Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met de National Geographic Society.
Vorige week spoelde een drachtige potvis dood aan op een zandstrand bij Porto Cervo, een badplaatsje op het Italiaanse eiland Sicilië. Toen onderzoekers en dierenartsen de buik van de walvis opensneden, zagen ze iets vreselijks: een dode potvisbaby en ruim 22 kilo aan plasticafval.
Het plastic vulde meer dan twee derde van de maag van de potvis. Ook zagen de onderzoekers resten van enkele pijlinktvissen die ze had gegeten, maar de voedingsstoffen van die maaltijden hadden haar bloedsomloop nooit bereikt omdat haar spijsverteringskanaal was verstopt met de plastic smurrie.
“Ik heb nog nooit zo’n grote hoeveelheid plastic gezien,” zei Luca Bittau, zeebioloog bij SEAME Sardinia, een ngo die zich richt op het bestuderen en beschermen van de walvisachtigen in deze regio. Ze vonden visnetten en -lijnen, plastic zakken (sommige ervan zó recent dat de barcode erop nog was te lezen), plastic buizen en zelfs enkele wegwerpborden, “zoals wij die thuis ook hebben,” zegt Bittau. “Het was alsof we naar ons dagelijks leven keken, maar dan in de maag van dit dier.” Dat besef was volgens hem ontluisterend.
Kristalhelder water en plastic woestenij
De wetenschappers denken dat de acht meter lange potvis deel uitmaakte van een troep die foerageert in de Caprera-kloof, een ravijn dat diep onder het kristalheldere oppervlaktewater van de Tyrreense Zee ligt. De regio is geliefd bij toeristen en watersporters, en de biologen dachten dan ook dat de potvissen vooral bedreigd werden door aanvaringen – niet door plasticvervuiling.
Maar onder deze prachtige zee is de situatie volgens Bittau heel wat minder mooi. Plastic vervuilt inmiddels de bodem van de diepzee, waar potvissen en hun nauwe verwanten foerageren. Ze duiken diep de kloof in, waarbij ze echolocatie gebruiken om de pijlinktvissen op te sporen waarmee ze zich hoofdzakelijk voeden.
Maar een zwevende plastic zak die op een diepe oceaanstroming wordt meegevoerd, is misschien moeilijk te onderscheiden van een klapwiekende pijlinktvis. Als een walvis zo’n zak eenmaal heeft ingeslikt, blijft hij in de maag van het dier steken. Met elke vergissing die een foeragerende walvis maakt, wordt het probleem erger omdat de maag van het dier langzaam verstopt raakt met dodelijk materiaal.
De doodsoorzaak van de potvis is nog niet vastgesteld, want dierenartsen en wetenschappers van de naburige Università degli Studi di Sassari onderzoeken nog waardoor precies het dier en haar ongeboren kalf zijn gestorven. Maar deze walvis is slechts de zoveelste in een lange lijst zeezoogdieren die dood zijn aangetroffen met grote hoeveelheden plastic in hun maag.
Wereldwijd probleem
“Plastic wordt nu overal ter wereld aangetroffen, in het hele ecosysteem en in alle voedselketens van de wereldzeeën, van zeevogels tot zeeschildpadden en zeehonden,” zegt Nick Mallos, directeur van het programma Trash Free Seas van Ocean Conservancy, een ngo die zich inzet voor de bescherming van de oceaan. “Het is echt een wereldwijd probleem met grootschalige uitwerkingen. En we zien de gevolgen steeds verder toenemen.”
De plasticvervuiling is inmiddels doorgedrongen tot de de diepste troggen van de oceaan, en de Middellandse Zee, waar zich afval uit de omringende landen ophoopt, is geen uitzondering. En omdat deze zee een gesloten bassin is, blijft het afval daar hangen – eigenlijk voor altijd. In een recent rapport schatte Greenpeace dat het overgrote deel van de 150.000 tot 500.000 ton aan groot plasticafval dat elk jaar in de Europese waterwegen terechtkomt, uiteindelijk in de Middellandse Zee beland.
Als antwoord op de plastic-crisis heeft de Europese Unie onlangs een verbod op het gebruik van talloze vormen van wegwerpplastic aangenomen. De wet zal in 2021 van kracht worden.
Maar dat is niet snel genoeg om deze walvis te redden.
“Dit is het zoveelste trieste voorbeeld van de reële gevolgen die plastic heeft als het in de oceaan terechtkomt,” zegt Mallos. De wereldzeeën worden volgens hem geconfronteerd met allerlei bedreigingen, “maar plasticvervuiling is een bedreiging waarvoor we de oplossing al in huis hebben. We hoeven niet te piekeren over de chemische samenstelling van de oceaan of over het beheer van visstanden. We hoeven alleen maar de stroom van plastic naar de zee te stoppen.”
“We voelden ons allemaal verantwoordelijk toen we al dat plastic in de buik van de walvis zagen,” zegt Bittau – van de wegwerpborden zoals ze af en toe door hem en zijn collega’s zelf worden gebruikt tot de plastic zakken en de buizen. “Dus is het aan ons allen om dit op te lossen,” zei hij.
Lees verder op natgeo.nl/stopmetplastic
Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op Nationalgeographic.com
