‘Dit is echt een verschuiving in ons onderzoeksveld,’ zegt Christian Ginski, docent aan de University of Galway in Ierland en hoofdauteur van een van de nieuwe onderzoeken die werden gepubliceerd in vakblad Astronomy & Astrophysics. ‘In plaats van te kijken naar individuele sterrenstelsels hebben we nu een gigantisch overzicht met complete stervormingsgebieden.’
Zo’n stervormingsgebied is een schijf vol stof en gas die rond jonge sterren hangt – en die zich kan ontwikkelen tot een broedplaats voor planeten. Om beter te begrijpen hoe de geboorte van planeten verloopt, bestudeerde het team in totaal 86 sterren in drie verschillende stervormingsgebieden in de Melkweg: Taurus en Chamaeleon I, beide zo’n zeshonderd lichtjaar verwijderd van de aarde, en Orion, een gasrijke wolk op zo’n 1600 lichtjaar van ons vandaan.
Voor de observaties maakte het team gebruik van de geavanceerdste technologieën die beschikbaar zijn, waaronder de Very Large Telescope (VLT) en de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) in de Atacamawoestijn in Chili.
Planeetvormende schijven
Op de nieuwe beelden valt te zien dat de planeetvormende schijven, de voorlopers van planeten die soms om jonge sterren ontstaan, talloze vormen kunnen aannemen. ‘Soms hebben deze schijven enorme spiraalvormige armen,’ zegt Ginski. ‘Dan weer zagen we ringen met daarin grote gaten die waren uitgesleten door vormende planeten.’
‘Weer andere schijven zien er glad uit en lijken bijna te slapen te midden van alle activiteit,’ voegt Antonio Garufi daaraan toe. Hij werkt als sterrenkundige bij het Italiaanse Nationaal Instituut voor Astrofysica (INAF) en hoofdauteur van een van de andere onderzoeken.
De observaties leidden tot een aantal belangrijke inzichten. Zo werd in Orion opgemerkt dat sterren minder vaak een grote planeetvormende schijf hadden als ze zich in groepjes bevonden van twee of meer. Dit is een belangrijke vondst, omdat de meeste sterren in de Melkweg maatjes hebben – in tegenstelling tot onze zon.
Poëtische beelden
De spectaculaire beelden bieden een schatkist aan informatie waar onderzoekers de komende tijd mee aan de slag kunnen. ‘Het heeft iets poëtisch dat de processen die aan het begin staan van de vorming van planeten, en daarmee ook het ontstaan van leven, er zo mooi uitzien,’ zegt Per-Gunnar Valegård, promovendus aan de Universiteit van Amsterdam die het onderzoek naar Orion leidde. Naast zijn werk als onderzoeker geeft Valegård les op de Internationale School in Hilversum. Hij hoopt dat de beelden zijn leerlingen zullen inspireren om ook wetenschapper te worden.
