Van darmkanker wordt vaak gedacht dat vooral ouderen erdoor worden getroffen, maar de diagnose wordt ook steeds vaker gesteld bij mensen jonger dan 50 jaar. In Nederland en België behoort zo’n een op de tien darmkankerpatiënten tot deze snelgroeiende doelgroep.

‘Het wordt tijd dat we darmkanker niet langer beschouwen als ouderdomsziekte,’ zegt Andrew Chan, hoogleraar geneeskunde aan Harvard Medical School. ‘We moeten bedenken hoe we deze ontwikkeling de kop in kunnen drukken.’

Wanneer darmkanker tijdig wordt vastgesteld, is de overlevingskans negentig procent. In november 2024 verzocht de Maag Lever Darm Stichting (MLDS) aan de Tweede Kamer om de leeftijd van deelname aan het bevolkingsonderzoek darmkanker te verlagen van 55 naar 50 jaar. Voor het Vlaamse bevolkingsonderzoek staat die leeftijd al op 50 jaar.

Genetische factoren

In een recent onderzoek in vakblad Science worden een aantal mogelijke verklaringen voor de toename van darmkanker onder jonge volwassenen genoemd. Bij bijna een derde van de ziektegevallen kwam de aandoening vaker voor in de familie. Genetisch onderzoek kan eraan bijdragen om vast te stellen of iemand een verhoogd risico loopt om darmkanker te ontwikkelen op jonge leeftijd.

Leestip: Waarom je producten met zwart plastic beter niet kunt gebruiken

Als daarbij ook gekeken wordt naar de wisselwerking tussen genetische en omgevingsfactoren is dat nog effectiever, stelt Marios Giannakis, oncoloog aan het Dana-Farber Cancer Institute in Boston (VS) die meewerkte aan het recente onderzoek. De hamvraag is: welke omgevingsfactoren spelen een rol?

Wat vergroot het risico op darmkanker?

Hoe leefstijlfactoren het risico op darmkanker beïnvloeden, is een complex vraagstuk. Dat maakt het lastig om de toename van darmkankergevallen op jonge leeftijd aan de hand van deze factoren te verklaren. Overgewicht zorgt bijvoorbeeld voor een groter risico, zegt hoofdonderzoeker Rebecca Siegel van de American Cancer Society, maar bij slechts 5 procent van de darmkankers speelt overgewicht een rol.

Opvallend is dat darmkanker gelinkt aan overgewicht vooral zorgt voor tumoren aan de rechterzijde van de darm – niet aan de linkerkant, waar de recente stijging in ziektegevallen bij jongeren vooral zijn oorsprong lijkt te vinden.

Leestip: Naast bacteriën spelen ook schimmels een belangrijke rol in de darmflora

Voor mannen vormt overgewicht een grotere risicofactor dan voor vrouwen, zo tonen onderzoeksdata aan. Bij de darmkankertoename onder jonge volwassenen lijkt geen percentueel onderscheid tussen mannen en vrouwen te bestaan. ‘Dieet, overgewicht en een gebrek aan fysieke inspanning spelen mogelijk een rol bij deze stijging, maar vertelt niet het hele verhaal,’ zegt Chan.

Andere mogelijke factoren die in het onderzoek worden beschreven, zijn onder meer de consumptie van suikerhoudende dranken, rood vlees en bewerkte vleeswaren. Ook ‘antibiotica, de alom aanwezige gifstoffen in het milieu, en het toegenomen aantal keizersnedes en andere chirurgische procedures’ dragen mogelijk bij aan de stijging.

Opvallend is dat darmkanker gelinkt aan overgewicht vooral zorgt voor tumoren aan de rechterzijde van de darm – niet aan de linkerkant, waar de recente stijging in ziektegevallen bij jongeren vooral zijn oorsprong lijkt te vinden.

Wat al die factoren met elkaar gemeen hebben, is dat ze invloed uitoefenen op het microbioom: de bacteriën en andere micro-organismen die het menselijke spijsverteringssysteem bevolken. Een Brits onderzoek uit 2019 bood een van de sterkste bewijzen tot nu toe dat darmkanker op jonge leeftijd in ieder geval deels te verklaren is aan het gebruik van antibiotica op jonge leeftijd.

Welke symptomen zie je bij darmkanker?

Naast bepaalde risicofactoren spelen mogelijkheden tot screening en onderzoek ook een rol in de overlevingskans. Met name in landelijke gebieden en onder lage inkomens gaan mensen bij symptomen minder snel naar het ziekenhuis.

‘Het is belangrijk voor patiënten en zorgaanbieders om zorgwekkende symptomen te laten onderzoeken om kanker als oorzaak uit te sluiten, ongeacht de leeftijd van de patiënt,’ zegt Reid Ness, arts en onderzoeker aan de Vanderbilt University Medical Center in de VS.

De vaakst voorkomende symptomen van darmkanker bij jongere patiënten zijn buikpijn, gewichtsverlies zonder duidelijke oorzaak, veranderingen in de ontlasting, en anaal bloedverlies. Dat laatste symptoom komt voor bij 46 procent van de darmkankerpatiënten die de ziekte op jonge leeftijd krijgen, tegenover 26 procent bij 50-plussers.

Bevolkingsonderzoek naar darmkanker

Onderzoek in de Verenigde Staten laat grote verschillen zien in overlevingskansen tussen verschillende bevolkingsgroepen. ‘In arme gebieden is de sterfte doorgaans het hoogst,’ zegt Siegel. Overgewicht en een slecht dieet komen hier vaker voor, maar ook is de toegang tot gezondheidszorg beperkter.

Nederland is een van de Europese landen met de hoogste opkomst in het bevolkingsonderzoek naar darmkanker. In 2023 nam 67,2 procent van de benaderde mensen deel, tegenover een opkomst van 51,9 procent in België. Desondanks is dat cijfer aan het dalen. Betrokken onderzoekers en instanties benadrukken het belang van een zorgvuldige screening om ziektegevallen tijdig op te sporen.