Dat we meer plastic binnenkrijgen dan goed voor ons is, hoeft inmiddels niemand aan het verstand te worden gebracht. Uit nieuw onderzoek blijkt dat vooral zwart plastic problemen kan veroorzaken. Zwart plastic wordt vooral gebruikt voor elektronische apparaten, zoals televisies, koffiemachines en laptops. Maar ook keukengerei en voedselbakjes worden ervan gemaakt. Wat is er mis met zwart plastic?

Zwart plastic is giftig

De zwarte kleur wordt verkregen door de toevoeging van carbon black, vroeger ook zwartsel genoemd. Dat bestaat uit roetdeeltjes die doorgaans worden gemaakt door de gedeeltelijke verbranding van aardolieproducten. Het maakt het rubber waarvan autobanden zijn gemaakt extra sterk, maar je vindt het ook in printerinkt, rubberen slangen en transportbanden.

Zwart plastic wordt ook verwerkt in alledaagse producten, zoals keukengerei en speelgoed. En dat is gevaarlijk, concluderen onderzoekers van de Vrije Universiteit in Amsterdam en de organisatie Toxic-Free Future.

Leestip: Steeds meer jonge mensen krijgen darmkanker. Hoe komt dat?

In 17 van de 20 onderzochte monsters, van zwart keukengerei tot zwarte haaraccessoires, zaten giftige vlamvertragers, die de brandbaarheid van een voorwerp verkleinen. De wetenschappers publiceerden de resultaten van hun onderzoek in vakblad Chemosphere.

Zwart plastic is moeilijk te recyclen

Uit een Britse studie in Environment International bleek dat zwart plastic ongeveer 15 procent van al het plastic afval uitmaakt. Het gros daarvan zijn wegwerpverpakkingen en voedselbakjes. Vanwege de donkere kleur kan het niet worden hergebruikt. Recyclebedrijven gebruiken infrarood licht om de samenstelling van verschillende soorten plastic te onderscheiden. Daarna wordt het gesorteerd.

Omdat carbon black infrarood licht absorbeert, kunnen plastics met deze kleurstof door de scanner niet worden herkend en worden daarom aangemerkt als afval. ‘In theorie kan zwart plastic best worden gerecycled, legt Joe Schwarcz uit, de directeur van McGill University Office for Science and Society in het Canadese Montreal. Maar dan moeten scanners het wel kunnen herkennen.

Leestip: Elke week krijg je een pinpas aan microplastics binnen. Hoe voorkom je dat?

Daar wordt hard aan gewerkt, maar zover zijn we nog niet. En dus belandt het overgrote deel van het zwarte plastic op de afvalberg. In sommige landen is het gebruik van zwart plastic om die reden verboden.

Kankerverwekkende stoffen in zwart plastic

Behalve wegwerpplastics hebben elektronische apparaten een belangrijk aandeel in de donkere afvalstroom. Daarin zitten vlamvertragers die het apparaat moeten beschermen tegen oververhitting. Een daarvan is decabromodiphenylether, ook wel decaBDE genoemd.

In sommige studies met dieren wordt decaBDE gelinkt aan verschillende kankersoorten en problemen met de voortplanting. Het effect op mensen is minder goed onderzocht. Maar uit voorzorg is het gebruik ervan niet toegestaan in de Europese Unie.

‘Wanneer het wordt gebruikt in een goot of een verkeersbord, is het niet zo’n probleem,’ vertelt Andrew Turner van de University of Plymouth (VK). Hij deed in 2018 onderzoek naar de gevolgen van zwart plastic. ‘Maar als je het in speelgoed, flessen en spatels verwerkt, is de situatie anders. Dan worden mensen blootgesteld aan stoffen waarvan het beter is om er niet mee in aanraking te komen.’

Kritiek op de studie

Er kwam wel enige kritiek op de studie in Chemosphere, onder meer vanwege een rekenfout. Ook werden de toegepaste onderzoeksmethoden betwist. Schwarcz deelt die mening.

Zijn bezwaar? De onderzoekers plaatsten zwarte plastic spatels 15 minuten lang in olijfolie met een temperatuur van 150 graden Celsius. ‘Dat is geen realistisch scenario,’ legt hij uit. ‘Je laat je keukengerei niet een kwartier lang in de hete olie zitten. Je draait er een omelet mee om of je roert ermee in je spaghetti.’

Lees ook: Deze koralen eten liever plastic dan voedzaam voedsel

Toxic-Free Future liet in een statement weten dat de rekenfout in hun onderzoek niet van invloed is geweest op de conclusies van het onderzoek. Feit is dat er op grote schaal vlamvertragers in consumentenproducten zit verwerkt.

‘Deze vlamvertragers staan bekend als hydrofobe chemicaliën. Dat betekent dat ze waterafwerend zijn, maar dol zijn op olie’, legt Turner uit. ‘Wanneer je ze daaraan blootstelt, treedt de olie op als een oplosmiddel, waardoor stoffen makkelijker kunnen lekken.’ Het is alleen niet duidelijk bij welke temperatuur dit gebeurt, noch hoelang het keukengerei in contact moet zijn met olie voordat dit effect optreedt.

Moet je zwart plastic vermijden?

Dus, wat kun je nu het beste doen? Zwart plastic in het geheel vermijden? ‘Ik wil niet alarmerend overkomen en tegen iedereen zeggen dat ze het weg moeten gooien,’ vertelt Turner. ‘Want het kan ook niet gerecycled worden. Maar als je van plan bent iets nieuws te kopen, zou ik spullen vermijden die zijn gemaakt van zwart plastic.’