Het microbioom in onze darmen stond de afgelopen jaren vaak in de schijnwerpers. Onderzoekers brachten de darmflora al in verband met uiteenlopende kwalen, van het prikkelbaredarmsyndroom tot verschillende neurologische aandoeningen.
Van de vele microscopische organismen die deel uitmaken van het microbioom krijgen bacteriën verreweg de meeste aandacht. Onterecht, zeggen wetenschappers nu: in de darmen leven ook andere organismen die mogelijk net zo belangrijk zijn voor onze gezondheid. Schimmels bijvoorbeeld.
Microbioom of mycobioom?
Schimmels in het microbioom werden tot voor kort grotendeels genegeerd door de wetenschap, zegt microbioloog en professor Mahmoud Ghannoum, verbonden aan de Case Western Reserve University School of Medicine en het University Hospitals Cleveland Medical Center. Hij kwam met een term voor de schimmels die onze darmen, huid en luchtwegen bevolken: het mycobioom.
Schimmels beslaan ongeveer 0,1 procent van het microbioom, waarmee niet alleen het geheel aan bacteriën en schimmels wordt bedoeld, maar ook naar die van andere organismen, virussen en parasieten in en op ons lichaam.
Hoewel schimmels een minderheid vormen, spelen ze volgens wetenschappers wel degelijk een belangrijke rol. Sommige schimmels beïnvloeden de groei en diversiteit van bacteriën, en samen met die bacteriën helpen ze bij het verteren van voedsel en de bescherming tegen ziekten.
Wat als het mycobioom uit balans is?
Soms raakt deze microbenhuishouding uit balans. Als bepaalde schimmels de overhand krijgen, leidt dat tot problemen. Ghannoum legt uit dat zowel schimmels als bacteriën zich kunnen ophopen tot een biofilm: een ophoping die bestand is tegen antibiotica en de opname van voedingsstoffen verhindert.
Met moderne technieken kunnen wetenschappers een genetisch profiel maken van alle microben in iemands darmen en andere organen. Door het mycobioom van gezonde en zieke mensen naast elkaar te leggen, ontdekten onderzoekers dat patiënten met prikkelbaredarmsyndroom vaak hoge waarden van de schimmel Candida albicans in de darmen hebben. Ook werd een disbalans in de darmen in verband gebracht met coeliakie, inflammatoire darmziekte, darmkanker en andere aandoeningen in het spijsverteringskanaal.
Schimmels en corona
De coronapandemie bood wetenschappers meer inzicht in hoe het mycobioom de gezondheid beïnvloedt. Weill Cornell Medical Institute-immunoloog Iliyan Iliev ontdekte bijvoorbeeld dat bij patiënten met een ernstige covidinfectie bovenmatig veel antigenen in het lichaam aanwezig waren die het immuunsysteem aansporen om schimmels aan te vallen, zelfs als er geen schimmelinfectie werd aangetroffen.
Uit verder onderzoek van deze patiënten bleek dat darmschimmels mogelijk een hevige ontsteking in de longen veroorzaakten door de aanmaak van neutrofilen, een type immuuncel, op te voeren. Deze cellen produceren cytokine IL6, een ontstekingsstimulerend eiwit dat zelfs een jaar na de infectie nog in verhoogde waarden aanwezig kan zijn. ‘Zo beland je in een situatie waarin het immuunsysteem continu waakzaam blijft,’ zegt Iliev.
Het mycobioom is mogelijk ook onmisbaar voor de communicatie tussen darmen en brein. Uit onderzoek blijkt dat mensen met autisme een andere samenstelling van schimmels in hun darmen hebben dan mensen zonder autisme. Ook is een disbalans van schimmels gelinkt aan onder meer astma, COPD en verschillende huidziekten.
Wat kun je zelf doen voor een gezond mycobioom?
Er is een duidelijk verband tussen het mycobioom en iemands gezondheid, maar dat betekent niet per se dat een disbalans van schimmels de daadwerkelijke oorzaak is van een bepaalde ziekte. Met meer onderzoek hopen wetenschappers de invloed van de schimmels op ons lichaam beter te begrijpen. Ook hopen ze deze kennis in de toekomst in te zetten om medicijnen of voedingssupplementen te ontwikkelen die de darmflora – inclusief schimmels – weer in balans kunnen brengen.
Voor gezonde mensen is de beste weg naar een gezond mycobioom – én een gezond microbioom – een gevarieerd dieet vol vezelrijke groenten en fruit, beweging en het verminderen van stress. Wie de schimmels niet uit balans wil brengen, kan het beste voorzichtig zijn met alcoholgebruik, roken en een dieet met veel verwerkte suikers en zout, zegt Ghannoum. ‘Ik vergelijk het altijd met een tuin, waarin je planten bemest en onkruid weghaalt. Op die manier kun je ook de darmen onderhouden en in balans houden.’
