Een 14-jarige jongen die in een vijver zwom op een zinderend hete dag, een 13-jarig meisje dat tijdens een schoolreisje in een zwembad sprong en een 5-jarig meisje dat even afkoelde in een rivier vlak bij haar huis.

Hoewel de kinderen elk in verschillende delen van de Indiase staat Kerala woonden, hebben ze alle drie iets afschuwelijks gemeen: ze overleden aan Primaire Amoeben Meningitis (PAM), een dodelijke herseninfectie. Hoe kon dat gebeuren?

De hersenetende amoebe Naegleria fowleri

PAM wordt veroorzaakt door Naegleria fowleri, een klein organisme dat in warme zoetwatermeren of slecht onderhouden zwembaden leeft.

Behalve de kinderen werden de afgelopen tijd meer Indiërs door de zogenoemde hersenetende amoebe geïnfecteerd, waarvan één met de dood tot gevolg. In de afgelopen 3 maanden rapporteerde de deelstaat Kerala 15 gevallen van PAM, terwijl het normaal gesproken om slechts één geval per jaar gaat. Wat is er aan de hand?

Komt de hersenetende amoebe voor in Nederland en België?

Tot nu toe zijn er in 39 landen gevallen bekend van PAM, en elk jaar neemt het aantal infecties met 4,5 procent toe. Alleen al in Pakistan worden jaarlijks 20 sterfgevallen gemeld en in 2024 kwamen daar infecties in India, Pakistan, Israël, Australië en de Verenigde Staten bij. In Nederland en België komt PAM tot nog toe niet voor.

Volgens de Amerikaanse Centra voor Ziektebestrijding en -preventie wordt de ruime meerderheid van de PAM-gevallen (zo’n 85 procent) gemeld bij warm weer. Bovendien tonen verschillende onderzoeken aan dat het veranderende klimaat een infectietoename zou kunnen veroorzaken.

Klimaatverandering en hersenetende amoeben

Yun Shen, wetenschappelijk assistent milieutechniek aan de University of California, zegt dat PAM ‘een internationale bedreiging voor de volksgezondheid zou kunnen worden’. Niet alleen zullen de stijgende temperaturen de groei van N. fowleri bevorderen, ze zullen ook het risico op blootstelling doen toenemen omdat mensen bij warm weer vaker het water opzoeken.

Volgens Jimmy Whitworth, expert infectieziekten aan de London School of Hygiene & Tropical Medicine, verplaatst N. fowleri zich in afgelopen jaren steeds verder noordwaarts. ‘Ziekten die ooit als tropisch werden beschouwd, komen nu steeds vaker ook voor in koudere streken,’ bevestigt ook Jacob Lorenzo-Morales, hoofddocent parasitologie en directeur van het Spaanse Universitair Instituut van Tropische Ziekten. ‘De toekomst baart me zorgen.’

Kan je een infectie met een hersenetende amoebe genezen?

Hoewel PAM moeilijk te diagnosticeren en behandelen is, gloort er toch hoop aan de horizon. Op 23 juli overleed een 27-jarige man aan een N. fowleri-infectie nadat hij in de stad Trivandrum met mossig, groen vijverwater in contact was gekomen. Na zijn overlijden gingen artsen op zoek naar andere PAM-gevallen in de omgeving.

Zo wisten ze nog 6 geïnfecteerden op te sporen, die daardoor vroegtijdig behandeld konden worden. Alle 6 zijn ze herstellende, wat betekent dat behandeling en genezing van deze ernstige ziekte wel degelijk mogelijk is.

Nog niet uitgelezen? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief van National Geographic en ontvang de favoriete verhalen van de redactie wekelijks in je mail.