostelijke nachthemel staan. Beide hemellichamen zullen zes booggraden van elkaar verwijderd zijn, oftewel de breedte van drie middelvingers op armlengte.
Uranus schijnt met een helderheid van magnitude 5, wat met het blote oog moeilijk waarneembaar is, maar met een verrekijker goed te zien, zelfs in gebieden met lichtvervuiling. De ijsreus heeft een aparte, groenige kleur en kan ook met kleine amateur-telescopen als een duidelijke schijf worden gespot – ook al bevindt hij zich op maar liefst 2,9 miljard kilometer van de aarde.
De maan ontmoet Juno – 5 augustus
Deze ochtend heb je een uitstekende kans om de asteroïde uit de hoofdgordel te spotten, want hij staat vlakbij de maan.
Juno – officieel ‘(3) Juno’ – is de op tien na grootste en, met momenteel een magnitude van 9,3, ook een van de helderste van alle bekende asteroïden. Daardoor is de ruim 250 kilometer grote steenbrok ook met een verrekijker of met een kleine amateur-telescoop zichtbaar. De asteroïde vliegt tussen sterren die het uitgestrekte en zwak schijnende sterrenbeeld Cetus de Walvis vormen. Juno zal op ongeveer vijf booggraden van de maan opduiken.
De beste manier om dit reusachtige stuk ruimterots te identificeren en volgen is door enkele nachten achter elkaar hetzelfde sterrenveld uit te stippelen; het lichtpuntje dat beweegt, is de asteroïde.
De maan ontmoet Aldebaran – 6 augustus
In het oosten zul je in de uren vóór zonsopgang de afnemende maansikkel zien opkomen, begeleid door de heldere en oranjekleurige ster Aldebaran. De hoofdster van het sterrenbeeld Taurus de Stier zal op slechts vijf booggraden van de maan staan, oftewel de breedte van drie vingers op armlengte. Wie met een verrekijker aandachtig tussen de beide hemellichamen kijkt, ontwaart daar het zwakke schijnsel van de open sterrenhoop Hyades. Op een afstand van 178 lichtjaar is dit opvallende, V-vormige object vanaf de aarde gemeten een van de dichtstbijzijnde clusters van sterren.
Kosmische theepot – 8 augustus
De nieuwe maan op deze vrijdagnacht is een goed moment om de grote kosmische ‘Theepot’ op te sporen die nu duidelijk aan de zuidelijke nachthemel staat.
Het opvallende sterrenpatroon in de vorm van een theepot – met handvat, deksel en tuit – is te vinden in het sterrenbeeld Boogschutter en vormt het hart van een mythologische boogschutter-centaur. Zelfs een ervaren sterrenkijker heeft moeite de figuur van de Schutter in het sterrenbeeld te ontwaren, maar de wat alledaagser vorm van de Theepot is goed te zien.
Ver van de lichtvervuiling van de stad lijkt de Theepot voorover gekanteld te zijn, waarbij kosmische stoom uit de tuit omhoog kringelt. De zwakke lichtband die van noord naar zuid over het firmament loopt, is de Melkweg, oftewel het schijnsel van het gas, het stof en de miljarden sterren waaruit ons sterrenstelsel is opgebouwd. In de richting van de Theepot kijk je direct naar de verdikking (de ‘central bulge’) in het dichte centrum van de Melkweg, op ruim 30.000 lichtjaar van de aarde.
Ook als je in een buitenwijk woont, kun je pal boven de Theepot de Melkweg observeren – een fraaie tour langs de nachthemel.
Lagunenevel – 8 augustus
Het sterrenbeeld Boogschutter heeft nog een andere attractie in petto voor nachtkijkers met een verrekijker of amateur-telescoop: de reusachtige gaswolk genaamd ‘Lagunenevel’. Tijdens donkere nachten is het zwakke schijnsel van dit kosmische juweel ook met het blote oog te zien.
Op zo’n 6500 lichtjaar van de aarde bevat deze emissienevel in de kleuren rood en oranje een cluster van honderden jonge sterren in zijn centrum. De pasgeboren sterren zenden kolossale hoeveelheden straling uit (emissie), waardoor het omringende waterstofgas gloeit.
De Lagunenevel (Messier 8) kreeg zijn naam in de negentiende eeuw, toen de diepe, donkere vore die door het midden van de nevel loopt, met telescopen vanaf de aarde werd waargenomen. Wie de Lagunenevel door een telescoop vanaf een donkere plek observeert, zal in en rond de nevel nog veel andere complexe structuren kunnen ontwaren, zoals ijle slierten en heldere verdichtingen van gas met sterrenhopen. Dat maakt deze nevel voor sterrenkijkers in de hele wereld een van de favoriete punten aan de nachthemel.
Gedeeltelijke zonsverduistering – 11 augustus
In het Noordpoolgebied in het uiterste noorden van Canada, Groenland, Noord-Europa en noordoostelijk Azië kan deze dag een gedeeltelijke zonsverduistering met een tijdsduur van drieënhalf uur worden bewonderd.
De maximale verduistering vindt plaats om 11:46 uur Nederlandse tijd. In het uiterste noordoosten van Noord-Amerika zal de maan meteen na zonsopkomst om 10.05 uur Nederlandse tijd stukje bij beetje voor de zon schuiven, waarna de gedeeltelijke verduistering over het noorden van de Atlantische Oceaan, IJsland, delen van Noord-Europa en Rusland zal trekken. Daarna zal de schaduw van de maan over Mongolië, China en tenslotte over het Koreaanse schiereiland snellen. Beijing is een van de grootste steden waar de gedeeltelijke zonsverduistering is te bewonderen. De maximale verduistering zal daar om 18:51 uur plaatselijke tijd plaatsvinden. Op dat moment is 23 procent van de zonneschijf achter de maan verdwenen.
Hoogtepunt van de Perseïden – 12 augustus
Je kunt vanaf zondagavond 12 augustus tot de vroege uurtjes vóór zonsopgang op maandag 13 augustus van de jaarlijks terugkerende, spectaculaire Perseïden-meteorenzwerm genieten.
Het hoogtepunt van de Perseïden valt samen met een maanloze nacht, dus mag je dit jaar het nodige vuurwerk verwachten. Zoek een plekje waar je vrij zicht hebt op het grootste deel van de nachthemel en kijk dan naar het noordoosten. Op het donkere platteland kun je zo’n zestig tot honderd meteoren per uur spotten. In de dagen vóór en na de pieknacht zijn af en toe verspreide meteoren uit deze zwerm te zien. Je hebt geen verrekijker of amateur-telescoop nodig. De beste manier om van de Perseïden te genieten is achterover zittend in een lage tuin- of strandstoel of liggend op een deken terwijl je een wens doet.
De maan ontmoet Jupiter – 16/17 augustus
Op deze twee nachten zie je de maan in het eerste kwartier langs de helder stralende reuzenplaneet Jupiter glijden.
De maan ontmoet Saturnus – 20 augustus
De wassende, bijna-volle maan staat op deze nacht in het sterrenbeeld Boogschutter vlak naast de heldergele planeet Saturnus. Het kosmische duo zal slechts vier booggraden van elkaar staan, ongeveer de breedte van acht maanschijven. Omdat Saturnus nog maar een maand eerder in ‘oppositie’ stond (vanaf de aarde gezien recht tegenover de zon), is het nog steeds de moeite waard deze gasreus nader te bestuderen met een amateur-telescoop.
De maan ontmoet Mars – 22/23 augustus
De maan zal deze twee nachten achter elkaar aan de zuidelijke nachthemel een ontmoeting met de Rode Planeet hebben, wat fraaie fotomomenten kan opleveren. Er woedt al twee maanden een globale stofstorm op Mars, dus je kunt deze nacht controleren of de kleur van de planeet door het vele stof in zijn atmosfeer nog steeds gelig van kleur is of dat hij weer zijn vertrouwde oranjerode kleur vertoont.
Mercurius in de ochtend – 26 augustus
De binnenste en kleinste planeet van ons zonnestelsel zal ongeveer drie kwartier vóór plaatselijke zonsopkomst hoog en helder genoeg aan de oostelijke nachthemel staan om goed met het blote oog zichtbaar te zijn.
Veel kijkplezier!
Andrew Fazekas, de ‘Night Sky Guy’, schreef het boek Star Trek: The Official Guide to Our Universe. Volg hem op Twitter, Facebooken zijn website.
Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com
