Deze week kondigden de 55 landen van de Afrikaanse Unie aan dat ze zich actief gaan inzetten voor een eerlijke weergave van hun continent op de wereldkaart. De oude maar veelgebruikte mercatorprojectie geeft Afrika in verhouding namelijk veel kleiner weer dan het in werkelijkheid is. Waarom gebruiken we anno 2025 nog steeds een 456 jaar oude kaartprojectie terwijl er vele alternatieven voorhanden zijn?
Een wereldbol op een plat vlak
De Vlaamse cartograaf Gerardus Mercator introduceerde zijn kaartprojectie in 1569. Omdat hij de oppervlakte van een wereldbol op een plat vlak wilde weergeven, maakte hij bepaalde keuzes waardoor gebieden dichter bij de Noord- en Zuidpool er naar verhouding groot uit zien, en gebieden dichter bij de evenaar relatief klein.
Deze manier van weergave levert vervormingen op die je op het verkeerde been zetten. Zo is Algerije groter dan Groenland, maar lijkt dat op een mercatorprojectie juist andersom. Op dit type wereldkaart lijkt Groenland zelfs ongeveer even groot als het hele continent Afrika. In werkelijkheid is Afrika veertien maal groter.
Groot belang voor de scheepvaart
De mercatorprojectie heeft het grote voordeel dat kompasrichtingen getrouw worden weergegeven, ofwel ‘richtingsgetrouw’. Dat is van groot belang voor de scheepvaart, omdat een lijn van constante kompaskoers – een ‘loxodroom’ – op de kaart dan ook een rechte lijn is.
Leestip: De eerste kaart van de Noordpool zat vol feiten en fabels
Door de Europese maritieme expansie vanaf de zestiende eeuw werd de mercatorprojectie de wereldwijde standaard voor kaartenmakers. Deze is daarom veelvuldig gebruikt, zeker in het verleden – maar in digitale toepassingen en de scheepvaart nog steeds. Voor meer algemene wereldkaarten in bijvoorbeeld atlassen is de mercatorprojectie minder geschikt.
Waarom gebruiken we deze kaart nog?
Google Maps, Bing Maps en andere online kaartdiensten gebruiken nog altijd varianten van de mercatorprojectie. De wiskundige formules zijn relatief eenvoudig en goed bruikbaar in software, waardoor deze in de twintigste eeuw makkelijk de digitale overstap konden maken. Bij online toepassingen is de vervorming bovendien minder problematisch: bij inzoomen valt deze voor lokale kaarten minder op. Feit blijft wel dat de polen zelf niet weergegeven kunnen worden.
Leestip: Deze eeuwenoude landkaarten laten zien hoe men de wereld vroeger zag
Hoewel er steeds meer kritiek is, gebruiken sommige schoolatlassen en eenvoudige wereldkaarten de mercatorprojectie nog steeds. Dat komt vooral omdat hij bekend en makkelijk te lezen is: veel mensen herkennen de mercatorprojectie en zijn eraan gewend geraakt.
De Equal Earth-kaart, het beste alternatief?
Er zijn door de eeuwen heen vele alternatieven voor Mercator gekomen, zoals Gall-Peters en Winkel-Tripel. Al deze projecties hebben echter hun eigen tekortkomingen: wat het een corrigeert, vervormt het ander. De Afrikaanse Unie pleit daarom actief voor het wereldwijd gebruik van de Equal Earth-kaart, die pas werd uitgevonden in 2018.
Deze kaart toont landen en continenten op hun ware grootte, althans in verhouding tot elkaar. De projectie is bovendien ontworpen om de vorm van continenten en landen herkenbaar te houden, wat de kaart gebruiksvriendelijker maakt dan sommige andere projecties. Op papier lijkt de Equal Earth-kaart dus letterlijk en figuurlijk de beste keuze. De vraag is alleen: zijn we bereid ons wereldbeeld te corrigeren?
Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!
