Even na acht uur ’s avonds lokale tijd werd het viertal in een Crew Dragon-capsule van SpaceX gelanceerd vanaf het Kennedy Space Center van de NASA. Daarmee is voor het eerst een bemanning in een baan rond de aarde gebracht die geheel uit privépersonen bestaat.
Niemand van het kwartet van Inspiration4-bemanningsleden is professioneel astronaut en geen van de vier heeft ervaring met uitstapjes naar de ruimte. Drie van de passagiers hoorden pas eerder dit jaar dat ze naar de ruimte zouden gaan, toen hun leven na een reeks verrassende bekendmakingen veranderde in een koortsachtige mix van voorbereidingen en media-optredens.
De ruimtereizigers van Inspiration4 zullen drie dagen lang gewichtloos in een baan rond de aarde blijven rondcirkelen. En als ze daar toch zijn, zullen ze ook een paar wetenschappelijke experimenten uitvoeren. Maar het eigenlijke doel van de missie is het inzamelen van tweehonderd miljoen dollar (170 miljoen euro) voor het St. Jude Children’s Research Hospital in Memphis, Tennessee.
De bemanning bevindt zich aan boord van de Crew Dragon-capsule met de naam Resilience, en de vlucht zal geheel automatisch verlopen, zodat de passagiers met een minimum aan vliegervaring van hun ruimtereis kunnen genieten.
Resilience heeft eerder vier NASA-astronauten naar het International Space Station (ISS) vervoerd, maar ditmaal dokte de capsule niet met het ruimtestation, maar vloog door naar een hoogte van zo’n 580 kilometer boven de aarde – bijna 130 kilometer hoger dan het ISS op het hoogste punt van zijn omloopbaan. De bemanning zal de aarde door een speciale panoramakoepel kunnen bekijken. Het koepelvenster werd door SpaceX onlangs in de capsule ingebouwd op de plek van het aandokluik. (Inmiddels is de Resilience voor de kust van Florida met een zachte plons in zee geland).
Lees ook: NASA kiest voor SpaceX om weer astronauten op de maan te brengen
Het is voor het eerst sinds 2009 – toen de spaceshuttle Atlantis astronauten naar de Hubble bracht om de allerlaatste reparaties aan de ruimtetelescoop te verrichten – dat een ruimtevlucht op weg naar een omloopbaan rond de aarde niet het ISS aandoet.
“Dit is fascinerend, want het is een commerciële missie met een commercieel ruimtevaartuig. De vlucht heeft geen bestemming en geen van de deelnemers is astronaut van de overheid of is ooit astronaut van de overheid geweest,” zegt ruimtevaartanaliste Carissa Christensen, oprichtster van BryceTech. “Het is echt een nieuw fenomeen.”
Volgens voorstanders van de Inspiration4-vlucht luidt de missie een nieuw tijdperk in de bemande ruimtevaart in, waarin het heelal steeds toegankelijker zal worden voor ‘gewone’ reizigers. Binnenkort zal Netflix in een documentaire verslag doen van de missie. Het weekblad TIME plaatste de bemanning op de cover van een speciaal nummer over ‘The New Space Age.’ In een podcast van meerdere afleveringen gaf de website Axios zijn lezers een kijkje achter de schermen van de missie. En talloze bedrijven maken van Inspiration4 gebruik om hun producten aan te prijzen. Het thema achter al deze boodschappen is dat deze vlucht het pad naar de sterren voor de rest van de mensheid effent – maar is dat wel zo?
Volgens sommige ruimtevaartexperts ligt de drempel om de ruimte te kunnen bezoeken nog net zo hoog als voorheen. Het enige wat is veranderd, zijn de poortwachters en de selectiecriteria voor de kandidaat-ruimtereizigers. En nu de ruimtevaart een steeds commerciëlere aangelegenheid wordt, speelt persoonlijke rijkdom daarbij een steeds grotere rol.
De gezagvoerder van de Inspiration4-missie is de miljardair Jared Isaacman, die de SpaceX-capsule voor een onbekend bedrag heeft gecharterd. Hij vliegt samen met Hayley Arceneaux, arts-assistente van het St. Jude-ziekenhuis en voormalig kankerpatiënt. Arceneaux is de eerste persoon met een prosthese die de ruimte in gaat. Daarnaast vliegen Chris Sembroski, een veteraan van de Amerikaanse luchtmacht die zijn stoel won in een loterij, en aardwetenschapper Sian Proctor, winnaar van een internetprijsvraag, mee; Proctor haalde in 2009 bijna de astronautenopleiding van de NASA.
“Veel van deze ondernemingen liggen in handen van de miljardairs en miljonairs van deze wereld, die zich hetzij een stoeltje op deze vluchten kunnen veroorloven, hetzij stoeltjes kunnen weggeven op vluchten die ze zelf hebben gecharterd,” zegt ruimtevaarhistoricus Matt Shindell van het National Air and Space Museum, onderdeel van het Smithsonian Institution. “Ik denk dat de echte test voor dit soort vluchten nog moet komen.”
Een nieuw type ruimtereiziger
Gezagvoerder Isaacman, een 38-jarige liefhebber van avontuurlijke reizen, maakte zijn fortuin met het bedrijf Shift4 Payments, een betalingsplatform dat hij in 2005 oprichtte en dat nu een omzet van ruim tweehonderd miljard dollar per jaar heeft. Hij is ook een ervaren piloot en medeoprichter van Draken International, een bedrijf dat militaire piloten traint en ’s werelds grootste vloot van private gevechtsvliegtuigen beheert.
In oktober charterde Isaacman de SpaceX-vlucht voor vier bemanningsleden, waarbij hij op de website Axios liet doorschemeren dat de hele onderneming minder dan tweehonderd miljoen dollar zou kosten. Daarna kondigde hij aan dat de missie tegelijkertijd bedoeld was om geld in te zamelen voor het St. Jude-ziekenhuis en dat hij op de vlucht geen vrienden of familieleden zou meenemen. De andere drie stoeltjes zouden op enigszins lukrake wijze worden bezet.
De drie vacante plekken kregen de namen ‘Hope’, ‘Generosity’ en ‘Prosperity’, en Isaacman bombardeerde zichzelf tot missieleider en gezagvoerder.
Lees ook: SpaceX raket maakt een spectaculaire landing op een droneschip
In januari werd Arceneaux, een voormalige patiënte van St. Jude Children’s Research Hospital die later voor het ziekenhuis ging werken, door het personeel van de instelling uitverkoren voor het ‘Hope’-stoeltje. Arceneaux werd op 10-jarige leeftijd gediagnosticeerd met botkanker, waarna haar linkerknie werd vervangen en haar aangetaste dijbeen werd versterkt met een staaf titanium. Ze is nu de medisch officier van de missie.
Sembroski, een data-ingenieur die voor Lockheed Martin werkt, werd op willekeurige wijze verkozen voor het ‘Generosity’-stoeltje. Nadat hij in de pauze van de Super Bowl een reclame voor de missie had gezien, doneerde Sembroski geld aan het St. Jude-ziekenhuis, waardoor hij meedeed aan een loterij. Hij won de loterij niet, maar een vriend van hem wél, en die gaf Sembroski zijn ticket.
Proctor kreeg het laatste stoeltje, ‘Prosperity’, nadat ze aan een prijsvraag had meegedaan. Voor de competitie moest ze een Shift4 Shop openen en een korte video maken (hoe meer views hoe beter) waarin ze vertelde wat ze in de ruimte zou willen doen en wat ze aan de missie zou willen bijdragen.
Volgens wetenschapshistoricus Jordan Bimm van de University of Chicago maakt deze bemanning duidelijk dat de invulling van het begrip ‘astronaut’ nu snel begint te veranderen. Van oudsher huurden ruimtevaartorganisaties gevechtspiloten voor deze taak in, en later ook steeds meer wetenschappers en andere specialisten. Nu kunnen steenrijke individuen hun eigen ruimtereizen boeken en tickets uitdelen aan wie ze maar willen.
Voorbereidingen
Normaliter worden bemanningen van de NASA zeer zorgvuldig samengesteld, waarbij de ontwerpers van een missie een samenhangend team proberen te smeden dat de grootste kans heeft om zijn taken met succes uit te voeren. Daarna volgen die bemanningen een jarenlang traject van trainingen.
De Inspiration4-bemanning heeft een heel ander weg afgelegd: tussen Isaacmans eerste gesprekken met SpaceX en de lancering van de missie is minder dan een jaar verstreken. De groep werd ongeveer een half jaar lang aan grondige trainingen onderworpen, waaronder een dertig uur durende vluchtsimulatie. De ‘astronauten’ deden daarbij genoeg ervaring met de geautomatiseerde Crew Dragon op om het functioneren van het ruimtevaartuig in de gaten te kunnen houden en eventuele storingen te kunnen overleven. De bemanningsleden werden ook getraind in een centrifuge, waarmee de G-krachten bij de lancering en landing worden nagebootst, namen deel aan oefenvluchten waarbij ze gewichtloosheid ervoeren, vlogen mee in gevechtsvliegtuigen en trokken naar een hoogtekamp op Mount Rainier.
In antwoord op de vraag waarom de bemanning deze trainingen – en met name vluchten in gevechtsvliegtuigen – heeft ondergaan, terwijl de vlucht geheel automatisch zal verlopen, twitterde Isaacman: “Het zorgt ervoor dat je gefocust blijft en het helpt bij de uitvoering van de CRM (‘crew resource management’, de cockpit-training) in een dynamische omgeving.” Bovendien “zien de foto’s er cool uit.”
Lees ook: SpaceX benoemt eerste toerist die naar de maan gaat
Hoewel de ruimtevaart vaak als een glamoureuze onderneming wordt afgeschilderd (en de foto’s van de Inspiration4-bemanning zijn daarop geen uitzondering), is de werkelijkheid van het ruimtereizen heel wat minder sprankelend, zelfs als er miljoenen dollars voor een missie worden uitgegeven. Volgens Shindell gaat het bij het reizen naar de ruimte meer om ontbering en overleving. Hij is dan ook heel benieuwd hoe de bemanning zal reageren op de realiteit van een lancering en het delen van een zeer krappe cockpit gedurende drie dagen.
“Wanneer je eenmaal in die capsule stapt en je je aan de missie overgeeft, zul je heel wat G-krachten, een vorm van claustrofobie en de directe nabijheid van de andere bemanningsleden ondervinden. Bovendien doe je een heel lang schietgebedje als je door de atmosfeer dendert,” zegt Shindell.
Die krap bemeten capsule is ook nog gevuld met diverse ladingen, waaronder wetenschappelijke experimenten die inzicht moeten bieden in de vraag hoe de mens zich fysiek en mentaal aan het reizen in de ruimte aanpast. Daarnaast zijn er enkele persoonlijke bezittingen aan boord en voorwerpen die na terugkeer geveild zullen worden ten behoeve van de inzamelingsactie voor het St. Jude-ziekenhuis. Het ruimtevaartuig zal ook dertig kilo aan Citra- en Mosaic-hop meevoeren, dat volgens woordvoerders van de missie gebruikt zal worden voor de bereiding van een “een buitenaards goed biertje.”
‘De nieuwe ruimte’
De lancering van de Inspiration4-missie was al de derde van dit jaar waarbij een groep privépassagiers de ruimte in werd geschoten. De twee eerdere vluchten, van Virgin Galactic en Blue Origin, vonden kort na elkaar in juli plaats en waren suborbitale uitstapjes waarbij de deelnemers niet meer dan een paar minuten aan gewichtloosheid ervoeren.
Maar ook de vlucht van SpaceX is niet de eerste die betalende klanten naar de ruimte brengt. Al sinds 2001 kunnen ruimtetoeristen naar het ISS vliegen, waarvoor sommigen maar liefst 52 miljoen dollar hebben betaald. Binnenkort zullen nog meer betalende passagiers de reis naar het ruimtestation maken, aan boord van capsules van SpaceX of van Russische Sojoez-ruimtevaartuigen.
Gezien de uitbreiding van het aantal commerciële vluchten spreken sommige experts in de sector al van het begin van een heel nieuw tijdperk. Maar anderen waarschuwen ervoor dat het een vergissing zou zijn de deelnemers aan deze vluchten te beschouwen als ‘gewone mensen’, laat staan als vertegenwoordigers van de mensheid als geheel. Isaacman behoort tot de selecte groep van 2755 miljardairs die de planeet telt – het minuscule deel van de wereldbevolking dat het zich kan veroorloven een ruimtevaartuig te charteren.
Maar ook de selectie van de andere bemanningensleden was zeer strikt of gebaseerd op puur geluk. Sembroski was een van de 72.000 mensen die aan de loterij deelnamen. De kans om met succes de astronautenopleiding van de NASA te doorlopen, is hoger. En hoewel de Inspiration4-bemanning meer divers is dan veel andere bemanningen, zullen de eerstvolgende private ruimtemissies naar een baan om de aarde worden gedomineerd door mannen. Daarmee voldoen ze aan een aloud patroon dat ervoor heeft gezorgd dat vrouwen tot nu toe zo’n elf procent van het totale astronautenkorps uitmaken. Nog minder gekleurde mensen hebben als astronauten gevlogen. (Proctor is de vierde Afrikaans-Amerikaanse vrouw die in een omloopbaan rond de aarde wordt gebracht.)
De ruimtevaart is een zeer bijzondere wereld, zegt Bimm, en voor een groot deel in handen van geprivilegieerde groepen. Of deze vluchten werkelijk een nieuw tijdperk in buitenaardse verkenningen zullen inluiden, moet volgen hem nog blijken.
“Het zal moeten blijken uit het patroon dat zich ontwikkelt,” zegt hij. “Wat ik zou willen zeggen tegen al die mensen die de ruimtevaart geïnteresseerd volgen, is: richt je niet teveel op deze missie. Kijk naar de volgende en naar die erna, en dan die daarna...”
Het is mogelijk dat de opkomende sector voor private ruimtevluchten in de kiem zal worden gesmoord door een ongeluk. Als er iets is dat we in de afgelopen zestig jaar van bemande ruimtevaart hebben geleerd, is dat het meevliegen op grote raketten zeer gevaarlijk is en dat ongelukken onvermijdelijk zijn.
Maar dat geldt natuurlijk ook voor avontuurlijke sporten. Als vanouds staan klanten in de rij voor de kans om de Mount Everest te beklimmen – een onderneming die waarschijnlijk net zo gevaarlijk is, zo niet nóg gevaarlijker, dan een kort verblijf in een omloopbaan rond de aarde.
“Hoeveel risico’s zijn we eigenlijk bereid te nemen nadat die risico’s zichtbaar worden?” vraagt Shindell zich af. “De vraag is niet óf er op enig moment iets zal misgaan, maar wannéér dat gebeurt. En dan is het de vraag hoe dit nieuwe ecosysteem van commerciële ruimtevluchten daarop zal reageren.”
Zelfs als de ruimte in de toekomst voor iedereen toegankelijk zou worden, is het niet duidelijk hoe de mensheid uiteindelijk gebaat zou zijn bij het feit dat duizenden mensen gedurende korte tijd door de ruimte hebben gezweefd. Het vooruitzicht van kolonies op de maan of Mars is nog ver weg, en hoewel veel ruimtereizigers zeggen dat ze terugkeren met een hernieuwd bewustzijn van de kwetsbaarheid van onze planeet en een hernieuwde behoefte om het leven daar te verbeteren, menen critici dat het lanceren van bemanningen misschien niet de beste manier is om veranderingen hier op aarde te bewerkstelligen.
“Als je nog meer mensen de ruimte in stuurt, wat zal daar uiteindelijk de meerwaarde van zijn?” vraagt Shindell zich af. “Ik denk dat we hierover een maatschappelijke discussie moeten voeren, over wat we in feite willen bereiken.”
Desondanks zegt Bimm van de University of Chicago dat de Inspiration4-missie betekent dat er “enkele zeer inspirerende mensen naar de ruimte gaan. Ik hoop echt dat ze daar een geweldige tijd zullen doorbrengen en weer veilig op aarde zullen terugkeren” – wat inmiddels is gebeurd, op zondag 19 september om 01.00 uur Nederlandse tijd.
Dit artikel werd oorspronkelijk gepubliceerd in het Engels op nationalgeographic.com
