Chimpansees mogen weliswaar de voorkeur geven aan boomhoppen boven kroegentochten, maar uit nieuw onderzoek blijkt dat ze dagelijks aanzienlijke hoeveelheden alcohol binnenkrijgen via hun voedsel. Hoppen onze nauwste levende primatenverwanten geregeld aangeschoten door het leven?

Alcohol in rijpe vruchten

Primatologen vermoedden al langer dat chimpansees alcohol consumeren, gezien hun voorliefde voor rijpe vruchten die door natuurlijke gisting kleine hoeveelheden ethanol bevatten. In een studie die deze week werd gepubliceerd in vakblad Science Advances werd dit voor het eerst gekwantificeerd.

Onderzoekers analyseerden meer dan 500 vruchten die onder bomen werden gevonden waar chimpansees hadden gegeten, en koppelden dat aan hun dagelijkse voedselinname en de tijd die ze besteedden aan verschillende vruchtensoorten.

Op basis daarvan berekenden de wetenschappers dat chimpansees – rekening houdend met hun lagere lichaamsgewicht – gemiddeld het equivalent van 2,5 standaarddrankjes per dag consumeren.

‘De dataset is overtuigend en omvat een breed scala aan vruchten uit Oost- en West-Afrika,’ zegt evolutionair bioloog Nathaniel Dominy universiteit Dartmouth (VS), die niet bij de studie betrokken was. ‘Deze bevindingen zullen ongetwijfeld discussie oproepen en het vakgebied vooruithelpen.’

Bewust aan de alcohol

De onderzoekers vermoeden dat chimpansees alcoholhoudende vruchten bewust opzoeken. In twee verschillende populaties bleken de populairste vruchten juist die met de hoogste alcoholwaarden: een vijgensoort in Oeganda en een pruimensoort in Ivoorkust.

Leestip: Modetrend bij chimpansees? Deze apen lopen rond met grassprietjes in hun oor én achterste

Volgens hoofdauteur Aleksey Maro van de University of California – Berkeley (VS) kan het alcoholgehalte voor chimpansees een indicatie zijn dat een vrucht veel suiker en dus voedingswaarde bevat. ‘Maar misschien is de alcohol op zichzelf ook aantrekkelijk,’ zegt hij.

Omdat chimpansees en mensen een groot deel van hun genetische en evolutionaire geschiedenis delen, ondersteunt de studie het idee dat onze aantrekkingskracht tot alcohol diep verankerd is in de evolutie.

Worden chimpansees dronken?

Geen van de onderzochte vruchten bevatte extreem veel alcohol: het gemiddelde dieet van een chimpansee bevatte 0,3 procent ethanol. Maar omdat een volwassen dier dagelijks zo’n 4,5 kilo fruit eet, komt dit neer op 14 à 15 gram alcohol per dag – voor hun lichaamsgewicht vergelijkbaar met 2,5 menselijke drankjes.

Leestip: Onderzoek toont aan dat chimpansees – net als mensen – gevoel voor ritme hebben

‘Ze doen dat verspreid over de dag,’ zegt Maro. ‘Maar bij overvloedige oogst doen ze soms aan overeten: mond volproppen met vijgen, het sap uitzuigen en de resten uitspugen.’ In tegenstelling tot bij mensen wordt dit niet als problematisch gezien, maar als normaal foerageergedrag.

Kritische kanttekeningen

Niet alle wetenschappers zijn overtuigd. Bioloog Matthew Carrigan van de College of Central Florida (VS) wijst erop dat de auteurs niet direct maten hoeveel vruchten de chimpansees aten, maar hun consumptie afleidden uit de tijdsbesteding.

Primatoloog Karline Janmaat (Universiteit van Amsterdam) merkt op dat het onduidelijk is of de weggegooide vruchten dezelfde alcoholwaarde hadden als de daadwerkelijk opgegeten exemplaren.

Maro erkent de beperkingen en verzamelde onlangs urinemonsters om de alcoholinname directer te meten. Dat kan ook inzicht geven in de rol van alcohol tijdens de grote groepsbijeenkomsten van chimpansees bij fruitrijke bomen.

Genetische aanleg

Hoewel wilde chimpansees waarschijnlijk niet dronken worden van fruit, is bekend dat ze in uitzonderlijke gevallen alcohol uit menselijke bronnen drinken. In Guinee werden chimpansees gezien die gefermenteerd palmsap opslurpten met bladeren als spons, soms met zichtbaar bedwelmend effect.

Leestip: Wie is Jane Goodall, de vrouw die door apen te observeren ons mensbeeld veranderde?

Dat ze zulke hoeveelheden kunnen verdragen, kan genetisch verklaard worden. Een studie van Carrigan liet zien dat chimpansees, mensen en gorilla’s een mutatie delen in een enzym dat alcohol veertig keer zo snel afbreekt dan bij andere primaten. Daardoor bereikt minder ethanol daadwerkelijk de bloedbaan.

Samen drinken, samen leven

Net als bij mensen kan alcohol ook bij chimpansees een sociale rol spelen. Onderzoek van Kimberly Hockings van de University of Exeter (VK) toonde aan dat chimpansees in Guinee-Bissau gefermenteerd fruit met elkaar deelden. De overvloedige aanwezigheid van voedsel verminderde spanningen en versterkte sociale banden.

Na zulke gezamenlijke maaltijden trekken groepen mannetjes vaak samen op jacht of op patrouille langs de grenzen van hun territorium. ‘Patrouilleren is gevaarlijk – ontmoetingen met rivalen kunnen dodelijk zijn,’ zegt Maro. ‘Het is een intrigerende gedachte dat de alcohol in de vruchten misschien net dat beetje extra moed geeft.’

Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!