Toen Ozempic op de markt verscheen als afslankmiddel, gingen er al snel verhalen rond over onverwachte zwangerschappen. Het fenomeen ‘Ozempic-baby’s’ kreeg al snel veel aandacht. Voor sommigen bood dat hoop – vooral bij mensen met vruchtbaarheidsproblemen – voor anderen was het juist een zorg: zouden deze middelen anticonceptie minder betrouwbaar maken?

De werkelijkheid ligt genuanceerder. GLP-1-medicijnen (glucagon-like peptide-1) zoals Ozempic, Wegovy, Mounjaro en Zepbound beïnvloeden bloedsuiker, eetlust en stofwisseling. Daardoor verbeteren ze bij sommige mensen met obesitas of insulineresistentie ook de hormoonbalans, wat indirect de vruchtbaarheid kan beïnvloeden.

‘Mensen verlangen naar iets wat bijna magisch lijkt,’ zegt vruchtbaarheidsspecialist Zaher Merhi van het Rejuvenating Fertility Center en het Albert Einstein College of Medicine (VS). ‘Maar we hebben nog geen bewijs dat deze medicijnen de vruchtbaarheid echt verbeteren.’

Maakt Ozempic de pil minder betrouwbaar?

GLP-1-agonisten bootsen een lichaamseigen hormoon na dat bloedsuiker en eetlust reguleert. Ze vertragen de maagontlediging, waardoor mensen zich sneller vol voelen maar mogelijk ook de opname van orale medicijnen verandert, waaronder de pil.

Onderzoek laat zien dat het middel semaglutide (verkocht onder de merknamen Ozempic, Rybelsus en Wegovy) de opname van anticonceptie niet beïnvloedt. Andere middelen, zoals exenatide of liraglutide, verlaagden de concentratie in het bloed wel tot 45 procent, maar niet genoeg om de pil te laten falen.

Leestip: Bestaat er echt zoiets als een ‘mom brain’? Dit zegt de wetenschap

Bij tirzepatide (Mounjaro, Zepbound) was het effect sterker: de opname daalde met twee derde. ‘Zelfs bij lagere doseringen zagen we een duidelijk effect,’ zegt apotheker Jessica Skelley van Samford University (VS). ‘Tirzepatide vertraagt de maaglediging zó sterk dat het invloed kan hebben op orale medicatie.’

Meer kans op zwangerschap bij PCOS?

Voor vrouwen met polycysteus-ovariumsyndroom (PCOS), een hormonale aandoening die de eisprong kan verstoren, lijken GLP-1-middelen soms voordelen te hebben. Omdat PCOS vaak gepaard gaat met overgewicht en insulineresistentie, kan gewichtsverlies helpen de menstruatiecyclus te normaliseren.

‘Vrouwen met PCOS kampen gemiddeld vaker met overgewicht,’ zegt endocrinoloog Nanette Santoro van de University of Colorado (VS). ‘Hoe meer ze aankomen, hoe lager hun vruchtbaarheid wordt.’

Wil je niets missen van onze verhalen? Volg National Geographic op Google Discover en zie onze verhalen vaker terug in je Google-feed!

Er is echter nog geen bewijs dat deze medicijnen daadwerkelijk de kans op zwangerschap vergroten. Experts verwachten wel dat nieuwe studies hierover meer duidelijkheid zullen geven, omdat GLP-1-middelen sterker werken dan eerdere middelen zoals metformine.

‘We weten dat deze medicijnen gewicht en insuline beter reguleren dan alles wat we tot nu toe hadden,’ zegt reproductief endocrinoloog Christina Boots van Northwestern University (VS). ‘Maar we moeten nog zien of dat zich vertaalt naar betere ovulatie of meer zwangerschappen.’

Vruchtbaarheid is meer dan gewicht

Gewicht speelt een rol, maar bepaalt vruchtbaarheid niet alleen. Zowel over- als ondergewicht kunnen de hormoonbalans verstoren, maar genetica, leeftijd en algemene gezondheid zijn minstens zo belangrijk. ‘Ik ben niet dol op het stigma dat je onvruchtbaar bent omdat je overgewicht hebt,’ zegt Boots. ‘Er is al genoeg schuldgevoel over gewicht en vruchtbaarheid.’

Sommige mensen raken juist onverwacht zwanger na fors gewichtsverlies, bijvoorbeeld na een maagverkleining. Snelle gewichtsreductie kan de eisprong opnieuw op gang brengen – iets wat mogelijk ook gebeurt bij mensen die sterk afvallen door GLP-1-medicatie.

‘Na fors gewichtsverlies herstelt de eisprong soms vanzelf,’ zegt onderzoeker Kate Maslin, gespecialiseerd in moeder- en kindgezondheid aan de University of Plymouth (VK). ‘Dat zien we ook bij mensen die afvallen door bariatrische chirurgie.’

Nog weinig onderzoek

Er is tot nu toe nauwelijks wetenschappelijk bewijs dat GLP-1-middelen rechtstreeks invloed hebben op vruchtbaarheid of menstruatie bij vrouwen zonder PCOS. De meeste verhalen zijn anekdotisch – iemand die na het starten van het middel zwanger werd – maar harde data ontbreken.

Leestip: Geboortegordels: het ‘magische’ ritueel van middeleeuwse moeders

Onderzoekers pleiten daarom voor meer studies naar effecten op eicelkwaliteit en baarmoederfunctie. ‘Er zijn nul studies, letterlijk nul, die het effect van GLP-1 op vruchtbaarheid bij vrouwen zonder PCOS onderzoeken,’ zegt Merhi. ‘We hebben veel aannames, maar geen bewijs.’

Ook bij mannen is het beeld nog onduidelijk. Overgewicht en diabetes kunnen de spermakwaliteit verslechteren, maar kleine studies wijzen erop dat gewichtsverlies met GLP-1-middelen het aantal zaadcellen juist kan verhogen. ‘Wat goed is voor je hart, is meestal ook goed voor je voortplanting,’ zegt uroloog Michael Eisenberg van Stanford University (VS). ‘Maar het bewijs over GLP-1 en mannelijk sperma is nog beperkt.’

Niet gebruiken tijdens de zwangerschap

GLP-1-middelen zijn niet veilig tijdens de zwangerschap. Studies tonen aan dat hoge doses kunnen leiden tot groeiachterstand of aangeboren afwijkingen bij de foetus, deels omdat de dieren te weinig aten.

Daarom adviseren artsen om te stoppen met het middel voordat iemand probeert zwanger te worden. ‘Tijdens een zwangerschap gebruiken we elke calorie om een mens te laten groeien,’ zegt Boots. ‘We moeten ons lichaam dan niet uithongeren.’

Gewicht en toegang tot zorg

Het verband tussen gewicht en vruchtbaarheid blijft gevoelig. Sommige artsen weigeren behandelingen voor patiënten met een hoog BMI en sturen hen eerst weg om af te vallen – vaak zonder andere oorzaken van hun vruchtbaarheidsproblemen te onderzoeken. Dat kost waardevolle tijd, vooral voor mensen die later in hun leven kinderen willen krijgen.

Sommige patiënten gebruiken GLP-1-middelen juist om aan de gewichtsgrenzen van fertiliteitsklinieken te voldoen. Maar deze medicijnen werken niet voor iedereen even goed, en vertraging kan cruciaal zijn. Daarom benadrukken experts dat er meer onderzoek nodig is – niet alleen in laboratoria, maar ook naar de ervaringen van gebruikers zelf.

Iedereen die met vruchtbaarheid worstelt, zegt Maslin, verdient empathie. ‘Mensen doen alles om een kind te krijgen,’ zegt ze. ‘Ze verdienen respect en zorg, ongeacht hun lichaam.’

Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!